11 - 01 - 2020
عقلانیت محاسبه شده
آرزو فرشید- همه چیز خوب است. هیچ سرباز آمریکایی آسیب ندیده و ایران به سلاح هستهای دست پیدا نخواهد کرد. این جملات در واقع توجیهات دونالد ترامپ برای عبور از آن رجزخوانیهای قبلی است. ترامپ که پیشتر گفته بود در صورت اقدام نظامی ایران، پالایشگاهها و حتی مراکز نفتی ایران را هدف قرار میدهد، ساعتها بعد از حمله نظامی ایران به پایگاه عینالاسد از شوک درآمد و باور کرد که آن تابو هشتادساله شکسته شده است. همین شد که با لحن و زبان بدنی متفاوت در مقابل دوربینها حاضر شد. ترامپ قبل از سلام، قول داد تا رییسجمهور است مانع دستیابی ایران به سلاح هستهای شود و اعمال تحریمهای بیشتر را نیز وعده داد اما در عین حال گامی به عقب رفت و معلوم شد که قصد اقدام نظامی متقابل را ندارد. او حتی پیشنهاد همکاری و مذاکره داد!
سوال اینجاست که چه چیزی آمریکا را به عقبنشینی واداشته و این موضعگیری تا کی و تحت چه شرایطی ادامه خواهد داشت؟ محمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است «صحبتهای ترامپ، براساس توصیههایی بود که براساس تحلیل کشورهای عربی و منطقهای به او شده بود تا آمریکا اقدام دیگری نکند که جنگ دربگیرد، زیرا اگر آمریکا عکسالعملی داشته باشد ایران هم واکنش نشان میدهد و قطعا خطرآفرین خواهد شد و واکنش آمریکا بحران جدیدی را در منطقه ایجاد میکرد.»
این دیپلمات سابق همچنین معتقد است که صحبتهای اخیر ترامپ تحت تاثیر مسائل سیاسی داخلی و خارجی بود. درواقع از یک طرف مساله انتخابات داخلی آمریکا و استیضاح ترامپ و از طرف دیگر فشارهای منطقهای و احتمالا کشورهای اروپایی و عربی منجر به این واکنش ترامپ شد، چرا که کشورهای عربی با اقدامی که ایران انجام داد و پایگاههای آمریکایی را مورد حمله قرار داد، متوجه شدند که ایران در اقدامات خود جدی است و اگر درگیریای صورت بگیرد آنها هم متحمل ضرر خواهند شد.
اشتباه محاسباتی آمریکا
برخی از تحلیلگران اما رویکرد کنونی آمریکا را حاصل اشتباه محاسباتی آنان و کدهای گمراهکنندهای که از ایران گفتند، میدانند. حمیدرضا ترقی، معاون بینالملل حزب موتلفه از جمله همین افراد است. او در گفت وگو با «جهانصنعت» گفت: «آمریکاییها ابتدا فکر نمیکردند که پاسخ ایران در مرحله اول این طور قاطع و محکم باشد. محاسبات آنان این بود که ایران شرایط آن را ندارد که پاسخ اینچنینی به آمریکا بدهد و به مراکز نظامی آنان حمله کند، خصوصا با سخنرانیای که مقام معظم رهبری داشتند و تاکید کرده بودند که ما به دنبال جنگ در منطقه نیستیم. ایشان قبلا هم در سخنرانی دیگری گفته بودند که نه ما طالب جنگ هستیم و نه جنگی صورت خواهد گرفت. بر همین اساس آمریکاییها تصور کردند ما اقدام نظامی انجام نخواهیم داد و با توجه به همین محاسبات هم دست به چنین اقدام جنایت کارانهای زدند. اما بعد از اینکه جمهوری اسلامی ایران با پیام مقام معظم رهبری مبنی بر انتقام سخت، وارد عمل شد، آنها برای اینکه ایران را بازدارند، شروع به رجزخوانی و تهدید کردند.»
وی افزود: «حتی نامه نوشتند و واسطه فرستادند. ۱۶ کشور در این رابطه واسطه شدند و خواستند با ایران مذاکره کنند تا ایران دست به اقدام نظامی نزد. حتی حاضر شدند در قبال سکوت یا عدم اقدام ایران امتیازاتی هم بدهند.»
این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به اینکه مشخصا ارائه چه امتیازاتی در قبال عدم اقدام ایران پیشنهاد شده بود؟ گفت: «امتیازاتی مثل اینکه بگویند برای تحریمها فکری میکنیم و از این قبیل مطالب که بتواند ایران را از اقدام نظام بازدارد. اما بعد از اینکه دیدند ایران هیچ یک از این واسطهها را نپذیرفت و رهبری به هیچ یک از این نامهها نگاه هم نکردند و بر موضع انتقام سخت ماندند، آنها هم ناامید شدند.»
این کارشناس مسائل بینالملل صبر ایران برای انجام اقدام نظامی را دومین عامل گمراهکننده برای آمریکاییها دانست و گفت: «چند روزی از اقدام آنان گذشت و صبر ایران برایشان این تصور را ایجاد کرد که ایران از انجام اقدام نظامی صرف نظر کرده است. با وجود اینکه به همه نیروهای خود آمادهباش داده بودند، اما نیروهای آنان بعد از دو سه روز هم خسته شده بودند و هم به این نتیجه رسیده بودند که دیگر اقدامی در کار نخواهد بود بنابراین در عین آمادهباش در یک حالت غفلت بودند.»
وی تاکید کرد: «اقدام غافلگیرانه ایران مبنی بر زدن این پایگاه که به لحاظ سوقالجیشی و امکانات از نظر آنان یک پایگاه غیرقابل نفوذ و تخریب تلقی میشد و پهپادها مدام در حال رصد و کنترل امنیت آنجا بودند، برایشان خیلی گران تمام شد. به هرحال کشوری که در هفتاد سال گذشته کسی به او حمله نکرده، نمیتوانست تصور کند که به چنین مرکزی حمله شود و این امر را غیرممکن تلقی میکرد.
به هر حال با مهارت تشکیلات هوا و فضای سپاه و اقدامی که انجام شد، آنان غافلگیر شدند، ضمن اینکه تصور نمیکردند ایران این قدر قوی باشد و بتواند از طریق یک عملیات سایبری پهپادهای رصدکننده آنان را از کار بیندازد و موشکهای خود را دقیقا به اهداف مشخص شده بزند. به همین خاطر از این مرحله به بعد ضمن اینکه در مقدمه گیج شده بودند و بیست ساعت طول کشید تا حالشان جا آید و بتوانند موضعی را اتخاذ کنند، دو استراتژی را در پیش گرفتند.»
ترقی در توضیح این دو استراتژی گفت: «اولا تصمیم گرفتند که خسارات را مخفی نگاه دارند و سعی کنند که اقدام ایران را در رسانهها یک اقدام بسیار ضعیف جلوه دهند. تلاششان این بود که از نشر این خبر به گونهای که موجب تضعیف جایگاه و اقتدار آمریکا شود، جلوگیری کنند. استراتژی دوم نیز این بود که به عنوان پاتک به ایجاد شک و شبهه از طریق فضای مجازی و رسانههای خود نسبت به اصل موضوع اقدام کنند. همچنین دروغ و تردیدپراکنی درباره سردار سلیمانی را در دستور کار قرار دادند. این حرکت هم با یک برنامهریزی وسیع و گسترده به موازات کمرنگ کردن اقدام ایران و جلوگیری از درز اطلاعات در مورد میزان خسارات وارد شده به پایگاه عینالاسد دنبال شد.»
ضربه دوم؛ عقبنشینی بیشتر یا تقابل؟
حال باید منتظر ماند و دید که این سیاست آمریکا تا کی ادامه خواهد یافت. خاصه آنکه ایران در روزهای گذشته بارها بر چندوجهی بودن انتقام سخت خود تاکید کرده و به آمریکاییها هشدار داد که کار به همین حمله نظامی ختم نمیشود.
ترقی درباره احتمال موفقیتآمیز بودن این رویکرد آمریکاییها نیز گفت: «با توجه به قدرت انتشار اخبار محرمانه توسط فضای مجازی در عرصه بینالمللی قطعا این پروژه یکی دو روز بیشتر دوام نمیآورد و واقعیت برای مردم جهان روشن خواهد شد. ما نیز امیدواریم که تا بخواهند این مساله را برای افکار عمومی جهان حلوفصل کنند، ضربه بعدی ایران وارد شود و گیجی آنان افزایش پیدا کند.»
این کارشناس مسائل بینالمللی در پاسخ به این پرسش که آیا ضربه بعدی ایران هم یک اقدام نظامی مشابه خواهد بود یا خیر؟ گفت: «طبیعتا این اقدام میتواند نظامی یا غیرنظامی باشد. این به اولویتهایی که شورای امنیت تصویب کرده است بستگی دارد.»
ترقی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا ممکن است اقدام بعدی ایران، آمریکا را از موضع عقبنشینی که اکنون اتخاذ شده خارج کرده و به تقابل وادارد؟ گفت: «این بستگی به هنر جمهوری اسلامی دارد که بتواند هم ضربه را بزند و هم آمریکا را به جای تقابل، مجبور به عقبنشینی کند. به هر حال همه این اقدامات مبتنی بر یک استراتژی کلی است و آن هم جلوگیری از وقوع جنگ تمامعیار در منطقه است. بنابراین یقینا جمهوری اسلامی به نحوی عمل میکند که آمریکا نتواند وارد فاز تقابل گسترده با ایران شود بنابراین محاسبات این مساله محاسبات دقیق است و من فکر میکنم که اقدام بعدی ایران هم بیشتر موجب عقبنشینی آمریکا خواهد شد و شکاف بیشتری را در درون آمریکا علیه ترامپ ایجاد میکند.
پیشنهاد مذاکره؟!
تقابل نظامی یا عدم تقابل نظامی تنها یکی از وجوه قابل توجه واکنش آمریکا به اقدام اخیر ایران است و رییسجمهور این کشور در سخنرانی چهارشنبه شب خود به دو مساله مهم دیگر نیز اشاره کرد؛ او از یک سو از تشدید تحریمها گفت و از سوی دیگر حرف از مذاکره زد! همزمانی این دو قطعا مقدور نیست اما باید دید که هدف ترامپ از بیان هر یک از این موضوعات چیست؟
به خصوص اینکه سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد نیز بار دیگر مدعی شد کشورش برای مذاکرات بدون پیششرط با ایران بهمنظور جلوگیری از تشدید تنش در منطقه آماده است!
پاسخ ایران به این رویکرد آمریکاییها روشن است، چنانچه مجید تختروانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل با اشاره به خروج این کشور از برجام، تحریمهایی که علیه ایران اعمال کرد و مصداق تروریسم اقتصادی است و همچنین ترور سردار سلیمانی، گفت: «وقتی اینها را در کنار هم قرار میدهیم و میشنویم که ادعای همکاری دارند و در همان جلسه هم بر تشدید تحریمها تاکید میکنند، ادعای آنها باورکردنی نیست. دولت آمریکا اهل گفتوگو نیست و اهل خصومت با مردم ایران است و تا زمانی که به این خصومت ادامه میدهد، صحبت از همکاری، مسموع و قابل فهم نیست و مردم ایران با این صحبتها بازی نمیخورند.»
بعید است که آمریکاییها از پاسخ ترامپ به این درخواست مذاکره مطلع نباشند، بنابراین باید هدف از طرح مجدد این ادعا را در مسائل داخلی این کشور جست. چنانچه حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه در پاسخ به اینکه آیا طرح این موضوع در شرایط کنونی، کاربردی دارد؟ گفت: «به هیچ وجه. مذاکره با کسی که قاتل شهدای ماست، قطعا بیهوده و بیفایده است. ما در مذاکرات قبلی آمریکا را آزمایش نکردهایم و دیدیم که به هیچ چیز حتی مبانی مذاکره پایبند نیست. بنابراین طرح موضوع مذاکره بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و به درد انتخابات آمریکا میخورد. همانطور که مقام معظم رهبری با صراحت اعلام کردند باب مذاکره دیگر باید بسته شود و هیج راهی غیر از خروج آمریکا از منطقه وجود نخواهد داشت. آمریکا و ترامپ هم میداند که مذاکره به نتیجه نخواهد رسید اما میخواهد افکار عمومی را فریب دهد و بگوید که ما حاضر به مذاکره هستیم و نمیخواهیم در منطقه تنش ایجاد کنیم. به اضافه اینکه ترامپ تحت فشار کنگره هم قرار دارد. محدودیتهایی که کنگره برای آغاز جنگ توسط ترامپ ایجاد کرده است، دست او را برای هر نوع اقدامی میبندد و این حرفها بیشتر شعارهایی است که شاید بتواند کنگره را تا حدی آرام کند.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد