10 - 03 - 2024
ضرورت نوسازی ساختمانها
دکتر علی بیتاللهی- بارندگیهای شدید و سیلاب نیمه اول اسفندماه ۱۴۰۲، پهنه گستردهای از استان سیستانوبلوچستان و به ویژه بخشهای جنوبی آن را تحت تاثیر قرار داد. علاوه بر آن شهرستانهای واقع در نوار میانی و حتی شمالی استان نیز به صورت موضعی تحت تاثیر روانابها، ماندابها و سیلاب قرار گرفتند. با توجه به شیب کلی محدوده، مسلما محدوده جنوبی و به ویژه منطقه دشتیاری و سکونتگاههای روستایی این محدوده و نیز شهرستانهای جنوبی استان نظیر چابهار، کنارک و قصرقند بیشتر از سایر نواحی تحت تاثیر قرار گرفتهاند.
براساس تصویر ماهوارهای سنتینل-۲ (شکل ۱)، وسعت اثر بارندگی، سیلاب و روانابها در طول نوار ساحلی جنوبی استان سیستانوبلوچستان به بیش از ۱۸۰ کیلومتر از شرق به غرب میرسد. گستره محدوده اثر بارندگیهای شدید در راستای جنوب به شمال تا شهرهایی مانند زاهدان، سرباز، خاش و شهرستان نیمروز (شمالیترین محدوده اثر در فاصله ۶۷۰ کیلومتری از خط ساحلی جنوب) نیز فرا رسید که به طور کلی گستره وسیعی را در کل استان شامل میشود.
اثر مشهود سیلاب در بخش جنوبی استان در محدوده شهرستانهای چابهار، کنارک و قصر قند و بخشهای مرکزی، دشتیاری، پلان، زرآباد و تلنگ این شهرستانها و به طور مشخصتر در گستره دهستانهای پلان، باهوکلات، نگور، پیرسهراب، کمبل سلیمان، سندمیرثویان، کهیر، زرآبادشرقی، جهلیان و تلنگ قابل مشاهده است.
در پهنه سیلابی نشان داده شده در شکل ۲، براساس آمار ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، تعداد ۵۱۰ روستا واقع شدهاند که با درجات متفاوتی در معرض بارندگی شدید و سیلاب قرار گرفتند.
وضعیت کلی واحدهای مسکونی در استان سیستانوبلوچستان
براساس آمارهای موجود (آمار مرکز آمار، سازمان مدیریت و برنامهریزی استانها) اگر شاخص کیفیت استحکام ساختمانی را براساس نسبت واحدهای مسکونی اسکلتدار به فاقد اسکلت تعریف کنیم، باید تاکید شود که استان سیستانوبلوچستان نازلترین کیفیت ساختمانهای مسکونی را در مقایسه با سایر استانها داراست. این شاخص در سکونتگاههای روستایی به مراتب پایینتر نیز است. در ۵۱۰ آبادی واقع در محدوده سیلابی نشان داده شده در شکل ۲، براساس آمار ۱۳۹۵، حدود ۲۰۰ هزار نفر در واحدهایی زندگی میکنند که ۲۴۰۰۰ واحد فاقد اسکلت و تنها ۴۳۸۰ واحد دارای اسکلت هستند(نسبت ۱۸/۰).
شکل۱- پهنه سیلابی جنوبی و منطقه دشتیاری استان سیستانوبلوچستان (سیلاب نیمه اول اسفندماه ۱۴۰۲)
شکل ۲- پهنه سیلابی جنوبی استان سیستانوبلوچستان و مراکز جمعیتی واقع در آن (سیلاب نیمه اول اسفندماه ۱۴۰۲)
در حالی که استان سیستانوبلوچستان در میان استانهای کشور از نظر تعداد خانوارهای روستایی پنجمین استان کشور است (شکل۳)، در همان حال از نظر تراکم خانوارهای ساکن در واحد مسکونی روستایی با اختلاف معنیداری نسبت به سایر استانها، در رتبه اول کشور قرار میگیرد (شکل۴). این نکته منجر به عدم برخورداری خانوارها از فضای مسکونی کافی شده که از این حیث نیز بیش از ۳۸ درصد از خانوارهای استان سیستانوبلوچستان به عنوان خانوار کمبرخوردار از فضای مسکونی تلقی شده که این عدد نسبت به سایر استانهای کشور تفاوت فاحشی دارد (شکل ۵). درصد محرومیت در استان سیستانوبلوچستان از یک طرف و فقر شدید مسکن (شکل ۶) از سوی دیگر، شرایط مسکونی مردم این استان و به ویژه مناطق روستایی را در حالت نامساعد و در معرض خطر جدی قرار داده است که رخداد مخاطرات طبیعی مانند بارندگیهای شدید، سیل و زلزله میتواند آسیبهای اقتصادی و اجتماعی عدیدهای را بر منطقه تحمیل کند.
شکل ۳- تعداد خانوارهای روستایی استانهای کشور
شکل ۴- تراکم نفر در واحدهای مسکونی روستایی استانهای کشور
شکل ۵- درصد خانوارهای عدم برخوردار از فضای کافی مسکونی در استانهای کشور
شکل ۶- درصد نرخ فقر شدید مسکن در استانهای کشور
از آنجا که ساختمان فاقد اسکلت که به طور عمده در مناطق روستایی استان سیستانوبلوچستان از نوع خشت و گل یا سنگ و گل هستند، مقاومت ناچیزی را در مقابل زلزله دارا هستند، اثر بارندگیهای سیلابی نیز بر این نوع ساختمانها به طور واضح بیشتر و احتمال کاهش شدید مقاومت آنها را افزونتر میکند. فروریزش ساختمانهای گلی و سنگی و خشتی گلی در اثر جذب آب و خیسشدگی و نیز اشباع شدن ساختگاه ساختمانها در مواقع بارندگیهای شدید قابل انتظار است و در چنین شرایطی اگر زلزلههای حتی متوسط نیز در منطقه رخ دهند، احتمال آسیبدیدگی چنین ساختمانهای ضعیفشدهای در اثر بارندگی بیشتر میشود، ضمن آنکه خطر فروریزشهای آنها در اثر خیسشدگی و افزایش وزن و کاهش مقاومت نیز به طور بالقوه وجود دارد.براساس آمار ۱۳۹۵ مرکز آمار، در حالی که نسبت متوسط تعداد واحدهای مسکونی اسکلتدار به فاقد اسکلت در کشور عدد ۳۴/۱ است (۱۳ میلیون واحد مسکونی اسکلتدار به ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار واحد مسکونی فاقد اسکلت براساس آمار ۱۳۹۵، شکل ۷) این نسبت در استان سیستانوبلوچستان به کمترین عدد در کل استانهای کشور یعنی ۲۶/۰ میرسد (شکل ۸) که عدد مذکور در سکونتگاههای روستایی به مراتب کمتر است. تعداد کل واحدهای مسکونی استان سیستانوبلوچستان براساس آمار مرکز آمار ایران، ۵۲۱ هزار واحد است (شکل ۹).
شکل ۷- نسبت واحدهای مسکونی اسکلتدار به فاقد اسکلت در کل کشور در دورههای آماری ۱۳۷۵-۱۳۹۵
شکل ۸- نسبت واحدهای مسکونی اسکلتدار به فاقد اسکلت در استان سیستانوبلوچستان در دورههای آماری ۱۳۹۵-۱۳۷۵
شکل ۹- تعداد کل واحدهای مسکونی استان سیستانوبلوچستان در دورههای آماری
۱۳۹۵-۱۳۷۵
نتیجهگیری
اثر بارندگیهای شدید و سیلاب بر واحدهای مسکونی یک طبقه و همسطح زمین و کاهش استحکام آنها واضح است. ماندابی، آبگرفتگی، خیسشدگی بام و دیوارها و سنگینی آنها، اشباعشدگی خاک پی دست به دست هم داده و موجب افزایش آسیبپذیری بیشتر ساختمانهای مسکونی و به ویژه در محدودههای روستایی که درصد عمدهای از آنها از نوع گلی و خشتی و سنگی است، میشود. همانطور که ذکر شد در ۵۱۰ آبادی واقع در پهنههای سیلابی محدوده جنوب و جنوب شرقی استان، تنها ۱۸ درصد واحدهای مسکونی براساس آمار ۱۳۹۵ از نوع اسکلتدار هستند. ضرورت بسیاری وجود دارد که در امر نوسازی واحدهای مسکونی آسیبدیده از سیلاب اسفندماه ۱۴۰۲ استان، به نوسازی ساختمانهای پابرجایی که تحت تاثیر باران و سیل به طور جدی آسیبپذیر شدهاند، نیز توجه شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد