ضرب‌الاجل مکانیسم ماشه نزدیک است
علی بیگدلی- کمتر از یک ماه تا ضرب‌الاجل تروئیکای اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه باقی مانده و کماکان نشانه‌ای از ابتکار دیپلماتیک دستگاه دیپلماسی برای جلوگیری از آن دیده نمی‌شود. البته به‌تازگی سخنگوی وزارت امور خارجه از سفر معاون دبیرکل سازمان انرژی اتمی به ایران ظرف کمتر از ۱۰روز آینده خبر داده اما مسوولان ارشد دستگاه دیپلماسی ایران بر این باورند که فعال‌سازی مکانیسم ماشه فاقد پشتوانه حقوقی و اجرایی است و همزمان بر دریافت غرامت به عنوان پیش‌شرط بازگشت به میز مذاکره و ازسرگیری گفت‌وگو با آمریکا تاکید دارند. موضعی که البته به نظر می‌رسد چندان با موازین و اصول حاکم بر روابط بین‌الملل همخوانی ندارد.
حال آنکه رافائل گروسی به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز درست یا نادرست ادعا کرده که ایران از زمانی که آمریکا از برجام خارج شده، هیچ‌وقت اجازه بازرسی کامل از تمامی سایت‌های هسته‌ای خود را به بازرسان آژانس نداده است. آن هم در حالی که برخی افراد در داخل کشور نه‌تنها کماکان بر ادامه غنی‌سازی ۶۰درصدی تاکید دارند بلکه از این سخن می‌گویند که اگر بخواهیم، می‌توانیم ظرف تنها یک هفته میزان غنی‌سازی را تا ۹۰درصد نیز افزایش دهیم! مواضعی که مصداق بی‌توجهی به موازینی است که به صراحت در قطعنامه ۲۲۳۱ مورد تاکید قرار گرفته و در هفته‌ها و ماه‌های گذشته نیز به آمریکا از آن به عنوان بهانه توجیه حملات خود به تاسیسات هسته‌ای ایران سوءاستفاده کرد؛ حملاتی که فارغ از خسارت‌های جانی و مالی فراوانی که به کشور وارد کرد، باعث شد شرایط‌مان نیز بیش از گذشته پیچیده و دشوار شود.
آنچه اما در این اوضاع و احوال محل تامل و شگفتی است، مواضع برخی مقام‌های ارشد دستگاه دیپلماسی است که به‌واقع از پشتوانه قابل‌اتکایی به‌لحاظ حقوق بین‌الملل برخوردار نیست و در تضاد با قطعنامه ۲۲۳۱ است. با این حال آنچه موجب نگرانی بیشتر است، این است که همزمان با طرح این مواضع، شاهد نوعی بی‌عملی و نبود ابتکار دیپلماتیک نیز هستیم. ضمن آنکه در چنین شرایطی، صحبت از خروج از NPT که هر از گاه ازسوی برخی چهره‌های سیاسی یا نمایندگان مجلس مطرح می‌شود، بر وخامت اوضاع می‌افزاید و درصورتی که جلوی طرح این مواضع غیرمسوولانه گرفته نشود، می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل ائتلافی جهانی علیه ایران شود و خدایی‌ناکرده بار دیگر شاهد جنگ و نزاع نظامی خواهیم بود.
فراموش نکنیم که امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه چندی پیش با تمدید یک مهلت شش‌ماهه در اجرای مکانیسم ماشه برای انجام مذاکره موافقت کرده بود اما پس از مدتی این مهلت را لغو کرد چراکه در عمل شاهد بی‌عملی ایران در مقابله با احتمال فعال شدن این مکانیسم بودیم که مصداق دیگری از رویکرد منفعلانه دستگاه دیپلماسی ایران است. حال آنکه به باور بسیاری از ناظران، فعال شدن مکانیسم ماشه موضوعی بسیار جدی است و قطعا تا پایان مدت زمان تعیین شده، اتفاق خواهد افتاد و کشور را با انجماد اقتصادی و انزوای سیاسی بیش از پیش مواجه خواهد کرد.
این درحالی است که این بی‌عملی که در حوزه سیاست خارجی شاهدیم باعث سردرگمی و بلاتکلیفی جامعه و ایجاد اختلال در کسب‌و‌کار شهروندان شده است. حال آنکه دولت نیز هیچ اقدامی برای مقابله با چهار ضلع تهدیدکننده ایران و ایرانیان- یعنی اروپا، آمریکا، رژیم صهیونیستی و آژانس- انجام نمی‌دهد. حال آنکه لازم است برای رهایی از این تهدیدات با آژانس وارد مذاکره شویم تا دوربین‌های این نهاد مجددا در سایت‌های هسته‌ای ایران نصب شود و با این کار، همزمان با کاهش سطح تنش، سطح مقبولیت خودمان را نزد جامعه جهانی افزایش دهیم و کشور را از انجماد و انزوای کنونی خارج کنیم.
* کارشناس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
