طلای نوین یا تهدید پنهان؟
جهان‌صنعت – پول خصوصی، یکی از بحث‌برانگیزترین پدیده‌های نظام مالی معاصر است؛ پدیده‌ای که با ظهور رمزارزها، استیبل‌کوین‌ها و پلتفرم‌های پرداخت دیجیتال، مرز سنتی میان دولت و بازار را در خلق پول به چالش کشیده است. در ساده‌ترین تعریف، پول خصوصی به هر نوع وسیله پرداختی گفته می‌شود که بدون پشتوانه یا تضمین مستقیم دولت و توسط نهادهای غیردولتی ایجاد و مبادله می‌شود. این نوع پول می‌تواند در قالب رمزارزهایی مانند بیت‌کوین، توکن‌های اعتباری شرکت‌ها، یا حتی ارزهای دیجیتال خصوصی در فضای متاورس وجود داشته باشد.
تاریخچه پول خصوصی البته پدیده‌ای جدید نیست. در قرن نوزدهم بانک‌های محلی در آمریکا و اسکاتلند اسکناس‌های مخصوص به خود را منتشر می‌کردند که بعدها با پیدایش بانک مرکزی و نظام پولی واحد جای خود را به پول دولتی دادند. بااین‌حال فناوری بلاکچین بار دیگر این انحصار را شکسته و رقابتی تازه در قلمرو خلق پول آغاز کرده است. رمزارزها با وعده شفافیت، استقلال و سرعت بالا در پرداخت، جذابیت فراوانی یافته‌اند اما همزمان نگرانی‌هایی درباره ثبات مالی، پولشویی و نظارت‌ناپذیری ایجاد کرده‌اند.
طرفداران پول خصوصی استدلال می‌کنند که رقابت میان پول‌ها می‌تواند به کارایی بیشتر نظام مالی، کاهش تورم و افزایش اعتماد عمومی منجر شود. از دید آنان، بازار می‌تواند بهتر از دولت ارزش پول را حفظ کند. در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند که واگذاری قدرت خلق پول به بخش‌خصوصی، ثبات اقتصاد کلان را تهدید کرده و زمینه شکل‌گیری بحران‌های مالی گسترده را فراهم می‌کند.
در واقع مساله اصلی در جدال پول خصوصی و پول دولتی نه صرفا فناوری بلکه اقتدار پولی و اعتماد عمومی است. تجربه جهانی نشان داده است که بدون نظارت موثر، حتی نوآورانه‌ترین پول‌ها می‌توانند به ابزار سفته‌بازی یا فرار مالیاتی بدل شوند. ازاین‌رو، بسیاری از دولت‌ها همزمان با رشد رمزارزها به‌سمت ایجاد «ارزهای دیجیتال بانک مرکزی»(CBDC) رفته‌اند تا مزایای فناوری جدید را با پشتوانه و ثبات حاکمیتی ترکیب کنند.
پول خصوصی اگرچه آینده نظام مالی را دگرگون کرده است اما همچنان در مرز میان نوآوری و خطر حرکت می‌کند- جایی که اعتماد، ثبات و فناوری باید تعادلی ظریف بیابند تا طلاهای دیجیتال به تهدیدی برای اقتصاد واقعی بدل نشوند.
