قابلیت سرزمینی ایران با رویکرد به‌کار‌گیری انرژی‌های تجدیدپذیر
قدرت طاهری– ایران دارای سرزمین پهناور، برخوردار از اقلیم‌های مختلف و منابع خدادادی فراوان، از جمله تابش ۳۰۰روز آفتاب، وزش باد مناسب در مناطقی از کشور و…، همه عواملی هستند که برای توسعه و پیشرفت کشور می‌توانند مفید واقع شوند. در میان عوامل مذکور میزان تابش خورشید و سرعت وزش باد، بهعنوان تولید‌کننده انرژی‌های تجدیدپذیر امروزه بیشتر از هر زمانی مورد توجه قرار گرفته‌اند، به‌طوری‌که از اهداف توسعه پایدار، تولید انرژی‌های پاک و ارزان است که بستر تولید این نوع از انرژی‌ها در کشور فراهم است. تولید انرژی بادی در کشور سابقه طولانی دارد. در این رابطه می‌توان به بادگیرهای یزد و آسبادها در خراسان بزرگ اشاره کرد، به‌طوری‌که آثار آنها که در استان خراسان رضوی هنوز وجود دارد، تا چند سال گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفتند. به طور کلی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مزایای فراوان اقتصادی- اجتماعی دارد که پرداختن بیش از پیش به آنها شتاب توسعه در کشور را به‌دنبال خواهند داشت. از مزایای برجسته این انرژی‌ها، مجانی بودن ماده اولیه(نور خورشید و باد) و دوستدار محیط‌زیست بودن آنهاست. از آنجا که کشور عزیزمان دشت‌های پهناوری را در دل خود جای داده، با مجهزکردن آنها به پنل‌های خورشیدی می‌توان با راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی و مزارع بادی، ناترازی برق را جبران و بستر صدور برق به کشورهای همسایه که در مواردی نیازمند برق هستند را فراهم کرد. تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه‌بر مزایای اقتصادی، از نظر اجتماعی نیز سودمندی فراوان دارند.
پتانسیل بالای ایران در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر
براساس ارزیابی‌های سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق(ساتبا)، ایران ظرفیت تولید بیش از ۲۰هزار مگاوات انرژی بادی و حدود ۸۰۰مگاوات انرژی زیست‌توده را دارد. در کنار این منابع، انرژی خورشیدی نیز بهعنوان یکی از مهم‌ترین و در دسترس‌ترین منابع انرژی تجدیدپذیر در ایران شناخته می‌شود.
ایران با بهره‌گیری از بیش از ۳۰۰روز آفتابی در سال و شدت تابش خورشیدی بالا در بسیاری از مناطق کویری و مرکزی خود، پتانسیل نصب نیروگاه‌های فتوولتائیک (PV)در مقیاس وسیع را دارد. این ویژگی باعث می‌شود ایران بتواند سهم قابل‌توجهی از انرژی مورد نیاز خود را از طریق انرژی خورشیدی تامین کرده و در مسیر توسعه پایدار گام بردارد.
در حقیقت برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ایران می‌تواند تا سال۲۰۳۰، تمامی نیازهای خود به برق را از طریق انرژی خورشیدی تامین کند. علاوه‌بر ظرفیت‌های گسترده خورشیدی، ایران از پتانسیل بالایی در تولید انرژی بادی نیز برخوردار است. طبق گزارش‌های مختلف، این کشور قادر است تا ۲۰هزار مگاوات انرژی بادی تولید کند. این منابع غنی می‌توانند در کنار هم به یک شبکه انرژی تجدیدپذیر پایدار برای کشور تبدیل شوند و وابستگی به منابع فسیلی را کاهش دهند.
مزایای اقتصادی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر تنها محدود به تولید انرژی پاک نیست بلکه تاثیرات اقتصادی قابل‌توجهی نیز دارد. طبق گزارش‌های منتشرشده از سوی برنامه توسعه ملل متحد(UNDP)، سرمایه‌گذاری یک‌میلیون دلاری در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر می‌تواند تقریبا سه‌برابر بیشتر از سرمایه‌گذاری مشابه در سوخت‌های فسیلی فرصت‌های شغلی ایجاد کند.
در ایران، با توجه به تعداد بالای فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مهندسی(حدود ۲۳۳هزار نفر در سال)، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند بیش از ۴۵۰هزار شغل جدید در حوزه‌های مختلفی همچون مهندسی سیستم‌های انرژی، تولید پنل‌های خورشیدی، ساخت توربین‌های بادی، تحلیل ذخیره‌سازی انرژی و علوم محیط‌زیست ایجاد کند.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند منجربه بهبود کیفیت هوا، کاهش آلودگی‌های محیط‌زیستی و افزایش دسترسی به برق در مناطق محروم و دورافتاده شود. تهیه و تدوین سند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در استان‌های کشور، بسیار مفید به‌نظر می‌رسد.
با توجه به ناتراز‌هایی که در تولید برق در کشور وجود دارد، به‌طوری‌که در زمان‌هایی از سال، برخی صنایع را تعطیل می‌کنند که منجربه کاهش تولید، افزایش بیکاری و مسائل دیگری می‌شود، یا طول ساعات اداری را کاهش می‌دهند، این موضوع نیز اثر نامطلوبی بر زندگی مردم دارد. با گسترش نیروگاه‌های خورشیدی و مزارع بادی در مناطقی که قابلیت لازم دارند، می‌توان بر اینگونه چالش‌ها غلبه کرد، به‌طوری‌که رشد اقتصادی را نیز افزایش داد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در برنامه هفتم توسعه به انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور جدی پرداخته شود.
با توجه به آنچه پیرامون قابلیت سرزمینی ایران در رابطه با انرژی‌های خورشیدی و بادی گفته شد، علاوه‌بر مدیریت منابع و شایسته گزینی، برای غلبه بر چالش ناترازی انرژی(برق) در کشور، مهم‌ترین راهبرد و در کوتاه‌ترین مدت، راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی و مزارع بادی در مناطقی از کشور با قابلیت مناسب است.
* پژوهشگر ارشد انرژی تجدیدپذیر
