17 - 11 - 2020
فرصتها و تهدیدهای کرونا برای کسبوکارهای ایرانی
در کنار چالشها و تهدیدهایی که کرونا به وجود آورده، فرصتهایی نیز وجود دارد که با برنامهریزی صحیح میتوان از آن بهرهبرداری کرد.
بر اساس گزارش بازوی پژوهشی مجلس، تبعات شیوع ویروس کرونا که از ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹ در چین آغاز شد و در حال حاضر در کل دنیا قربانی میگیرد، در حوزههای مختلف آموزشی، اقتصادی و حتی روابط گوناگون به شدت مخرب بوده و شاید تاثیرات آن برای ما ایرانیها که در شرایط نهچندان مطلوب اقتصادی به سر میبریم، به مراتب بیشتر باشد. اپیدمی جدید کرونا، یک ویروس جدید است و شناخت کافی در مورد آن وجود ندارد به گونهای که هنوز واکسن یا درمان قطعی برای آن کشف نشده است. روشهای انتشار آن هنوز به طور دقیق شناسایی نشده است و از طرف دیگر شواهد کافی برای مصون بودن فرد بهبودیافته در برابر ابتلای مجدد وجود ندارد. در مطالعات مختلف داخلی و بینالمللی نیز این سردرگمی در مدلسازی شیوع بیماری به وضوح ملاحظه میشود.
این در حالی است که جهت بررسی آثار سیاستهای مختلف دولت در این خصوص و پیشبینی بنگاهها و صاحبان کسبوکار از وضعیت آینده اقتصادی کشور نیاز به وجود مدلی است که بتواند برآوردی از شیوع بیماری با توجه به سیاستهای اتخاذی داشته باشد. شیوع کرونا در ایران دقیقا در زمانی شدت گرفت که به رسم هزارساله، ایرانیان خود را برای مراسم نوروز آماده میکردند و این به آن معنی است که بسیاری از کسبوکارهای فردی مانند دستفروشی تا کسبوکارهای کوچک و بزرگ، بخش مهمی از درآمد سالانه خود را به این ایام وابسته میدانستند. بسیاری از آنها با توجه به تجربیات سالهای گذشته خود از چندین ماه قبل به این امید بودند که در شب عید سال ۱۳۹۹ با افزایش فروش خود بتوانند قدری از مشکلات و التهابات اقتصادی سال ۱۳۹۸ را که از آبانماه آن سال به صورت عدیدهای افزایش یافته بود، بکاهند که ناگهان با پخش خبر شیوع ویروس کرونا در ایران از هفته اول اسفندماه، ایجاد ترس عمومی، تعطیلی مدارس و دانشگاهها، خلوت شدن خیابانها، فروشگاهها و احتمال عدم برگزاری مراسم عید سال ۱۳۹۹ تمام برنامههای کسب درآمدی و حتی زندگی معمولی و روتین مردم را متوقف ساخت.
بسیاری از مشاغل و کسبوکارها با کاهش تقاضا و فروش کالاها و خدمات خود مواجه شدند و هزینههای اقتصادی را به دهکهای مختلف درآمدی تحمیل کردند. به نظر میرسد بیشترین آسیب را بخش خدمات و زیربخشهای آن در مقایسه با سایر بخشها و اقتصاد شهری در مقایسه با اقتصاد روستایی و نیز کارگران در مقایسه با کارفرمایان و گروههای آسیبپذیر و شاغل در بخش غیررسمی شهری در مقایسه با سایر خانوارها متحمل خواهند شد. از طرف دیگر مساله مهمی که در ارزیابی آثار اقتصادی ادامه وضعیت با وجود کرونا حائزاهمیت است، افق زمانی باقی ماندن شرایط بحرانی فعلی در کنار ویروس کروناست. اما آنچه بسیار حائز اهمیت است این نکته است که اگر افق طولانیمدت درگیری با ویروس محقق شود آثار اقتصادی آن کاملا متفاوت از زمانی خواهد بود که این شیوع در کوتاهمدت و ظرف چند ماه از بین برود. در این میان باید توجه کرد که هر گونه سیاستی (سیاستهای غیراقتصادی – خصوصا فاصلهگذاری اجتماعی یا هوشمند) که برای کنترل شیوع کرونا اتخاذ شود باید به طور همزمان آثار اقتصادی آن را بر مردم و بر کسبوکارها نیز مورد توجه قرار داد. به عبارتی چون شرط اصلی برای کنترل شیوع کرونا، کاهش حداکثری تعاملات اجتماعی غیرضروری و به نوعی رعایت فاصله اجتماعی بوده است بنابراین لازم است تعطیلی بسیاری از فعالیتهای اقتصادی غیرضروری تا مدت حتی نامعلوم ادامه پیدا کند که البته هزینههای اقتصادی بسیاری را بر اقشار مختلف تحمیل کرده و خواهد کرد. بنابراین همزمان باید سیاستهایی برای هم جبران درآمدهای کاهش یافته و هم تحریک تقاضا به اجرا گذاشته شود.
آثار کرونا بر فعالیتهای اقتصادی و روند کسبوکارها
روند اتفاقات با شیوع و فراگیری این ویروس اینگونه رخ داد: ابتدا پخش خبر ویروس کرونا، افزایش سریع مبتلایان و قربانیان در دو استان قم و گیلان، اعلام تعطیلی مدارس و دانشگاهها تا چند روز و سپس تمدید تعطیلی تا اطلاع ثانوی، بازار و مغازهها به سرعت مشتریان خود را از دست دادند، رستورانها و کافیشاپها تعطیل شدند، شیوع کرونا در سایر استانها با سرعتی بالا و فراگیر شدن آن در کل کشور، تولیدیها و کارخانجات به دلیل شیوع سریع این بیماری جهت عدم انتقال به کارمندان، به تعطیلی رسیدند، استفاده از پول نقد ممنوع شد، در چند ماه اول توصیه اکید بر عدم حضور غیرضروری در بیرون از خانه بارها از طرف مسوولان اعلام شد، تجمع همزمان افراد در یک محیط خطرناک اعلام شد، توصیه به عدم تردد شهری و غیرشهری صورت پذیرفت، هتلها، مسافرخانهها و آژانسهای مسافرتی مجبور به لغو رزروهای خود شدند، درخواست استفاده از برخی مواد ضدعفونیکننده و دارو برای جلوگیری از شیوع بیماری به سرعت و شدت افزایش پیدا کرد و در چند هفته اول کمیاب و با قیمت بسیار بالا عرضه میشدند، درخواست مردم برای خریدهای شخصی و شرکتی جهت خودقرنطینگی افزایش پیدا کرد، هجوم بیماران به مراکز درمانی و خستگی مفرط کادر درمانی و پزشکی، افزایش اقبال مردم به خریدهای آنلاین و… . واضحترین اثر شیوع این بیماری کاهش خرید مردم از کسبوکارهای خرد، اعم از تولیدی و خدماتی به ویژه در فصل خرید شب عید بوده استگ؛ کسبوکارهایی که حیات چهار میلیون واحد صنفی و صدها هزار واحد تولیدی کوچک و خرد وابسته به آن است. با ادامه این روند و تعلیق قراردادهای کاری، برخی کسبوکارها به ویژه کسبوکارهای خرد و کوچک تعطیل شده و یا با مشکلات زیادی مواجه شدند. طبق سنت بازار ایران، اسفندماه هم زمان فروش بیشتر است و هم تسویه بسیاری از چکها با توجه به روند شیوع بیماری و لزوم تشدید محدودیتهای تردد و سفر و…، پیشبینی میشود زنجیرهای از پاس نشدن چکها و افزایش تعداد چکهای برگشتی و مطالبات مشکوکالوصول به وجود آید و کثیری از تجار و صاحبان حرف دچار مشکلات حاد شوند. بنابراین با این شرایط از ابتدای اسفندماه ۱۳۹۸ بسیاری از صنوف با مشکل مواجه شدهاند و روند این مشکلات همانطور که قابل پیشبینی بود تا چند ماه بعد از شروع فعالیتها در سال ۱۳۹۹ تداوم داشته است. همزمان بسیاری از زیربخشهای خدمات با مشکل جدی در تقاضا روبهرو شدهاند. بررسیها نشان میدهند که عمدهترین بخشهای آسیبپذیر، کاهش فعالیتهای «عمدهفروشی و خردهفروشی، بهجز وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت»، به ترتیب بخشهای «خدمات واحدهای غیرمسکونی»، «حملونقل زمینی بار بهجز راهآهن»، «تولید، انتقال و توزیع برق»، «بانک» و «استخراج نفتخام و گاز طبیعی» خواهد بود بدین معنا که در صورت کاهش تولید بخش (عمدهفروشی و خردهفروشی، به جز وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت»، بخشهای یادشده به ترتیب مهمترین بخشهایی خواهند بود که دچار آسیب خواهند شد. این کاهش تقاضا به زنجیرههای بعدی نیز اصابت کرده و با وقفه، آن فعالیتها نیز با مشکل رکود تقاضا روبهرو خواهند شد. این موضوع به خصوص از این منظر با اهمیت است که برخی فعالیتها هرچند ممکن است در ابتدای فراگیری کرونا با مشکل جدی روبهرو نشده باشند اما پیشبینی رکود نسبی این فعالیتها دور از انتظار نخواهد بود.
به نظر میرسد به علت ارتباطات این زیربخشها با یکدیگر، عمده بخشهای آسیبپذیر در گامهای بعدی نیز زیربخشهای خدماتی خواهند بود. با این حال این نتایج نشان میدهد برخی زیربخشهای صنعت و کشاورزی نیز کاملا متاثر خواهند شد. از منظری دیگر این مشاغل غیررسمی هستند که بیش از مشاغل رسمی در معرض آسیب هستند زیرا در مشاغل رسمی رابطه کاری شاغل و بنگاه در چارچوب یک قرارداد با کارفرما تعریف میشود که غالبا افراد تحت پوشش بیمه قرار میگیرند. این رابطه کاری به دلایل مختلف پایدارتر از مشاغلی است که قرارداد و پوشش بیمه برای نیروی کار وجود ندارد و از بین مشاغل غیررسمی در بخش خدمات، که آسیبپذیرترین حوزه هستند و حدود یکچهارم شاغلان کشور را تشکیل میدهند نیز به طور عمده افراد خوداشتغال یا کارکنان مستقل در معرض شوک منفی تقاضای ناشی از کرونا هستند زیرا عمده مشاغل این گروه به خصوص در بخش خدمات، با تقاضای مصرفی و روزانه مردم در ارتباط هستند.
مطالعات نشان میدهد که جمعیت جدید شاغل ایجادشده در سالهای اخیر دارای ویژگیهایی هستند ازجمله اینکه اشتغال ایجادشده اشتغالی است که نه توسط بخش دولتی یا شرکتی و کارخانهای بلکه توسط بخش غیرشرکتی و با تمرکز بر خدماتی مانند خردهفروشی و عمدهفروشی، تعمیرات، حملونقل، واسطهگری، خدمات مواد غذایی و … ایجاد شده است. این گروه از شاغلان به طور عمده دارای مشاغل تماموقت نیستند و در موقعیتهای شغلی ناپایداری مشغول هستند که به تقاضای خانوارها و حضور آنان در خارج از خانه وابسته است. بنابراین کاهش تقاضای رخداده طی ماههای اخیر و احتمال تداوم آن سبب از بین رفتن گسترده این مشاغل خواهد شد و این گروه هستند که از کاهش تقاضای ناشی از بیماری کرونا بیشترآسیب خواهند دید. البته باید توجه داشت که مشاغل یادشده نه دارای بیمه هستند که تخفیف در حق بیمه کارفرما سبب نجات آنها شود؛ نه مالیات میپردازند و نه به تسهیلات و کمکهای مالی دولت دسترسی دارند. این گروه با از دست رفتن شغل به بیکاران فقیر تبدیل میشوند و مشمول برنامههای دولت برای حفظ مشاغل در بنگاههای به طور عمدهبزرگ اقتصادی که به تسهیلات، تخفیف حق بیمه کارفرما، معافیت مالیاتی و مواردی از این قبیل دسترسی دارند، نمیشوند. ازسوی دیگر اگر شوک کاهش تقاضای ناشی از شیوع کرونا را موقتی فرض کنیم اشتغال از دست رفته در بنگاههای بزرگ و متوسط پس از گذر از بیماری کرونا احیا خواهد شد، اما برای این دست از مشاغل امکان احیای مجدد و حتی تامین معیشت روزانه به راحتی امکانپذیر نیست.
به عبارتی شوک کرونا از یک طرف شوک به عرضه نیروی کار است (به دلیل سیاستهای قرنطینه خانگی که برای کنترل شیوع بیماری ضروری است) و از طرف دیگر شوک به تقاضا برای کالاها و خدمات (هم از جهت کاهش تقاضای کل و به تعویق افتادن خریدهای غیرضروری و هم از جهت جابهجایی تقاضا بین صنایع مختلف) قلمداد میشود و از مهمترین موضوعات در شوک سمت عرضه جلوگیری از اختلال در زنجیره تامین است. به عبارتی تعطیلی کارخانجات و بنگاههای آسیبدیده بر اثر کرونا و کسبوکارهایی که ملزم به بسته شدن شدهاند، منجر به تعدیل نیروی کار گسترده خواهد شد و کاهش درآمد خانوار، کاهش تقاضا را به همراه دارد. از طرف دیگر عدم اطمینان نسبت به آینده، خانوار را به تصمیم پسانداز بیشتر و به تعویق انداختن خرید اقلام غیرضروری ترغیب میکند و همین امر کاهش تقاضای کل بیشتری را موجب میشود. از جهتی دیگر با اعمال طرح فاصلهگذاری اجتماعی و تعطیلی اکثر اصناف تولید این فعالیتها متوقف شده و در صورتی که این وضعیت تداوم یابد این شوک ناشی از اعمال محدودیتهای عرضه کالاها و خدمات به زنجیره تولید این کالاها و خدمات نیز منتقل خواهد شد. از طرف دیگر با افزایش احتمال ابتلا به بیماری درنتیجه استفاده از برخی خدمات و کالاها، تقاضای خانوارها و حتی بنگاههای مصرفکننده آن خدمات به خصوص در سطح بخش خدمات هتلداری، رستوران و بنگاههای کوچک خدماتی دیگر کاهش جدی مییابد و این شوک تقاضا خود باعث کاهش سودآوری این بنگاهها شده و این موضوع در صورت تداوم میتواند به تعدیل نیروی کار برای فعالیتهای فوق منجر شود که خود نیز باز موجب تشدید کاهش تقاضای خانوارها به دلیل کاهش درآمد خواهد شد و این چرخه معیوب ادامه مییابد.
اثر کرونا بر بنگاههای کوچک و متوسط
بنابراین اولین و مهمترین اثر شرایط موجود بر بنگاههای کوچک و متوسط یا همان کسبوکارهای خرد خواهد بود. در همین خصوص براساس پایش صورت گرفته از واحدهای صنفی سراسر کشور طی دو هفته اول فروردینماه ۱۳۹۹ به تفکیک حوزههای کاری درخصوص تاثیر شیوع کرونا بر واحدهای صنفی تولید- خدماتی انجام پذیرفت و مشخص شد که تا آن تاریخ وضعیت میزان فروش این واحدها در پایان ۹۸ نسبت به مدت مشابه سال گذشته به این نحو تغییر کرده است: صنایع کیف و کفش با ۹۸ درصد کاهش، نساجی و پوشاک با ۹۲ درصد کاهش، تحریر و چاپ و صنایعدستی و فرش با ۸۶ درصد کاهش، ساختمانی با ۸۵ درصد کاهش، سایر صنایع خرد با ۸۲ درصد کاهش، خدمات با ۸۱ درصد کاهش و غذایی با ۶۷ درصد کاهش مواجه شدهاند.
درخصوص آن دسته از کسبوکارهایی که با صادرات و واردات از کشورهای گوناگون مرتبطند نیز باید بیان کرد که رفتار کشورها در قبال کرونا، بر سرنوشت صادرات اثری جدی خواهد گذاشت، بخشی از صادرات ما مواد اولیه و ضروری است. در چند ماه گذشته (خصوصاً در اسفندماه ۱۳۹۸ تا خردادماه ۹۸) بسیاری از کشورها برای مقابله با کرونا، با توجه به احساس خطر همسایگان ایران از انتشار ویروس کرونا از طریق ایران به آن کشورها تصمیم به بستن مرزهای خود خصوصا مرزهای زمینی با ایران گرفتند یا محدودیتهایی وضع کردهاند. به عبارتی بسته شدن مرزهای زمینی توسط کشورهای منطقه ازجمله عراق، افغانستان و ترکیه و مرزهای هوایی به ویژه ترکیه، گرجستان و امارات به بهانه کرونا خود بر افزایش قیمت ارز، کاهش صادرات و واردات تاثیر گذاشته و کاهش و توقف صادرات محصولات به دلیل بسته شدن مرزها یا ممنوعیت واردات از سایر کشورها خود به کاهش تولید و فروش منجر میشود. در این خصوص لازم است بررسی دقیقی صورت گیرد که حجم اصلی کالاهای صادراتی ما و تنوع آنها و کشورهای مقصد بر اثر کرونا با چه تغییراتی مواجه شده و کدام یک از محصولات صاردات غیرنفتی ازجمله مواد غذایی در مرزهای صادراتی امکان صادرات را از دست دادهاند. البته باید توجه داشت که در بلندمدت با توجه به ۳ نیازی که برای کالاهای ایرانی دارند شاید رفتار خود را تغییر دهند. به عبارتی عدم امکان تجارت به علت وجود ممانعتهای بهداشتی تجارت زمینی و هوایی همانند شوکی عمل کرده و این عدم امکان صادرات برای بنگاههای موفق گذشته که بسیاری با سختی در بازار رقابت جهانی توانسته بودند مشتریان خوبی برای خود پیدا کنند، اثر منفی بر تولید بنگاههای صادرات محور بروز داده است.
سنجش آثار کرونا
برای سنجش بهتر آثار کرونا بر ماهیت کسبوکارها قطعا لازم است تا بتوانیم رفتار مردم یعنی مصرفکنندگان کالاها و خدمات (تقاضاکنندگان یا مشتریان) و رفتار تولیدکنندگان (عرضهکنندگان کالا و خدمات) را نیز تحلیل و سنجش کرد؛ در بحران کرونا بخش عرضه و تقاضا هر دو آسیب دیدند. کاهش فروش محصولاتی که در سبد مصرفی خانواده کالاهای اساسی محسوب نمیشود و افزایش فروش برخی محصولات به صورت همزمان مشاهده میشوند. بخش عرضه با کاهش توان زنجیره تامین، تعطیلی واحدها، کاهش فروش، کاهش بهرهوری مواجه شده است و در بخش تقاضا نیز با تغییر رفتار خرید مشتریان مواجه است.
بخش تولیدات صنعتی به دلایلی مانند اختلال در عرضه مستقیم (تعطیلی اجباری)، مشکلات مربوط به تعطیلی زنجیره ارزش و کاهش میزان کلی تقاضا با چالش مواجه است. کاهش تولید دلایل دیگری مانند کاهش حضور نیروی کار، تعدیل نیروی کار و کاهش بهره وری را نیز دارد. البته در بخشهایی مانند صنایع غذایی، افزایش فروش منجر به افزایش تولید هم شده است. ولی با گذشت زمان این احتمال وجود دارد که به دلیل مشکلات زنجیره تامین، قیمت مواد اولیه بالاتر برود و تولید در کل کاهش یابد.
از طرف دیگر در تامین مواد اولیه تولید نیز مشکلاتی ایجاد شده است و همزمان عدم اطمینان نسبت به آینده، خانوادهها را به پسانداز بیشتر و به تعویق انداختن خرید اقلام غیرضروری تشویق میکند. همین امر کاهش تقاضای کل بیشتری را موجب میشود و مهمترین موضوع در شوک سمت عرضه ناشی از اختلال در زنجیره تامین را مجددا تشدید میکند. در این میان برخی پیامدهای اجتماعی کرونا نیز بیشتر به چشم میآید؛ از آن جمله تغییر در سبک زندگی افراد، تغییردر الگوی مصرفی مردم، تغییر عادات و رفتارهای مردم در زمینه خریدهایشان ازجمله افزایش رغبت به مصرف کالاهای خوراکی کارخانهای، زیرا در بین مردم این دید به وجود آمده است که محصولات کارخانهای پاکتر از محصولاتی است که به طور فلهای و غیراستاندارد عرضه میشود. از طرفی عدهای از مردم به دلیل ترس از شیوع بیماری، این برداشت را داشتهاند که شهرها قرنطینه میشود و دسترسی و عرضه محصولات با اخلال مواجه میشود و بنابراین برای خرید محصولات به فروشگاهها هجوم بردهاند (در چند هفته اول شیوع این رفتارها بیشتر بروز داده است). از منظری دیگر متوجه شدن مردم از میزان تاثیرپذیری آنها از محیطهای پیرامونی است. به عبارتی مجموعههای کسبوکاری چه کارخانجات و تولیدکنندگان بزرگ و چه فعالان کسبوکار متوسط و خرد، حتی یک راننده تاکسی نیز به فراست دریافتهاند که تاثیرپذیری آنها از محیط و اینکه حتی یک شبه ممکن است در معرض نابودی قرار بگیرند واقعا وجوددارد و در این شرایط همه آن را درک و لمس و تجربه کردند. در این میان اگر فعالان کسبوکار خلاقیت و نوآوری متناسب با شرایط کرونایی را نداشته باشند، محتوم به شکست هستند. این درک و فهم برای عموم فعالان کسبوکارها به وجود آمد که همیشه باید قابلیت خلق نوآوری در کسبوکارها وجود داشته باشد تا بتوانند در این بحرانها و اتفاقات ماندگار باشند.
پساکرونا و فرصتهای کرونا برای کسبوکارهای ایرانی
رفتارکارآفرینان در روزهای پساکرونا، معیار و محکی مناسب برای درک احتمال مانایی کسبوکار آنهاست. آنچه مهم است توان یادگیری، تغییر و بازآفرینی آموختهها و آموزههای کارآفرینی در دوره پساکرونا و تعریف وتبیین الگوها و پارادایمهای جدید و کارآمد و بازنگری کامل در الگوها و مدلهای کسبوکارهای ایرانی است. هرچند شاید استنباط از پساکرونا زمانی باشد که کرونا به صورت کامل از بین رفته است ولی به نظر میرسد تا مدت مدیدی با این بیماری سروکار خواهیم داشت و به نوعی شاید یک عصر کرونایی در حال شروع شدن است و ملاک ما از دوران پساکرونا زمانی است که سختگیریهای اولیه و دوران قرنطینه کمکم در حال رفع شدن است و فعالیتها با پیششرطهای رعایت فاصله اجتماعی در حال شروع و رونق یافتن شوند. در نوع مواجهه با مساله کرونا، بین دو گروه از کارآفرینان میتوان تمایز قائل شد. کارآفرینان معمولی و عادی از کرونا به عنوان چالش، بحران و یا محکی برای رویینتنی خود یاد میکنند و بالعکس کارآفرینان برتر و سرآمد از کرونا به عنوان فرصت و چالشی نفسگیر نام میبرند. گویی این ما هستیم که از یک پدیده ثابت، دو برداشت متفاوت و دو سرنوشت متفاوت برای خود میسازی. بررسی تاریخی مواجهه با مدیریت بحرانهای بزرگ و عالمگیر نشان میدهد که پس از عبور از اپیدمیهای جهانی، بسیاری از کسبوکارهای هوشمند و حساس به تغییرات محیطی، توانستهاند با تغییر ماهیت و مدلهای کسبوکار خود، شرایط بهتری نسبت به پیش از بحران به دست آورند و تبدیل به غولهای محیط فعالیت خود شوند. با استفاده از منابع در دسترس، مصاحبه و مطالعه نظرات خبرگانی میتوان برخی از فرصتهای مناسب ناشی از وقوع فراگیری بیماری کرونا را برشمرد، اما باید اذعان کرد که پیشنیاز تبدیل تهدید فراگیری بیماری کرونا به فرصت برای کسب درآمد برای انواع کسبوکارها و حتی دولتها، تغییر نگرش در افکار و بنیانهای فکری و روی آوردن به تفکر خلاقانه و مبتکرانه برای استفاده از هر نوع ابتکار و خلاقیت در زمینههای کاری است. بنابراین برای پاسخ دقیق و کارشناسی به این سوال که کرونا چه فرصتهایی برای کسبوکارها در ایران ایجاد کرده است؟ در ابتدا باید بتوانیم فرصتهای کسبوکار را از بعد عرضه و تقاضا بررسی کنیم. بر همین اساس میتوان فرصتهای کارآفرینانه را از سه منظر مختلف ملاحظه کرد: تشخیص فرصت، کشف فرصت و خلق فرصت. در تشخیص فرصتهای کارآفرینانه، عرضه و تقاضا با هم متناسب بوده و عرضهکنندگان در شرایط رقابتی به حیات خود ادامه میدهند مانند صنایع غذایی که در آن میزان تقاضا مشخص بوده و عرضهکنندگان برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار به رقابت با یکدیگر میپردازند. در واقع با توجه به فضای رقابتی سنگین حاکم در طرف عرضه، عرضهکنندگانی موفق خواهند بود که بتوانند به «نوآوری ارزش» بپردازند، یعنی به طور همزمان هزینههای عملیاتی خودشان را کاهش داده و برای مشتریان خود ارزش جدید ایجاد کنند (پیگیری توأمان اقدامات نوآورانه و کاهش هزینهها). در کشف فرصتهای کارآفرینانه، عرضه و تقاضا با هم متناسب نیستند. یا عرضه وجود دارد و تقاضا نیست و یا بالعکس تقاضا وجود دارد و عرضه نیست. برای مثال زمانی که تاکسیهای اینترنتی آماده ارائه خدمت به مسافران هستند (عرضه وجود دارد) ولی به علت عدم تردد مسافران تقاضایی برای این خدمات وجود ندارد. همچنین هنگامی که تقاضا وجود دارد و عرضه نیست از جمله تقاضا برای کیتهای تشخیصی، دارو و واکسن کووید۱۹ که هنوز محصولی برای آن ارائه نشده است. در وضعیت اول بهرهگیری از رویکرد بریکولاژ یا «ترکیب خلاقانه منابع در دسترس» میتواند راهگشا باشد. بریکولاژ قابلیتی است که کسبوکارها با غلبه بر محدودیتهای منابع خود به ایجاد منابع ارزشمند پرداخته و اقداماتی را براساس تقاضاهای جدید مشتریان طرح ریزی و اجرا کرده تا بتوانند ظرفیت جدیدی را برای عرضه محصولات یا خدمات جدید به مشتریان فراهم کنند. برای مثال تغییر خطوط تولید پوشاک به ملزومات بهداشتی (تولید ماسک و لباس پزشکی) و یا راهاندازی خط تولید الکل اتانول توسط کارخانجات تولید شکر از اقداماتی است که کسبوکارها به عنوان فرصت در زمان بروز کروناویروس آنها را پذیرفتند. در وضعیت دوم علاوه بر بهرهمندی از رویکرد بریکولاژ، چابکی سازمانی در عرضه سریع محصولات مورد تقاضا به عنوان کلیدیترین راهبرد در بهرهبرداری از فرصتهای پیشروی کسبوکارها مطرح است. برای مثال تولید انبوه کیتهای تشخیص سریع کووید۱۹ توسط شرکتهای دانشبنیان و عرضه به موقع آنها توانسته است بازار داخلی و صادراتی مناسبی را برای این کسبوکارها ایجاد کند.
در ذیل به عمدهترین فرصتهایی که پیش روی فعالان کسبوکار در بخش خصوصی وجود دارد، اشاره شده است:
فرصت گسترش مشاغل خانگی و خانوادگی قرنطینه اختیاری اعضای خانواده، فرصت رشد و توسعه برای کسبوکارهای دیجیتال، فرصت رشد مضاعف شرکتهای فعال در محصولات بهداشتی، فرصت رشد و سرمایهگذاری شرکتهای دارویی، فرصت رشد برای شرکتهای مواد غذایی بستهبندی، فرصت رشد برای شرکتهای توسعهدهنده خدمات توزیعی، فرصت مناسب برای هر نوع خدماتی که امکان ارائه آنها از راه دور وجود دارد، اقبال به سمت سرمایهگذاری در استارآپها و شرکتهای فناوری پایه (فرصت برای صنایع اینترنت پایه یا شبکهای) و هوش مصنوعی، فرصت رشد مضاعف بخش کشاورزی در پساکرونا، فرصت رشد و توسعه صادرات (خصوصا صادرات خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات) و فرصت برای برندسازی شبکههای مویرگی.
در زیر نیز فرصتهای کرونا برای بخش حاکمیت (سیاستگذاران) آمده است:
فرصت ساماندهی نظام جامع مشاغل، فرصت مناسب جهت رشد فزاینده دولت الکترونیک و تسریع کار هوشمند، فرصت بهینه برای سهولت در دریافت مجوزهای کسبوکار، فرصت رشد کسبوکارها در حوزه سلامت (شناسایی ضعف زیرساختهای بخش سلامت)، اقدامها و توصیههای سیاستی پیشنهادی به دولت برای حمایت از کسبوکارها. اعمال حمایتهای مالی و تسهیلاتی، اعمال حمایتهای ساختاری، تدوین و اصلاح پروتکلهای بهداشتی، حمایت از صنایع تکمیلی زنجیره تولید غذا در بخش کشاورزی و فعال شدن دیپلماسی اقتصادی در دوران کرونا نیز از جملههای توصیههای حمایتی در دوران پیش رو محسوب میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد