7 - 12 - 2019
طرح مجلس صنعت پالایش نفت را نجات خواهد داد؟
بررسی طرحهای پالایشی و پتروپالایشی کشور نشان میدهد حتی در دوران تحریم، مشکلی در بخش تامین تجهیزات، فناوری و حتی راهاندازی این واحدها وجود نداشته بلکه مانع اصلی، عدم تامین مالی بوده است.
صنعت نفت ایران با گذشت ۱۱۹ سال از زمان کشف نخستین منبع نفتی در مسجدسلیمان با شرایط دو سر باختی روبهرو است.
در شرایط عادی از مجموع ۹/۳ میلیون بشکه نفت خام تولید شده در میادین کشور ۷/۱ میلیون بشکه در داخل کشور به عنوان خوراک واحدهای پالایشگاهی و حدود ۲/۲ میلیون بشکه باقی مانده نیز سهم صادرات نفت خام بوده است. هماکنون و با توجه به قانون لغو معافیت خرید نفت ایران از سوی آمریکا، میزان صادرات نفت در سه ماهه اول سال ۹۸ به ۴/۱ میلیون بشکه در روز رسیده است که نشان از کاهش روند صادراتی نفت دارد.
طبق بررسی کارشناسان صادرات این حجم قابل توجه از نفت خام و تزریق درآمد حاصل از آن به بودجه کشور به مرور زمان موجب رکود در تولید داخلی، محرومیت از سود فرآوردههای نفتی و وابستگی اقتصادی کشور شده و وابستگی ایجادشده حاصل از فروش نفت خام و البته سهولت تحریم آن، به یک ابزار موثر اعمال تحریم و فشار از جانب غرب تبدیل شده است. این در حالی است که اوضاع سوددهی پالایشگاههای داخلی نیز چندان مطلوب به نظر نمیرسد و اختلاف قابل توجهی با رقبای هندی، کرهای و ژاپنی خود در این صنعت دارد.
هر صنعتی تا وقتی صرفه اقتصادی نداشته باشد، توجیه توسعه هم ندارد. در همین راستا نخستین عامل بهصرفه نبودن صنعت پالایش کشور را میتوان طراحی قدیمی پالایشگاهها و تولید مقادیر بالای فرآورده کمارزش مانند نفت کوره دانست که تا حد چشمگیری حاشیه سود این صنعت را کاهش داده است. هماکنون با توجه به طراحی قدیمی پالایشگاهها بین ۳۰ تا ۳۵ درصد از محصول نهایی پالایشگاهها را نفت کورهای تشکیل میدهد که قیمت آن ارزانتر از نفت خام است. هرچند در اسناد بالادستی مثل برنامه ششم توسعه بر لزوم کاهش سهم تولید نفت کوره در الگوی پالایش اشاره شده است، اما اغلب طرحهای بهروزآوری یا ارتقای نفت کوره و بهینهسازی پالایشگاهها مثل طرح ارتقای فناوری پالایشگاه بندرعباس به دلیل عدم تامین مالی اجرایی نشدهاند. عامل مهم دیگری که جذابیت پالایش نفت را در ایران کاهش داده غفلت از حرکت به سمت طرحهای ادغام پالایشگاه و پتروشیمی یا همان پتروپالایشگاههاست.
در سالهای اخیر برخلاف فرآوردههای نفتی، محصولات پتروشیمیایی با افزایش تقاضای جهانی قابل ملاحظهای روبهرو بوده است. از اینرو با توجه به پژوهشهای انجام شده برای احداث واحدهای پتروپالایشگاهی نرخ بازگشت سرمایه حدود ۳۰ درصد پیشبینی میشود. این در حالی است که به گفته کارشناسان نرخ بازگشت سرمایه پالایشگاه در بهترین حالت حدود ۱۳ درصد پیشبینی میشود.
بهطور کلی سه مولفه لازم برای احداث طرحهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی سودده را میتوان تامین تجهیزات، دانش فنی و منابع مالی دانست. در سالهای اخیر پروژههایی مثل پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس، فاز ۲۱ پارس جنوبی و واحد RFCC پالایشگاه شازند اراک در زمان اوج تحریمها، اجرا شدند. تجربه طرح و توسعه این پروژهها، افزایش روبهرشد شرکتهای دانشبنیان و همچنین صدور مهندسان ایرانی متخصص به بسیاری از پالایشگاههای پیشرفته دنیا دلایلی است که نشان میدهد در ساخت واحدهای جدید پالایشی مشکلی از لحاظ تامین تجهیزات و راهاندازی وجود نخواهد داشت. تجربههای موفق خرید دانش فنی (لایسنس) از شرکتهای چینی و ژاپنی و بعضا شرکتهای آلمانی نشان داده که این عامل هم مانعی سر راه خودکفایی و تامین فناوری نیست. اما همانطورکه جدول ۱ طرحهای بر زمین مانده پالایشی سالهای اخیر را نشان میدهد، بزرگترین مانع موجود، تامین مالی پروژههای احداث واحدهای پالایشی است که همواره بهعنوان عامل محدودکننده در پیشرفت پروژههای مشابه رفتار کرده است.
بهکارگیری سرمایههای مردمی
با توجه به آنچه بیان شد، عدم تامین مالی، مانع اصلی حرکت به سمت طرحهای پالایشی سودده و کاهش خامفروشی بوده است. بنابراین نجات صنعت نفت کشور وابسته به طرحی برای تسهیل سرمایهگذاری در آن است. تامین مالی از طریق صندوق توسعه ملی و تامین مالی از طریق جذب فاینانس خارجی دو راهکار رایج مطرحشده برای تامین مالی این پروژههاست. این در حالی است که به نظر میرسد صف طولانی درخواستکنندگان وام صندوق توسعه ملی و همچنین عدم پرداخت تمامی نیاز مالی پروژه از سوی این صندوق، مسیر مناسبی برای تامین مالی پروژههای ایجاد و توسعه پالایشگاهی نبوده و نیست. راهکار دوم، یعنی فاینانس یا تسهیلات خارجی به خاطر ناتوانی دولت برای اعطای ضمانتنامه به شرکتهای بخش خصوصی، در سالهای اخیر با موفقیتی همراه نبوده و صرفا در حد رایزنی و تفاهمنامه باقی مانده است. با توجه به جوابگو نبودن این دو روش رایج تامین مالی و همچنین حجم بالای نقدینگی در کشور که یکی از عوامل مهم تشدید گرانیهاست، هدایت این حجم نقدینگی مردمی به سمت طرحهای مولد پالایشی یک تیر و دو نشان است. از اینرو طرحی با هدف هدایت سرمایههای مردمی به سمت توسعه طرحهای پالایشی در دستور کار مجلس قرار گرفت.
این طرح دو فوریتی احتمالا هفته آینده در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به رای نمایندگان گذاشته خواهد شد.
تنفس خوراک راهی برای توسعه پتروپالایشگاهها
توسعه ظرفیت پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی با استفاده از مدل تنفس خوراک طرحی است که طی آن وزارت نفت موظف خواهد شد به مدت یک سال نفت را به صورت امانی در اختیار پتروپالایشگاه تازهتاسیس قرار داده و پس از آن طی ۱۲ سال پتروپالایشگاه مبلغ را به صورت یک وام ۴ درصد ارزی به وزارت نفت بازپرداخت خواهد کرد. لازم به تاکید است که یکی از اهداف اصلی این طرح، جذاب کردن پروژههای پالایشی برای جذب سرمایههای مردمی است.
به این ترتیب در سال نخست پس از بهرهبرداری از مجتمع پالایشی با تنفس خوراک از سوی وزارت نفت، هزینه سرمایه (سود سرمایهگذاری) میان مردم و سرمایهگذاران تقسیم میشود. از طرفی مردم و سرمایهگذاران علاوه بر دریافت سود سرمایهگذاری خود از طریق تنفس خوراک یکساله، سهامدار مجتمع پالایشی نیز هستند.
با توجه به مشکلات زیاد دست و پاگیر صنعت پالایش نفت در ایران و با توجه به زیانده بودن برخی پالایشگاههای نفت موجود در کشور، چالش اصلی این طرح توجیه اقتصادی برای استقبال مردم و رقابتپذیرکردن آنها با سود بدون ریسک بانکی است. در صورت موفق بودن این طرح، مدل بسیار موثری در جهت استفاده از سرمایههای مردمی در رونق صنایع بزرگ کشور و البته نجات صنعت پالایش نفت کشور خواهد بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد