فرونشست زمین و بحران کیفیت آب: چالش‌های جدید آبخوان‌های ایران
جهان صنعت، بحران آب در کشور تبدیل به دغدغه عمومی برای همه شده و تمدید خشکسالی در ششمین سال به این نگرانی دامن زده است. در این میان اخباری از رسیدن سه سد تهران به حجم مرده به گوش رسیده و این سوال را میان شهروندان پایتخت مطرح شده است که آیا تهرانی‌ها «آب مرده» می‌نوشند و آیا این آب از نظر بهداشتی ناسالم است؟
عیسی بزرگ‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران در این باره گفته است که کیفیت را به روش‌های دیگر بالا می‌بریم. از تکنولوژی‌ها و دستگاه‌های کمکی؛ یاری می‌گیریم که کیفیت هم تناسب پیدا نکند. همزمان فکرهایی اندیشیده شده است، کیفیت خط قرمز ماست. کیفیت چیزی است که مدام توسط نهادها و آزمایشگاه‌هایی، چه ثابت و چه متغیر، پایش می‌شود. استثنایی هم ندارد. برای همه مناطق مورد توجه است.
با رسیدن میزان موجودی مخازن پنج سد تامین‌کننده آب استان تهران در مدت مشابه سال گذشته به ۴۸۵ میلیون متر مکعب و کاهش ۲۲۷ میلیون مترمکعبی موجودی آب سدهای استان تهران در مقایسه با سال قبل، به نظر میرسد که دیگر بحران تامین آب وخیم‌تر شده است.
بزرگ‌زاده درباره اوضاع سدهای تهران گفته است: سدهای تهران به حجم مرده‌شان نزدیک شده‌اند. این به معنی قطع شدن انتقال آب از منابع نیست یک دلیل اینکه یک جریان پایه به‌هنگام در جریان است، حتی ماملو قابلیت انتقال را دارد. دلیل دیگر هم این است که ما برای برخی سدها از جمله ماملو یک سیستم بارجی را دیده‌ایم که با پمپاژ موقت از حجم مرده هم می‌توانیم برداشت کنیم. اگر بگوییم انتقال آب از ماملو کاهش یافته نسبت به گذشته، بله، این گزاره درستی است. ولی اگر بگوییم صفر شده، گزاره نادرستی است. ما با همین تحلیل‌های بدبینانه تامین آب تهران را برآورد کردیم. بنابراین تهران آبی را با همکاری شهروندان تهرانی، کرجی و قزوینی عبور خواهیم داد.
دلیل فرونشست زمین
برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دلیلی محکم و اصلی برای رخ دادن فرونشست زمین در کلانشهرهایی همچون تهران است، همین موضوع باعث شده که در سال‌های اخیر میزان فرونشست زمین در استان تهران رقم‌هایی متفاوت داشته باشد برخی ۲۵ تا ۳۶ سانتی‌متر اعلام کرده‌اند.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران درباره برنامه کاهش ناترازی آب زیرزمینی به ۱۰۵ میلیارد متر مکعب گفت: اکنون مجموع برداشت از منابع استراتژیک و راهبردی آب زیرزمینی ۱۵۰ میلیارد متر مکعب است؛ یعنی بخش استاتیک مخزن که در طول سند دانش‌بنیان امنیت غذایی در افق ۱۴۱۱ به ۱۰۵ میلون متر مکعب جبران خواهد شد، اکنون سالانه ۵ میلیارد متر مکعب به این مقدار اضافه می‌شود. آن اتفاقی که باید بیفتد، تاکنون نیفتاده است.
او در ادامه باتوجه به میزان برداشت از آب زیرزمینی گفت: اکنون میزان برداشت از چاه بالا رفته و آب سطحی کمتری داریم. خیلی از شهرها برای تأمین آب به شرایط بحرانی رسیده‌اند و به بحران کیفیت هم رسیده‌ایم یا اینکه خواهیم رسید. از ۶۰۹ دشت ۴۲۷ دشت ممنوعه بحرانی هستند. برخی از آبخوان‌های شمال کشور هم جزو آن‌ها هستند. شمال کشور غالباً به دلیل کمی نیست که سطح آب خیلی پایین رفته باشد، بلکه به دلیل کیفی در مناطق شمالی دشت‌ها ممنوعه شده‌اند. در برخی دیگر از مناطق مثل یزد و نواحی دیگر هم پیشروی آب شور را داریم. واقعاً پیشروی آب شور در آبخوان‌ها هم ملاحظه بسیار مهمی است که باید مدنظر قرار بگیرد.
بارورسازی ابرها
این مقام مسئول برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران به بارورسازی ابرها اشاره و گفت: بارورسازی نه برای متوسط کشوری، بلکه برای هر اتفاق منطقه‌ای بین ۵ تا ۱۵ درصد در شدت بارش اثر دارد اما هر ابری مستعد باران هم نیست. باروری ابرها از دهه ۷۰؛ در ایران استفاده شده. اکنون هم ما در در شهرهای مختلف، عمدتاً در جاهایی که مشکل آب شرب داریم، این تجهیزات را مستقر کرده‌ایم. به محض اینکه ابرهای مناسب و مستعد برای این کار را مشاهده کنیم، آماده عملیات هستیم.
به گفته بزرگ‌زاده؛ باروری ابرها در ارزیابی‌های بدبینانه قرار نمی‌گیرد؛ یعنی ما روی این حساب نمی‌کنیم که با باروری ابرهایی که در تهران انجام می‌دهیم، مثلا ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب را برای مردم تأمین کنیم. او ادامه داد: یعنی می‌گذاریم باروری ابرها انجام شود از آن حمایت هم می‌کنیم اما اگر آبی وارد سدها نشد برنامه‌ریزی ما برای شرایط بدبینانه است که بارش نداشته باشیم.
ایلنا
