16 - 06 - 2020
طلای کثیف
مهدیه بهارمست- سالهاست طرح ساماندهی کودکان کار و زبالهگرد در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خاک میخورد. گرچه کودکان زبالهگرد در شرایطی قربانی سودجویی و کسب درآمد برخی از افراد میشوند که هیچ نهادی رسما مسوولیت ساماندهی آنها را بر عهده نمیگیرد در صورتی که علاوه بر وزارت کار، سازمان بهزیستی و شهرداری در ساماندهی این کودکان وظیفه دارند.
حال نبود متولی مشخص برای ساماندهی کودکان کار و زبالهگرد باعث شده افراد سودجو و تعدادی از پیمانکاران شهرداری با به کارگیری این کودکان، به درآمد میلیونی برسند و در قبال کار شبانهروزی از کودکان حقوق ناچیزی به آنها پرداخت کنند؛ کودکانی که بیشتر آنها در همان محل دپوی زباله شب را روز و در همان محل تفکیک زباله زندگی میکنند.
حدود ۸۰ درصد از کودکان کار خیابان از اتباع خارجی هستند. معمولا این کودکان در جمعهای کوچک خانوادگی کار میکنند و از کشور افغانستان و از شهر هرات آمدهاند که بر اساس روابط خانوادگی در گاراژها و گودهای خارج از تهران دور یکدیگر جمع شده و مشغول زبالهگردی هستند.
این افراد معمولا ظهرها سوار خودرو میشوند و به تهران میآیند و هر پنج، شش خیابان در اختیار یک گروه است که موظف هستند مخازن این خیابانها را بگردند و پسماند خشک آن را بردارند و معمولا تا ساعت ۱۲ تا ۲ بامداد نیز فعال هستند و بعد از آن به همراه زبالههایشان توسط خودروهای پوشیدهشده به گاراژها برگردانده میشوند و صبحها نیز به تفکیک زباله مشغول هستند. امروزه حدود ۴۰۰۰ کودک زبالهگرد در سطح شهر تهران داریم. در بیشتر مناطق کودکان زبالهگرد وجود دارند اما مناطقی همچون ۱، ۲، ۴ و ۵ که بیشترین زباله را دارد، طبیعتا کودکان زبالهگرد زیادتری هم در آنجا یافت میشود.
معمولا پیمانکار پسماند خشک شهرداری مشتری این زبالههاست. از آنجا که گودها و گاراژهای آنها خارج از شهر تهران است، شهرداری تهران زیر بار اقدامات آنان نمیرود و تنها روی پیمانکار شهرداری نظارت دارد.
طبق قراردادی که شهرداری با پیمانکار پسماند خشک امضا میکند، پیمانکار موظف به تفکیک زباله است. پیمانکار باید با استقرار غرفه یا ماشینهای ملودیدار اقدام به جمعآوری زبالههای خشک کند و همچنین حق استفاده از اتباع و کودکان کمتر از ۱۵ سال را نیز ندارد اما به صورت غیررسمی پیمانکار این اقدامات را انجام میدهد.
از مشکلات مربوط به زبالهگردی به پدیده ارزش بالای آنها و به اصطلاح طلای کثیف بودن آن برمیگردد. طبق آمارهای پسماند استان تهران روزانه بیش از ۸۵۰۰ تن زباله در شهر تهران تولید میشود. تولید ۸۵۰۰ تن زباله تنها در تهران که تفکیک بخش زیادی از آن توسط کودکان انجام میشود سود زیادی را به جیب پیمانکاران میریزد، اما سهم کودکان کار از این پول چقدر است؟
حال چندی پیش رییس سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه طرح ساماندهی کودکان کار در چندماه گذشته به دلیل کرونا به تعویق افتاده، گفته قرار است از این هفته به صورت آزمایشی عملیاتی شود. به گفته قبادی دانا در اجرای این طرح از حوزههای مختلف شناسایی و جذب، توانمندسازی، حمایت از خانواده و دادن آموزشهای لازم از توان انجمنهای مردمنهاد، نیروهای داوطلب، موسسات غیردولتی دستگاههای امنیتی و انتظامی استفاده میشود.
رییس شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه در این مسیر نادرست از کودکان کار هم سوءاستفاده میشود و همه اینها نتیجه این است که ما مخازن روبازی را در شهر مستقر کردهایم افزود: امیدوارم به بهانه اصلاح روندهای قبلی و از بین بردن مافیای زبالهگردی خودمان مافیای جدیدی را در قالب این اپلیکیشنها ایجاد نکنیم. مافیاهای زباله میآیند و باعث زمین خوردن طرحهای اصلاحی میشوند. باید مراقب این نفوذها بود و نگذاشت آنها به هدف شوم خود برسند.
مردم در صورت مشاهده کودکان زبالهگرد با ۱۳۷ تماس بگیرند
معاون شهرداری تهران در این باره اعلام کرده: هر مخزنی یک کد دارد که شهروندان میتوانند در صورت مشاهده کودکان زبالهگرد با ۱۳۷ تماس گرفته و گزارش دهند و شهرداران مناطق نیز باید با پیمانکارانشان که از کودکان استفاده میکنند برخورد کنند و این موضوع در ارزیابی شهرداران مناطق لحاظ میشود.
وی با بیان اینکه مردم مطمئن باشند که در پی فعالیت کودک زبالهگرد هیچ پولی به جیب شهرداری نمیرود و این موضوع به نفع مردم نیست، گفت: کودک زبالهگرد خود محصول یک سوءاستفاده و قصور است و نباید اجازه بدهیم که این سوءاستفاده از کودکان انجام گیرد.
در این طرح قرار نیست دستی به کودکان زبالهگرد بزنیم و با آنها برخورد نمیشود. وی اظهار کرد: هر منطقه یک پیمانکار دارد و بررسیها نشان داده که معمولا پیمانکار هر پنج الی شش خیابان را به یک گروهی واگذار میکند و معمولا دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان از این زبالهگردها میگیرد و به آنها کارتی میدهد و ما در نظر داریم این سیستم بین کودک کار و پیمانکار را اصلاح کنیم.
وی با بیان اینکه سالانه دو میلیون و ۵۰۰ هزار تماس با سامانه ۱۳۷ برقرار میشود و بخش زیادی از این تماسها مربوط به گزارش فعالیت کودکان زبالهگرد است، در پاسخ به این سوال که چه اتفاقاتی در انتظار کودکان زبالهگرد است، گفت: اکثر کودکان افغانستانی هستند و در جلسهای که با استاندار تهران و رییس شورای استان تهران داشتیم از آنها خواستیم که شهرداران شهرهای حاشیه تهران هم به کمک بیایند، چرا که به احتمال زیاد از آنجایی که این کودکان ساکن ایران نیستند به کشور خود برمیگردند.
مسوولان شانه خالی میکنند
بهناز شهنوازی*- طرح ساماندهی کودکان کار و زبالهگرد کلید خورده است. همچنین مسوولان در نظر دارند کودکان زبالهگرد افغانستانی را به کشورشان بازگردانند که این عمل بسیار ناخوشاند است چرا که اگر مجبور نبودند به ایران مهاجرت و زبالهگردی نمیکردند. همچنین در برخی از نشستها از توانمندسازی کودکان زبالهگرد ایرانی صحبت کردند. همین امر نشانه تبعیض بین کودکان کار است. حال گیرم که بخواهند کودک را توانمند سازند اما چگونه؟ بیشتر این بچهها دارای خانوادههای فقیرند و مجبورند تا کمر در سطل زباله برای لقمه نانی خم شوند. البته شهرداری و بهزیستی صددرصد توان کمک به این کودکان از نظر معیشتی و خانوادهای را دارند اما سالهاست که کاری از پیش نبردهاند. تمام کودکان زبالهگرد فارغ از ملیت و جنسیت باید تحت پوشش بهزیستی قرار بگیرند. قطعا فردی که زبالهگردی میکند از نظر معیشت در مضیقه است. بنابراین شهرداری در ابتدای امر باید برای خانوادههای این کودکان موقعیت شغلی ایجاد کند تا این بچهها به مدارس بازگردند.در مرحله بعدی تمام این کودکان به همراه خانوادهشان به صورت رایگان زیر نظر مددکاران اجتماعی قرار بگیرند. این کودکان هرروزه در سطح شهر دچار آسیبهای اجتماعی مختلفی میشوند. اگر این کار انجام شود آن زمان میتوان به این طرح امیدوار بود در غیر این صورت این کودک مجبور است در بین زبالهها به دنبال غذا باشد.اخیرا مسوولان بر این عقیدهاند که کودکان زبالهگرد چهره شهر تهران را زشت کردهاند! اگر مسوولان نگران تبعات ظاهری چهره شهر پایتخت هستند باید شکم گرسنه این کودکان را سیر کنند. اگر این کودک همانند معتادان در یک بازه زمانی ساماندهی شوند و بعد از مدتی در گوشه و کنار شهر بدون هیچ توانمندسازی رها شوند خب این طرح چه فایده داشته است. آیا این طرح جنبه ظاهری دارد؟ کودکان زبالهگرد حرفهای ندارند، آنها برای یافتن لقمهای نان تن به زباله میدهند. گرچه تعداد قابل توجهی از این کودکان مورد تعرض همان پیمانکار شهرداری قرار میگیرند.۴۰ درصد این بچهها بیسواد مطلق هستند. ۳۷ درصد ترک تحصیل کردهاند، ۲۱ درصد یک تا دو کلاس درس خوانده و تنها آنهایی در حال تحصیل بودند که یا ایرانی بودند یا افغانهایی که به همراه خانوادههایشان زندگی میکردند و بیشتر کودکان زبالهگرد رویای تحصیل داشتند. ۵۲ درصد در مراکز زباله میخوابیدند، ۴۸ درصد در خانههایشان که خانههای آنها نیز کوهی از زباله است. ۵۹ درصد این کودکان هنگام جمع آوری زباله همراه دارند، ۴۰ درصد تنها عضو خانوادههایشان هستند که زبالهگردی میکنند، برخی از این کودکان تا ۲۰ ساعت کار میکنند، اما میانگین کار این کودکان ۵/۱۰ ساعت است، ۶۲ درصد آنها بدون دستکش کار تفکیک زباله را انجام میدهند و به دلیل اینکه دستکشها خیلی زود پاره میشود، ترجیح میدهند پول دستکش را صرف گرسنگی خواهر و برادرشان بکنند.این کودکان دچار بیماری پوستی شدید، ایدز، هپاتیت، اسهال خونی، به دلیل آنکه ماسک ندارند سل، کزاز، سالک پوستی، انگل رودهای، فلج اطفال و خمیدگی ستون فقرات هستند زیرا برخی از آنها بیش از ۷۰ تا ۸۰ کیلو زباله را روزانه بر دوش خود میکشند و نمیتوانند از گاری استفاده کنند زیرا مامور شهرداری گاریهای آنها را میگیرد. برای این کودکان کارتهای غیرقانونی طراحی شده که شهرداری میگوید از جانب ما نیست اما مامورانی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان میگیرند که اجازه بدهند این کودکان تفکیک زباله کنند و اگر این باج را ندهند به این کودکان اجازه کار داده نمیشود.در صورتی که رییس شورای شهر تهران میگوید به دلیل اینکه گاراژهای زباله خارج از شهر تهران است، برای این کودکان هیچ اقدامی نمیتوانند انجام دهند. این حرف، ناکارآمدی شورای شهر تهران را نشان میدهد. مسوولان ما عملا از زیر بار مسوولیت شانه خالی میکنند. مگر میشود این همه ناعدالتی در حق کودکان را دید و گفت نمیتوانیم اقدامی کنیم.؟!کودکان کار و زبالهگرد در سطح شهر تهران هر روز مورد آزار جنسی و جسمی قرار میگیرند. با ساماندهی موقت آنها کاری از پیش برده نمیشود. باید این کودکان را به شکل اصولی در چرخه تولید قرار دهند تا همچنان بتوانند نانآور خانهشان باشند.
*فعال حقوق کودکان- کارشناس آموزش و پرورش
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد