عراقچی: تا نهایی شدن چارچوب همکاری، هیچ فعالیت تازه‌ای آغاز نمی‌شود
جهان صنعت، در بحبوحه تحولات تازه پیرامون برنامه هسته‌ای ایران، تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد مرحله‌ای حساس از مذاکرات شده‌اند که می‌تواند سرنوشت همکاری‌های آینده را مشخص کند. «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران، شامگاه چهارشنبه (۱۲ شهریورماه) پس از بازگشت از سفر چین، ضمن تأکید بر آمادگی ایران برای مذاکره و حتی مواجهه با جنگ در صورت ضرورت، بر بازتعریف چارچوب همکاری‌ها با آژانس تأکید کرد.
وزیر خارجه در این خصوص گفت: «تا پیش از نهایی شدن چارچوب جدید، هیچ همکاری تازه‌ای آغاز نخواهد شد.» این اظهارات بازتابی از رویکرد تهران به بازنگری در روابط فنی با آژانس، در شرایط تغییر یافته امنیتی و سیاسی است. تهران پیش‌تر در واکنش به اقدام سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در آغاز روند اسنپ‌بک برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران اعلام کرده بود که این اقدام قطعا بر روند همکاری ایران و نخاد ناظر بر برنامه هسته‌ای تاثیرگذار خواهد بود.
تحلیلگران معتقدند این مواضع ایران نشانه‌ای از تلاش تهران برای حفظ فضای استراتژیک اختیار عمل، در برابر فشارهای بین‌المللی است. تهران تلاش می‌کند تا پیش از ازسرگیری هرگونه همکاری، چارچوبی قانونی و شفاف برای نظارت آژانس تعریف کند، چارچوبی که هم با مصالح ملی همخوان باشد و هم مانع از تحمیل الزامات یک‌جانبه شود.
همزمان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر ضرورت تسریع مذاکرات تاکید کرده و هشدار داده که روند گفت‌وگوهای فنی نمی‌تواند ماه‌ها طول بکشد. گروسی ابراز امیدواری کرد توافقی درباره بازگشت بازرسی‌ها پیش از نشست فصلی شورای حکام حاصل شود و گفت: «واقعاً خوب خواهد بود اگر ظرف چند روز آینده این روند نهایی شود.»
این اظهارنظر مدیرکل آژانس نشان می‌دهد نهاد ناظر بین‌المللی در پی فشار زمانی برای بازگشت سریع به وضعیت نظارتی است. اظهارات گروسی در پی آن صورت میگیرد که عملکرد او در جریان تجاوز اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران مورد انتقاد جدی تهران قرار گرفت تا جایی که او حتی بصورت شفاهی نیز حاضر به محکوم کردن حملات اسرائیل و آمریکا به تاسیسات تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشد و بدر عبدالعاطی، وزیر امور خارجه مصر در چند مرحله تلاش کرد تا میانجیگری در این حوزه را بر عهده بگیرد تا شاید یخ روابط ایران و آژانس را بشکند.
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صبح امروز ۱۵ شهریور ماه گفت: «دوشنبه، نشست سپتامبری شورای حکام آژانس آغاز خواهد شد و تردیدی نیست که ایران و برنامه هسته‌ای آن در مرکز توجه قرار خواهند داشت.»
در همین حال، یک گزارش محرمانه آژانس که به رسانه‌های بین‌المللی از جمله آسوشیتدپرس رسیده است، ادعا کرده که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با غلظت ۶۰ درصد تا ۱۳ ژوئن به بیش از ۴۴۰ کیلوگرم رسیده و نسبت به گزارش ماه مه، افزایشی ۳۲ کیلوگرمی داشته است. همچنین مجموع ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران تا همین تاریخ نزدیک به ۹ هزار و ۸۷۵ کیلوگرم برآورد شده است. آژانس با اشاره به شرایط امنیتی پس از حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران اعلام کرده که از تاریخ ۱۳ ژوئن قادر به انجام فعالیت‌های میدانی لازم برای راستی‌آزمایی نبوده است.
آژانس با تکرار ادعاهای پیشین خود نسبت به تصمیم تهران برای تعلیق همکاری‌ها ابراز تاسف کرده و هشدار داده که «تداوم دانش آژانس نسبت به موجودی مواد هسته‌ای ایران» در این دوره از دست رفته است.
این موضع، همزمان با افزایش فشار سیاسی در شورای حکام، می‌تواند زمینه‌ساز محدودیت‌های بین‌المللی یا فشار بر تهران شود اما ایران با اشاره به مصوبه مجلس و شرایط امنیتی، ضمن تایید توقف موقت فعالیت‌های میدانی آژانس، بر ضرورت بازتعریف چارچوب همکاری‌ها مطابق با مصالح ملی تأکید دارد.
«رضا نجفی» سفیر و نماینده دائم ایران در وین، آغاز دور تازه گفت‌وگوهای کارشناسی با آژانس را تایید کرده و گفته است این مذاکرات «شکل جدید همکاری ایران و سازمان بین‌المللی انرژی اتمی» را مشخص خواهد کرد. وی تصریح کرد که گفت‌وگوها در چارچوب قانون مصوب مجلس و شرایط امنیتی جدید برگزار می‌شود و هدف آن، تعریف چارچوب همکاری متناسب با تحولات اخیر است.
این اقدام ایران، در عین حال که سیگنالی از انعطاف در تعاملات فنی است، نشان می‌دهد تهران قصد ندارد تحت فشارهای سیاسی یا تهدیدات نظامی، چارچوب همکاری را بدون رعایت مصالح امنیت ملی خود بپذیرد.
در ادامه تلاش‌های دیپلماتیک ایران، «سیدعباس عراقچی» شامگاه پنج‌شنبه در شهر دوحه با «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، دیدار و گفت‌وگو کرد. موضوع اصلی این دیدار، آخرین تحولات مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران و واکنش ایران به اقدام غیرمسئولانه سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت بود.
عراقچی ضمن یادآوری مسئولیت اتحادیه اروپا به عنوان «هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام»، بر انتظار تهران از این نهاد در خنثی‌سازی اقدامات علیه دیپلماسی تأکید کرد و پایبندی مستمر ایران به مسیر دیپلماسی را مورد تأکید قرار داد.
نگاهی به تحولات چند روز اخیر میان ایران و تروئیکای اروپایی که فعالسازی اسنپ‌بک نقطه اوج آن بود و تحرکات میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که روابط ایران و آژانس به علاوه مواجهه تهران با تروئیکای اروپایی، وارد مرحله‌ای حساس شده که ترکیبی از فشارهای سیاسی، الزامات فنی و ملاحظات امنیتی را شامل می‌شود.
ایران با تاکید بر چارچوب جدید همکاری و عدم پذیرش فشارهای فوری، می‌کوشد تعادلی میان تعهدات بین‌المللی و منافع ملی ایجاد کند. در مقابل، آژانس و کشورهای غربی با استناد به گزارش‌های فنی و افزایش ذخایر اورانیوم ایران، فشار خود را برای تسریع بازگشت نظارت‌ها افزایش داده‌اند. در این میان آنچه در رویکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی و تروئیکای اروپایی حلقه مفقوده محسوب می‌شود، توجه به تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران و تخریب تاسیسات هسته ای تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی در حملات آمریکا به ایران است. از رافائل گروسی تا وزرای خارجه تروئیکای اروپایی عامدانه از ایران می‌خواهند آنچه در آن دوازده روز گذشت را به برگی از تاریخ تبدیل و از آن عبور کند و در نتیجه سطح و نوع همکاری و تعامل خود با غرب را دستخوش تغییرات ناشی از تحولات جدید نکند.
بررسی واقعیات روی زمین حاکی از این است که نتیجه این پرونده می‌تواند دو مسیر متفاوت داشته باشد؛ انعطاف دو طرفه و توافق موقت که در سایه آن کاهش تنش کلید خواهد خورد و یا تطویل روند مذاکرات که طبیعتا تشدید تنش را در خود جای داده است. در چنین شرایطی، دستگاه دیپلماسی و نهادهای تصمیم‌گیرنده در ایران در حوزه سیاست خارجی مسئولیت خطیری بر عهده دارند، در این نقطه توان جمهوری اسلامی ایران برای مدیریت تعلیق صورت گرفته در همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کنار ضرورت بازتعریف همکاری‌ها در سایه رسیدن به مدالیته یا چارچوب تعامل جدید، نقش حیاتی در حفظ مصالح ملی توامان با تداوم حضور در مسیر دیپلماسی دارد. باید دید که آیا «نقشه راه» کشیده شده از سوی وزارتخارجه و سازمان انرژی اتمی برای عبور از پیچ خطرناک پیش روی تهران می‌تواند میان ضرورت حفظ حق حاکمیت ملی و الزامات بین‌المللی ایران در عرصه انرژی هسته‌ای، توازن ایجاد کند.
منبع: ایرنا
