11 - 05 - 2022
فقیران زیر بهمن هزینههای ثروتمندان گرفتار میشوند
نادر کریمیجونی- همین آزادسازی نرخها و حذف یارانهها، سالها پیش از سوی آیتالله هاشمیرفسنجانی و در زمان ریاستجمهوری ایشان مطرح و اجرا شد. همین افرادی که اکنون در صف مدافعان و حامیان این فرآیند مهم اقتصادی قرار گرفتهاند و برخی از ایشان مجری این طرح هستند آن زمان به عنوان دستنشانده اقتصاد کاپیتالیستی و سرمایهداری از رییسجمهور وقت یاد میکردند و حملات تند و گزندهای را علیه رفسنجانی و همکارانش سامان میدادند. نکته جالبتر آن است که حامیان و تاییدکنندگان امروز آن هنگام فریاد میزدند که اقتصاد سرمایهداری دولت سازندگی، ضعیفان و اقشار نیازمند را نابود خواهد کرد و در عوض اغنیا و ثروتمندان را پولدارتر و فربهتر خواهد کرد. البته آن موقع و بالاخص در دولت دوم هاشمیرفسنجانی اوضاع اقتصادی کشور رونق داشت و نیازی به حمایت گسترده از اقشار مردم نبود چراکه در بسیاری از موارد، واقعی شدن قیمتها برای اقشار میانی و بدنه اصلی جامعه معنیدار و تاثیرگذار بود و شهروندان ایرانی با همان درآمد معمول خود میتوانستند هزینههای جاری و معمول زندگی را پرداخت کنند. به همین دلیل گمان میرود اگر در همان زمان حذف یارانهها با مکانیسمی که آیتالله هاشمیرفسنجانی تدبیر کرده بود، به اجرا درمیآمد فرآیندی کمهزینه و قابل تحمل برای ایرانیان رخ میداد و مخالفان پیشین حذف یارانهها که اکنون در شمار مدافعان سرسخت این موضوع قرار گرفتهاند، با مشکلات امروز و جراحی اقتصادی مواجه نبودند.
با این حال اجرای آزادسازی اقتصاد و حذف یارانهها از تولید که به واقعی شدن قیمت محصول میانجامد فیالنفسه قابل استقبال است چراکه وقتی یارانه به تولید داده شود، قیمت محصول نهایی پایین نگه داشته میشود و زمینه قاچاق مهیا میشود. در این صورت گرسنگان در کشورهای همسایه ایران، در پاکستان، افغانستان، عراق و…، متقاضیان سیریناپذیر محصولات یارانهای و ارزانقیمت ایران هستند. بنابراین حمایت و یارانهای که دولت ایران با هدف توانمندسازی شهروندان کشورمان هزینه میکند، صرف سیر کردن کشورهای همسایه میشود. مسالهای که در ابعاد مختلف و درباره محصولات گوناگون از غلات و روغن گرفته تا پروتئینهای دامی و گوشتی دیده میشود و قاچاق معکوس غذا یکی از مهمترین محورهای قاچاق در ایران است.
از این بابت مجموعه اقدامها و سپری که دولت سیدابراهیم رییسی در پیش گرفته و به عبارت بهتر، ناچار به در پیش گرفتن آن شده است، مسیری مفید و البته ناگزیر است. نکته نگرانکننده در این میان، مسیری که دولت برای جبران هزینه این گرانیها برای شهروندان تدبیر کرده، احتمالا آنقدر خوب نیست که رنج گرانیها را به میزان قابل تحمل برای اقشار ضعیف کاهش دهد. اگر اظهارات محمد مخبر و ابراهیم رییسی در امتداد یکدیگر فرض شود، به راحتی مشخص میشود که دولت تصمیم گرفته تا بار هزینه گران شدن غذا را برای دهکهای پردرآمد، بر دوش خود ایشان بیندازد و توجه خود را به حمایت از اقشار ضعیف و ضعیفتر محدود کند. این بخش از شهروندان ایرانی در گفتار رییسجمهور فقط به دهک نخست از پردرآمدترین ایرانیان منحصر شده اما محمد مخبر بدون بیان دهکها، تنها تاکید کرده است که شهروندان پردرآمد باید هزینههای واقعی شدن قیمت را از جیب خودشان بپردازند.
البته به این اقشار پردرآمد ذکرشده باید افراد حذفشده از فهرست یارانهبگیر نیز اضافه شود؛ طی یک دهه گذشته و هنگامی که اوضاع اقتصادی کشور چندان نامناسب نبود ارادههای جدی بر حذف اقشار متوسط و مرفه از فهرست یارانهبگیران معطوف بود و در این رابطه نه فقط دولت که مجلس نیز تمهیدات جدی و موثری را برای کاهش تعداد یارانهبگیران اتخاذ کرده بود. به این ترتیب شاید حدود ۲۰ درصد و یا بیشتر از سرجمع شهروندان یارانهبگیر کم شد. این ۲۰ درصد فقط شامل شهروندان پردرآمد و ثروتمند نبود بلکه برخی از ایرانیان به لحاظ تعهد اخلاقی و انصاف اجتماعی ترجیح دادند خود را از جمع یارانهبگیران حذف کنند تا منابع محدود دولت صرف اقشار ضعیف و ضعیفتر شود. اکنون اگر فقط همان دهک پردرآمد از دریافت یارانه محروم شود، افرادی که سابق بر این از فهرست مذکور حذف شده یا انصراف دادهاند نیز این یارانه جدید را دریافت نخواهند کرد. به این ترتیب و با احتساب مجموعه افراد حذف شده، محروم شده و یا انصراف داده از دریافت یارانه، شاید به حدود ۳۰ درصد کل جامعه برسد.
این خبر خوبی است برای دولت و همکاران سیدابراهیم رییسی که برای ماههای پیشرو فقط به ۷۰ درصد جامعه یارانه خواهند پرداخت و این بخشی از مشکلات پیشروی دولت را مرتفع خواهد کرد.
گمان میرود که دولت از وضع جاری و حذف رسمی و غیررسمی این ۳۰ درصد راضی باشد چراکه تاکنون و حتی در صحبتهای رییسجمهور و معاون وی، هیچ تدبیری برای بازگشت افراد انصراف داده و یا حذف شده به جرگه یارانهبگیران اتخاذ نشده است.
بر این پایه گمان غالب آن است که همانطور که محمد مخبر تاکید کرده این افراد باید از جیب خود اضافه هزینههای گران شدن کالاها را بپردازند. البته آنها که اقتصاد را میشناسند از حرف آقای مخبر تعجب میکنند چراکه پرداخت از جیب ثروتمندان، در حالی که این جیب به منابع مالی جامعه وصل میشود تا حد زیادی امکانپذیر نیست. آیا ثروتمندان و دهکهای مرفه جامعه، از منابعی به جز منابع جامعه و شهروندان دیگر درآمد کسب میکنند؟ حتی اگر این افراد تمامی درآمد خود را از محل صادرات کالاهای تولید داخل به دست آورند باز هم این درآمد مبنی بر امکانات و توانمندیهای داخلی و شهروندان ایرانی از فقیر تا غنی است. حال اگر این درآمد از طریق فروش کالا و خدمات به شهروندان ایرانی کسب شود، تمام درآمد و منابع مالی یک شهروند دهک پردرآمد، از جیب سایر شهروندان کسب و تامین شده است. در این صورت چگونه میتوان گفت که شهروندان پردرآمد، هزینهها و افزایش هزینههای خود را از جیبشان بپردازند؟ در یک مثال واقعی، معاملهکنندگان مسکن میگویند یکی از عوامل افزایش اجارهخانهها آن است که موجران، اجارهها را بر اساس هزینههای زندگی خود تعیین میکنند و به همین دلیل همزمان با افزایش هزینههای زندگی، هزینه و اجارهبهای مسکن نیز افزایش مییابد. این مساله نشان میدهد که هزینههای تحمیلشده به اقشار پردرآمد و ثروتمند به هر حال و با تاخیر زمانی کوتاه به اقشار کمدرآمد و فقیر منتقل میشود و زندگی آنان را تحت تاثیر قرار میدهد.
سیدابراهیم رییسی و همکارانش به خوبی میدانند- و اگر نمیدانند باید بدانند- که نمیتوان هزینهای را به بخشی از جامعه تحمیل و آن هزینه را در همان قشر منجمد کرد. تعاملات اقتصادی جامعه چنان پیچیده و درهمتنیده است که امکان جداسازی مناسبات اقتصادی اقشار وجود ندارد و به سرعت هزینه تحمیل شده به یک قشر به سایر اقشار تسری پیدا میکند. از اینرو است که بسیاری از کارشناسان و نظریهپردازان اقتصادی تورم را بدترین نوع اخذ مالیات از اقشار کمدرآمد و فقیر میدانند.
با شرایط فعلی ابراهیم رییسی و تیم اقتصادی دولت نه فقط باید به فکر تامین هزینههای معیشتی برای اقشار کمدرآمد و ضعیف باشند بلکه هزینههای تحمیلشده به اقشار پردرآمد که به سوی اقشار ضعیف سرازیر میشود و زندگی آنان را تحت تاثیر قرار میدهد نیز دلمشغولی بزرگی برای دولت است که اگر از آن غفلت کند در کوتاهمدت و میانمدت چالش بزرگی را برای اقتصاد اجتماعی ایران رقم خواهد زد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد