ضرورت پاسخگویی به نیازهای مردم و هم‌سویی با صنعت پست
مهدی مقصودی، متخصص حوزه پست
خدمات پستی که زمانی رکن اصلی ارتباطات جهانی به‌شمار می‌رفت امروزه در پاسخ به تحولات دیجیتال، گسترش تجارت الکترونیک و تغییر انتظارات مشتریان با سرعتی چشمگیر در حال تکامل است. آینده این صنعت بر پایه نوآوری، پایداری زیست‌محیطی و تمرکز بر رویکردهای مشتری‌مداری در هر دو بخش دولتی و خصوصی شکل خواهد گرفت. سیاستگذاران و مجریان پستی در سراسر جهان در حال نوسازی نظام‌های خود برای مواجهه با چالش‌های پس از سال ۲۰۳۰ هستند. «چشم‌انداز پستی ۲۰۳۰» اتحادیه پستی جهانی (UPU) از دولت‌ها می‌خواهد که در زیرساخت‌های پستی و اتصال دیجیتال سرمایه‌گذاری کنند. درمقابل از نهادهای تنظیم‌گر انتظار دارد چارچوب‌های قانونی را هم‌سو کرده و به جریان پستی نیز ایجاد تنوع در خدمات را توصیه می‌کند. در کشورهای مختلف جهان خدمات پستی به دو بخش دولتی و خصوصی تقسیم میشود. خدماتی پستی که به نظر می‌رسد در آینده بخش دولتی درحوزه توزیع امانات و خدمات مالی پرچمدار آن باشد شامل: لجستیک تجارت الکترونیک، تحول دیجیتال، ارائه خدمات مالی در بخش‌های کمتر توسعه‌یافته و توزیع سبز مرسولات و کمک به کاهش کربن است. شرکت‌های خصوصی پستی نیز با بهره‌گیری از نوآوری و ارتقای تجربه مشتری به سمت توزیع با استفاده از پهپاد و وسایل نقلیه خودران، انجام عملیات پستی مبتنی بر هوش‌مصنوعی، خدمات شخصی‌شده، رهگیری لحظه‌ای بر پایه هوش‌مصنوعی و تجارت الکترونیکی فرامرزی سوق پیدا خواهند کرد. به‌عنوان مثال شرکت DHL در حال گسترش زیرساخت‌های لجستیک تجارت الکترونیک خود در آسیا و اروپا بوده و با ارائه خدمات ترخیص سریع گمرکی و تکمیل سفارشات محلی مصمم است تا تقاضای روبه‌رشد بین‌المللی را برآورده کند. بلاکچین و دیجیتالی‌سازی از جمله فناوری‌هایی است که آینده صنعت پست را به شدت تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. شرکت‌های پستی در حال بررسی کاربرد بلاکچین و فناوری‌های نوظهور برای افزایش شفافیت و کارایی هستند. اتحادیه پستی جهانی درحال بررسی کاربرد بلاکچین در لجستیک و خدمات مالی از جمله رهگیری مرسوله‌ها از مبدا تا مقصد یا ارائه پرداخت‌های دیجیتال از طریق شبکه پستی برای افراد بدون حساب بانکی است. شرکت های پستی دولتی و لجستیکی بین‌المللی نیز به استفاده از پلتفرم‌های ابری برای رهگیری مرسولات، ترخیص گمرکی و دیجیتالی‌سازی پست روی آوردند.
در مجموع پلتفرم‌های «همکاری فراگیر» (اکوسیستم‌های اشتراک‌گذاری داده‌ها بین دولت‌ها، پست‌ها، پیک‌ها و خرده‌فروشان الکترونیک) به‌عنوان کلید نوآوری‌های آینده در نظر گرفته شده است. تحلیل کلان‌داده‌ها به منظور بهینه‌سازی مسیرهای توزیع و پیش‌بینی تقاضای مشتریان نیز ازجمله فناوری‌هایی است که آینده صنعت پست در هر دو بخش دولتی و خصوصی به شدت به آن وابسته است. استفاده از صندوق امانات هوشمند که پای آن به ایران هم باز شده نیز از جمله فناوری‌هایی است که به مشتریان این امکان را می‌دهد تا بسته‌ها و امانات خود را در زمان دلخواه دریافت کنند. این موضوع نه‌تنها به مشتری این اجازه را می‌دهد تا متناسب با زمان خود مرسوله را دریافت کند و ملزم به حضور در آدرس اعلام‌شده در زمان خاصی نباشد بلکه باعث کاهش سفرهای دورن‌شهری توسط پستچی‌ها نیز میشود. آنطور که گزارش DHL نشان می‌دهد استفاده از این صندوق‌ها منجر به کاهش حدود ۳۰درصد انتشار آلاینده‌های ناشی از تردد خودروها شده است. از سوی دیگر شرکت‌های پستی و حمل‌ونقل در حال ارائه شیوه‌های فناورانه‌ای برای توزیع مرسولات هستند که ازجمله آنها می‌توان به تعیین زمان توزیع، تغییر مسیر یا نگهداری پست در یک مکان مشخص از طریق اپلیکیشن و همکاری با شرکای جدید مانند فروشگاه‌ها یا مراکز پذیرش امانات اشاره کرد. سیستم هوش‌مصنوعی VAPR به‌کار رفته در ون‌های توزیع شرکت آمازون با استفاده از فناوری تشخیص تصویری امکان شناسایی صحیح بسته را فراهم کرده است. در نتیجه استفاده از این فناوری تفکیک بسته‌ها توسط راننده را تا ۶۷درصد کاهش داده و در هر مسیر بیش از ۳۰دقیقه از زمان حرکت آنها کاسته است. این موضوع باعث میشود مشتری سریع‌تر به بسته خود دسترسی پیدا کند. از آنجایی که زنجیره تامین خدمات پستی به مشتریان بدون تعامل این دو بخش به رشد و تکامل مطلوب نخواهد رسید اما مجریان پستی دولتی و خصوصی با هم افزایی تجربه جذاب‌تری از مشتری مداری را رقم خواهند زد. مجریان پستی دولتی با شبکه‌ای گسترده در مناطق روستایی و دورافتاده و شرکت‌های خصوصی با نوآوری‌های فنی و تخصص بین‌المللی می‌توانند در کنار هم کارایی توزیع را افزایش، هزینه‌ها را کاهش و دامنه خدمات را گسترش دهند. در مجموع خدمات پستی در حال تحول از ابزارهای سنتی ارتباطی به اکوسیستم‌های پیشرفته لجستیکی هستند.
مجریان دولتی همچنان نقش خود را در ارائه خدمات همگانی، راهکارهای دیجیتال و برنامه‌های حفظ و نگهداری محیط زیست ایفا خواهند کرد درحالی که شرکت‌های خصوصی مرزهای سرعت، شخصی‌سازی و نوآوری را گسترش می‌دهند. این همکاری موجب شکل‌گیری آینده‌ای خواهد شد که در آن خدمات پستی سریع‌تر، هوشمندتر و سبزتر از همیشه ارائه خواهد شد.
