عبور از مرز بحران
محمدرضا رسولی– در حال حاضر تهران در بحرانی‌ترین وضعیت آبی یک قرن اخیر خود قرار دارد و به‌گفته کارشناسان تا رسیدن به «روز صفر» آبی فاصله زیادی نداریم و معنای این وضعیت، پاسخگو نبودن جیره‌بندی‌ها برای تامین آب منازل و در نتیجه، گام گذاشتن‌های آغازین در مسیر خالی از سکنه شدن تدریجی تهران است. شوربختانه کشور ایران سرزمین محصور در میان دریاها که از جنوب در مجاورت اقیانوس هند و اتصال به آب‌های آزاد جهان و از شمال در کنار بزرگ‌ترین دریاچه جهان با طولی بیش از هزار و۵۰۰کیلومتر واقع شده، در حال خشک‌شدن است و فقر ناشی از اقتصاد مبتنی‌بر کشاورزی آن همگان را متحیر کرده است. این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان و محققان حوزه آب، یکی از موثرترین راهکارها در سراسر جهان برای تامین آب مناطقی که به‌دلیل شرایط جغرافیایی دچار کمبود بارش و کمآبی هستند، استفاده از ظرفیت آب دریاها و اقیانوس‌ها با روش نمک‌زدایی و شیرین‌سازی آب برای مصارف کشاورزی و صنعتی و حتی مصارف خانگی است.
عربستان سعودی از این طریق بیش از ۲۰درصد از کل آب شیرین جهان را تولید می‌کند. حال سوال اصلی اینجاست؛ عربستان سعودی کشوری که به داشتن بیابان‌های گسترده و اقلیم خشک معروف است! بدون حتی یک رودخانه دائمی، با منابع آبی به‌شدت محدود و عمدتا غیرقابل تجدیدپذیر با سرانه ۱۰۰مترمکعب در سال، چگونه در برابر ایران با این مقدار رودخانه و منابع تجدیدپذیر با سرانه سالانه ۱۲۰۰مترمکعب امنیت آبی بیشتری دارد؟ پاسخ به این پرسش چندان سخت نیست؛ در همین حین که ما درگیر فیلترینگ هستیم و اینترنت ملی از مهم‌ترین اولویت‌های ملی کشور به‌شمار می‌آید! عربستان سعودی از طریق تکنولوژی مدرن تبدیل آب دریا به آب شیرین، توانسته اراضی حاصلخیزی برای کشاورزی و دامداری ایجاد کند. این کشور بزرگ‌ترین تاسیسات مدرن نمک‌زدایی در جهان را در اختیار دارد و با استفاده از این فناوری ۳۵هزار کیلومتر مربع از بیابان‌های خود را به زمین کشاورزی تبدیل کرده و از این طریق نه‌تنها تولید‌کننده بلکه به یکی از صادرکنندگان محصولات کشاورزی نیز تبدیل شده است. این درحالی است که سهم ما از ۶۲درصد آب‌شیرین‌کن‌هایی که در حوزه خلیج فارس تاسیس شده‌اند کمتر از ۲درصد است!
از اینها گذشته، این کشور به‌تازگی با ترکیبی هنرمندانه و خردمندانه در نظام حکمرانی آب، برای رفع مشکل کمآبی و همچنین توسعه در بخش کشاورزی در حال ساخت یک رودخانه مصنوعی عظیم در بیابان است. این رودخانه مصنوعی که از رود نیل نیز بزرگ‌تر است از زیر زمین عبور می‌کند تا تبخیر آن به حداقل برسد و به بخش‌های مختلف کشور آب‌رسانی انجام شود. چکیده کلام اینکه؛ بحران آب در ایران، بحرانی طبیعی نیست بلکه حاصل سال‌ها سیاستگذاری‌های نادرست در مدیریت منابع آب و خاک است که به‌صورت تصادفی و با قطع دوروزه آب شهروندان برطرف نخواهد شد و حل آن نیازمند بازنگری اساسی در سیاست‌های آبی و کشاورزی است؛ سیاستی که با شعار خودکفایی در تولید گندم و سایر محصولات کشاورزی آغاز و باوجود هشدارهای کارشناسان در اقلیمی خشک و نیمه‌خشک و با منابع آبی محدود، به اجرا گذاشته شد و در عمل به مصرف بی‌محابای آب و تخریب اکوسیستم‌های طبیعی انجامید. به اعتقاد کارشناسان تخصیص بودجه فوری برای تعمیر و بازسازی زیرساخت‌های فرسوده انتقال آب، طراحی و اجرای پروژه تصفیه و بازیافت فاضلاب شهری و استفاده مجدد آب در مصارف صنعتی و کشاورزی، استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین، ممنوع کردن کشاورزی پرآب‌بر و اصلاح الگوی مصرف تدابیری است که باید به‌سرعت و به قید فوریت توسط دولتمردان با استفاده از تیمی متشکل از کارشناسان برجسته و مستقل انجام شود.
