25 - 01 - 2020
عقبنشینی بیثمر
گروه سیاسی- ایران و اروپا هیچ یک مایل به خروج از برجام نبوده اما بر مواضع خود پافشاری میکنند. همین هم مساله را پیچیده کرده و از احتمال به نتیجه رسیدن در جلسات حل اختلاف میکاهد. ایران که با توجه به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بدقولی اروپا در انجام تعهداتش از این توافق به نتیجه مطلوب نرسید در ماههای گذشته با برداشتن گامهای پنجگانه خود تلاش کرده که اروپا را وادار به همراهی با خود کرده و تغییری در وضعیت ایجاد کند. اروپا اما از سوی آمریکا سخت تحت فشار است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بیش از آنچه تاکنون انجام داده، توان ندارد بنابراین قادر به ادامه مسیر با این شرایط نیست. کلید زدن مکانیسم حل اختلاف از سوی فرانسه، آلمان و انگلستان که مقدمه مکانیسم ماشه است نیز به همین خاطر بود. اروپاییها گام آخر را به این امید برداشتند که با تهدید ایران به ارسال پرونده هستهای به شورای امنیت، کاری از پیش برده و ایران را وادار به توقف مسیر کاهش تعهدات کنند. واکنش جدی و قاطع ایران اما این امیدشان را نیز نقش بر آب کرد. همین شد که یک گام به عقب رفتند.
شاهد این عقبنشینی آنکه جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از توافق سه کشور اروپایی بر سر مهلت بیشتری برای بحث درباره راههای حفظ توافق هستهای با ایران – برجام – خبر داده است.
وی در بیانیهای گفته است: «همه در این مورد که به دلیل پیچیدگی مسائل، به وقت بیشتری نیاز است، اتفاق نظر داریم. به همین دلیل جدول زمانی اقدامات تمدید شده است.»رویترز میگوید که بر اساس مفاد برجام، اتحادیه اروپا ضامن اجرای این توافق است.
افزون بر این والاستریتژورنال پنجشنبه شب به نقل از دیپلماتهای اروپایی نوشت: «در صورتی که ایران روند کاهش تعهدات هستهای خود در برجام را که در پنج گام انجام شده، محدود کند، اروپاییها پرونده هستهای را به شورای امنیت ارجاع نخواهند داد.»
به نوشته «لورنس نورمن» خبرنگار ارشد این نشریه، اروپاییها از ایران خواستهاند که گامهای کاهش تعهدات برجامی را متوقف کند، اما در صورتی که ایران گسترش فعالیت هستهای خود را محدود کند، آنها به مذاکره ادامه خواهند داد.
حال باید دید که این تغییر لحن اروپا چه نتیجهای خواهد داشت؟ آیا ایران هم کمی کوتاه میآید یا خیر؟
ضرورت نرمش ایران
علی بیگدلی کارشناس مسائل بینالملل معتقد است که ایران باید دو گام مهم بردارد. نخست اینکه برای اروپا شرط گذاشته و بخواهد که توقعات ایران را برآورده کنند و دومین اینکه در منطقه و داخل کشور نرمشهایی به خرج دهد.
او در گفتوگو با «جهانصنعت» تمایل به عقبنشینی اروپا را قابل اعتماد ندانست و گفت: «اروپاییها به دو دلیل نمیخواهند از برجام خارج شوند؛ نخست اینکه برجام تنها کانال نظارت آنان بر برنامه هستهای ایران است و دوم اینکه در صورت از بین رفتن برجام و اتفاقهای بعد از آن مهاجرت به اروپا بیشتر خواهد شد. با وجود این نمیتوان به تمایل اروپا به عقبنشینی از مواضعش اعتماد کرد زیرا اروپا توانایی رها شدن از فشار آمریکا را ندارد.»
وی در پاسخ به اینکه در این شرایط ایران باید چه اقدامی انجام دهد، گفت: «به نظر من برداشتن پنج گام ایران راه مناسبی نبود و رفتن به سوی تحریم است اما نباید فراموش کنیم که ایران چاره دیگری هم نداشت. در این وضعیت بهترین راه این است که ایران از اروپا بخواهد تا مقدماتی را شروع کند.»
بیگدلی تشریح کرد: «آقای رییسجمهور قبلا برای اروپا دو شرط گذاشته بود؛ یک اینکه اروپا از ما نفت بخرد و دوم اینکه ممنوعیتهای موازنات بانکی را محدود کند. این دو نکته بسیار حائز اهمیت است و همه تلاش ترامپ برای تحت فشار گذاشتن ایران از همین دو مسیر است بنابراین ایران باید برای اروپا شرط گذاشته و بخواهد که یکی از این دو اقدام را انجام دهد تا ایران از گامهای پنجگانه خود بازگردد.»
وی در پاسخ به اینکه احتمال توجه اروپا به این شرط و شروطها چقدر است؟ گفت: «قطعا تضمینی نیست که اروپا این کار را انجام دهد اما اگر بنا به گروکشی است باید ما هم شرط بگذاریم. توجه داشته باشید که اروپا برای خرید زمان هم تلاش میکند.»
بیگدلی در ادامه این زمان خریدنها را بیثمر دانست و گفت: «نه اروپا از این وضعیت سود میبرد و نه ما. با همه اینها اکنون که اروپا این پیشنهاد را مطرح کرده است، وقت خوبی است که ما هم بگوییم شما باید قدم اول را بردارید تا ما رفتهرفته از گامهای خود عقبنشینی کنیم.»
این کارشناس مسائل بینالمللی همچنین در پیشبینی اصرار هر دو طرف به مواضع خود، گفت: «اگر اروپا و ایران هیچ یک حاضر به عقبنشینی و توجه به خواستههای طرف مقابل نشوند، حتما پرونده ما به شورای امنیت خواهد رفت. فراموش نکنیم که مکانیسم ماشه تقریبا شروع شده است. یعنی اروپا پیشنهاد خود را داده است و این طور که معلوم است در جلسات حل اختلاف به جایی نخواهیم رسید. ضمن اینکه با مقاومت ایران، سرعت انتقال پرونده ما به شورای امنیت سریعتر خواهد شد. بعد از آن نیز شش قطعنامه علیه ما در ۲۰۱۵ تصویب شده بود بازمیگردد و ما از چهار کانال تحریم میشویم. اکنون ما فقط از سوی کاخ سفید تحت فشار و تحریم هستیم اما در آن صورت حتما از چهار کانال شورای امنیت، اتحادیه اروپا، کنگره آمریکا و کاخ سفید تحت فشار قرار خواهیم گرفت.»
وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه فضای کنونی یعنی عدم تمایل به خروج از برجام و در عین حال سرسختی در مواضع از سوی هر دو طرف تا کجا ادامه خواهد داشت، گفت: «هایو ماس، وزیر خارجه آلمان در کنفرانس امنیتی مونیخ برای ایران سه شرط گذاشت تا تحریمها را بردارند؛ شرط اول، رعایت حقوق بشر در داخل کشور. شرط دوم، محدود کردن موشکهای ایران و شرط سوم نیز عدم دخالت ایران در منطقه بود. این موضوع در رسانههای داخلی چندان منعکس نشد اما رسانههای خارجی بسیار به آن توجه کردند. آقای ظریف اما گفته بود که نمیتواند در این باره تصمیم بگیرد و باید به تهران برود. بعد از آمدن او به تهران هم موضوع فیصله یافت زیرا ایران به هیچ یک از پیشنهادات پاسخ مثبت نداد. اینکه ایران بخواهد در جای خود باقی بماند و انتظارات سختی از اروپا داشته باشد قطعا ما را به نتیجه نمیرساند.»
بیگدل تاکید کرد: «به نظرم حتما لازم است که ایران قدری تغییرات استراتژیک در منطقه و داخل از خود نشان داده و نرمش به خرج دهد.»مواضع ایران به ویژه بعد از بیانیه سه کشور اروپایی مبنی بر استفاده از مکانیسم ماشه و همچنین بعد از ترور سردار سلیمانی نشان میدهد که به هیچ وجه نمیتوان و نباید منتظر نرمش در سیاستهای منطقهای و بینالمللی بود. تغییر رویکرد در داخل نیز نه خیلی قابل انتظار است و نه به تنهایی موجب تغییر رویه اروپا میشود. با این حساب ایران قابل پیشبینی است که ایران همان مسیر گروکشی را ادامه داده و اصرار کند که اروپا در هموار کردن مسیر تعاملات مالی ایران و بازگشت پول آن گامهای عملی بردارد. با توجه به تکراری بودن این موضع و مشاهده پاسخ اروپا به آن طی ماههای اخیر نیز باید به این نتیجه رسید که تغییر لحن یا عقبنشینی اخیر اروپا هیچ سودی نخواهد داشت. مگر آنکه پافشاری ایران بر رویه خود، اروپاییها را ناگزیر به عقبنشینیهای بیشتر کند که این نیز بعید است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد