فکر کردیم باران می‌بارد
جهان صنعت– در حالی که گزارش‌ها نشان می‌دهد بارش‌های سال آبی جاری نسبت به بارش‌های سال آبی گذشته با افت حدود ۹۸میلیمتری کاهشی ۴۰درصدی را به ثبت رسانده، مدیرعامل آبفا در اظهارنظری عجیب گفته است که فکر کردیم باران می‌بارد از تمام ظرفیت‌های زیرزمینی استفاده کردیم!
محسن ارکانی در جریان یک برنامه تلویزیونی با اشاره به ادامه‌دار بودن خشکسالی در کشور و تاثیرات آن بر منابع آبی، از کاهش شدید ذخایر سدها گفت: اکنون در پنجمین سال خشکسالی قرار داریم و میزان بارندگی در کشور به حدود ۱۴۵میلیمتر رسیده است که کاهش چشمگیری را نسبت به سال‌های پیش نشان می‌دهد. در چهار سال گذشته، اقدامات گسترده‌ای برای مدیریت تامین آب انجام دادیم، با این حال به دلیل وجود منابع جایگزین، در آن دوره فشار زیادی برای صرفه‌جویی و کاهش مصرف، به‌ویژه در بخش خانگی، وارد نکردیم. تصور ما این بود که در صورت کمبود می‌توانیم از این منابع استفاده کنیم و در نهایت با رحمت الهی، سال‌های آینده جبران خواهد شد.
وی افزود: در این مدت چندین حلقه چاه جدید حفر کردیم، پروژه‌های توسعه‌ای در حوزه انتقال و تصفیه آب اجرا شد و حتی منابع آبی که از مسیل‌های جنوبی ارتفاعات البرز به طور طبیعی وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شدند، مهار و به تصفیه‌خانه‌ها منتقل شدند. این آب‌ها پس از تصفیه تا سطح استاندارد، وارد شبکه توزیع شدند و مورد استفاده قرار گرفتند.
ضعف مدیریت و عدم توجه به هشدارهای کارشناسان یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید خشکسالی در تابستان امسال است؛ موضوعی که از قبل قابل مدیریت بود اما مدیران کنونی و پیشین وزارت نیرو با توسل به امید به بارش باران، هر آنچه که منابع آبی کشور بود را توزیع کردند و حالا قطع آب و از دست رفتن ذخایر آبی استان‌های در محاصره تنش آبی باعث نگرانی شده است.
جدیدترین گزارش‌های آماری شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد که میزان بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری (شروع مهر ۱۴۰۳) تا ۲۸تیرماه به ۲/۱۴۷میلیمتر رسیده؛ این در شرایطی است که در یک سال نرمال میزان بارش‌ها تا امروز باید به مرز ۲۴۰میلیمتری می‌رسید.
میزان بارش‌ها در مدت مشابه سال آبی گذشته ۲۴۵میلیمتر بوده که مقایسه این رقم با میزان بارش‌های سال آبی جاری، افت حدود ۹۸میلیمتری و کاهشی ۴۰درصدی را به ثبت رسانده است.
مقایسه با بارش‌های سال آبی جاری با میزان بارش‌ها در مدت مشابه در آمار درازمدت (۵۷ساله) به طور متوسط نشان‌دهنده کاهش ۳۸درصدی بارش‌های امسال است.
آب جیره‌بندی نمی‌شود
با وجودی که ذخایر آبی بسیاری از استان‌ها رو به کاهش گذاشته و از گوشه و کنار کشور گزارش‌هایی مبنی بر قطع آب به گوش می‌رسد، با این حال عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی آب درخصوص قطعی‌های آب در برخی نقاط تهران گفته که هیچ برنامه قطعی برنامه‌ریزی شده آب در تهران در دستور کار نیست اما افت فشار آب در شبکه برای توزیع عادلانه آب به طوری که اکنون تمام گستره کلانشهر تهران با یک فشار یکسان آب را دریافت می‌کنند، موجب شده در برخی مناطق که رشد یکباره مصرف آب به‌خصوص در زمان‌های پیک رخ می‌دهد، جریان آب کمتر شود و به‌خصوص اگر در طبقات بالاتر از دوم، ساختمانی پمپ و مخزن آب نداشته باشد، نرسیدن آب به این خانه‌ها محتمل است. به گفته سخنگوی صنعت آب، در ادامه تابستان هم هیچ برنامه‌ای برای جیره‌بندی آب در تهران و اعمال قطعی‌های برنامه‌ریزی شده و نوبتی مطرح نیست اما مدیریت مصرف و کاهش مصارف غیرضروری یک الزام برای تهران است.
راهی برای عبور از بحران
سال آبی جاری، در مجموع ۵۷سال گذشته، به جز یک سال (سال آبی ۸۷- ۸۶) کم‌بارش‌ترین و به‌عبارتی خشک‌ترین سال نیم قرن اخیر است اما با توجه به جمعیت امروز ایران و میزان سرانه آب در دسترس، امسال بدون شک خشک‌ترین سال نیم قرن اخیر است. اغلب نقاط کشور ازجمله تهران، پنجمین سال خشک پیاپی را سپری می‌کنند اما امسال تفاوت چشمگیری با دیگر سال‌های خشک کشور دارد و آن، کم‌بارشی کم‌سابقه یا بهتر است بگوییم بی‌سابقه‌ای است که داریم تجربه می‌کنیم.
با توجه به اینکه جمعیت ایران در سال ۱۳۸۶ حدود ۲۰میلیون نفر کمتر از امروز بوده، با توجه به جمعیت ۹۰میلیون نفری ایران و میزان سرانه آب در دسترس، امسال بدون شک خشک‌ترین سال نیم قرن اخیر ایران است.
داریوش مختاری، کارشناس حوزه مدیریت منابع آبی می‌گوید: تهران ۱۳میلیونی و به روایتی، تهران بزرگ ۱۷میلیونی، سردر فاجعه کم‌آبی کلانشهرهای کشور قرار دارد. در همان حال همسایه بزرگی به نام کرج و پیراشهری‌های پرمصرفی به نام لواسان دارد که چنان در پرمصرفی آب پیشرو هستند که به سادگی نمی‌توانند الگوی کاهش مصرف را اجرا کنند. در همان کلانشهر تهران، نه‌تنها از بلندمرتبه‌سازی، تراکم‌فروشی و شهرک‌سازی و تخریب بقایای باغ‌ها کاسته نشده است، بلکه این عوامل بحران‌ساز مرتبا رشد کرده‌اند. همچنان خیابان فرشته تهران که محصول تغییر کاربری فزاینده باغ‌های چند صد ساله و تاریخی معیشتی تهران بوده، جزو گران‌ترین خیابان‌ها در شهرهای کشور است. مسیری که تهران، اصفهان و مشهد پیموده، شیراز سرسبز نیز شتابان در حال گذار آن است. مختاری با بیان اینکه شاید تهران، روزگار بسیار بدی را پیشرو دارد، گفت: دقیقا از همان نقطه‌ای که در قله توسعه نامتوازن و ناپایدار قرار گرفته است با یک رفتار منحنی سینوسی، هنگامه سقوط بوم شناختی آن رسیده است؛ رشد فزاینده قیمت املاک تهران تنها و تنها به مدد انتقال آب‌های بین‌حوضه‌ای بوده است. تصور کنیم املاک تهران در یک ابرشهر کم‌آب یا بی‌آب، چه ارزشی خواهند داشت؛ هرگز نمی‌توان برای املاک شهری که دائما در رشد و ساخت و ساز و همزمان در افول آبی هستند، ارزش مالی را پذیرفت. این کارشناس حوزه مدیریت منابع آبی با بیان اینکه چگونه قرار است برای کم‌آبی یک ابرشهر راهی بیابیم، در حالی که اجرای بیشتر راهکارهای کم‌آبی، بلندمدت است، گفت: قلمرو آموزش بسیار دیربازده و بلندمدت است. نصب شیرآلات کاهنده با آزمون و خطای بسیار همراه است و تا به بار بنشیند، کار اجرایی زیادی نیاز دارد. وی با بیان اینکه برچسب لوازم خانگی، زمان‌بر و نیازمند فرهنگ‌سازی است، اعمال تعرفه‌ها، آسان نیست و دشواری‌های اجتماعی خودش را دارد، گفت: جداسازی آب نوشیدنی از بهداشتی نیز فرآیندی چند دهه‌ای است. مختاری با بیان اینکه اکنون کلانشهرهای کشور دقیقا در همان گلوگاهی قرار گرفته‌اند که راهکارها، دو یا سه دهه از تنگناها و دشواری‌ها، بازمانده‌اند، گفت: دقیقا همان جایی که این داستان محیط زیستی به ما درس می‌دهد، «یک شعبده باز می‌تواند از آستین خود چند خرگوش یا کبوتر بیرون بیاورد ولی هرگز نمی‌تواند یک فیل یا فیل‌های بزرگ و بزرگ‌تر بیرون بیاورد»؛ وضعیت امروز کم‌آبی کلانشهرهای کشور، یادآور همان شعبده‌باز است، برای تهران کم‌آب و فاجعه‌بار نمی‌توان به طور معجزه‌آسا کاری کرد و فقط می‌توان ناامید نشد و از شهروندان خواست که مشارکت کافی داشته باشند و اگر پیش‌تر آموزش و فرهنگ‌سازی کافی نشده، بدانند با مشارکت شهروندان می‌توان دست‌کم ۳۰درصد از مصرف آب شهری کاست.
به گفته وی اکنون این مشارکت از یک الزام و جبر طبیعت ناشی می‌شود؛ راهی که با فرهنگ‌سازی نپیمودیم، طبیعت به جبر به ما می‌آموزد و چنانچه بلندمرتبه‌سازی و شهرک‌سازی متوقف شود، می‌توان انتظار داشت شهروندان نیز به طور پایدار، با کاهش مصرف آب همراهی و همکاری کنند.
