26 - 06 - 2022
فاز جدید روابط تجاری ایران و روسیه
روسیه با صادرات ۵۰۰ میلیون دلار کالا (۶/۲ درصد از کل صادرات جهانی) در سال ۲۰۱۴ میلادی، یازدهمین کشور صادرکننده جهان به شمار میرود. صادرات روسیه به طور عمده متکی به نفت و گاز (۷۰ درصد از کل صادرات) و پس از آن آهن و فولاد (۴ درصد از کل) است که به علت افزایش جهانی بهای نفت در سالهای اخیر، افزایش چشمگیری را نسبت به میزان صادرات ۱۰۰ میلیارد دلاری در سال ۲۰۰۰ میلادی تجربه کرده است. کشورهای اروپای شرقی و مشترکالمنافع، سوییس، چین، ایتالیا، آلمان و هلند از جمله مقاصد مهم صادراتی روسیه به شمار میروند.
هر چند هماکنون ایران جایگاه پایینی را در بین مقاصد صادراتی روسیه اشغال کرده، اما در سال ۲۰۱۱ میلادی (قبل از تحریمها) بیست و هفتمین کشور واردکننده از این کشور بوده است. در بین همسایگان ایران، کشورهای ترکیه (با واردات ۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴)، امارات متحده عربی (۵/۳ میلیارد دلار)، آذربایجان (۷/۲ میلیارد دلار) و عراق (۶/۱ میلیارد دلار) روابط تجاری بهتری با روسیه نسبت به دیگران دارند.
سطح تجارت خارجی ایران و روسیه از حدود یک میلیارد دلار در سال ۱۳۸۰ به تدریج تا میزان ۶/۳ میلیارد دلار در سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ افزایش یافت و از آن پس سیر نزولی در پیش گرفت که در سال گذشته میلادی به ۷/۱ میلیارد دلار رسید. صادرات ایران به روسیه از حول و حوش ۵۰ میلیون دلار در اوایل دهه ۸۰ به تدریج تا ۴۰۰ میلیون دلار در سالهای اخیر افزایش یافت و در مقابل واردات از این کشور از نزدیک به یک میلیارد دلار در سال ۱۳۸۰ به ۳/۳ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۰ بالغ شد و پس از آن روند نزولی تا میزان ۳/۱ میلیارد دلار در سال گذشته را در پیش گرفت. متوسط سالانه واردات ایران به روسیه در ۱۰ سال گذشته ۴/۲ میلیارد دلار و متوسط صادرات به این کشور ۳۰۰ میلیون دلار بوده که حاکی از متوسط تراز تجاری سالانه ۱/۲ میلیارد دلاری به نفع روسیه است.
صادرات ایران به روسیه به طور عمده شامل مواد غذایی بوده که حدود ۷۰ درصد از صادرات ایران به روسیه در ۱۰ سال گذشته را شامل میشود. واردات ایران از روسیه عمدتا شامل مواد اولیه صنعتی (فرآوریشده) است که در حدود ۷۵ درصد از واردات ایران از روسیه در ۱۰ سال گذشته را شامل میشود. آهن و فولاد معمولا مهمترین قلم صادراتی روسیه به ایران محسوب شده، به صورتی که با میزان ۵/۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ میلادی (متناظر با ۱۳۹۰ شمسی)، ۷۸ درصد از کل صادرات روسیه به ایران را پوشش داده و البته در سه سال گذشته به شدت تنزل یافته است. پس از آهن و فولاد، چوب دومین کالای صادراتی مهم با میزان ۲۴۰ میلیون دلار (هفت درصد ازکل) به شمار میرود.
تجارت ایران و روسیه، اگرچه با سهم متوسط ۱/۲ درصد (در ۱۰ سال گذشته) از کل تجارت خارجی ایران برای ایران اهمیت بیشتری دارد اما با سهم ۴/۰ درصد از کل تجارت خارجی روسیه، برای این کشور نقش ناچیزی ایفا میکند. نظر به اینکه سهم نفت و گاز از صادرات ایران و روسیه هر دو ۷۰ درصد است (سال ۲۰۱۱ میلادی)، بنابراین بین دو کشور بیشتر رقابت تجاری حکمفرماست تا همکاری.
* پژوهشگر اقتصادی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد