صنعت در محاصره چالش‌ها
سارا اصغری– صنعت، ستون فقرات اقتصاد هر کشوری محسوب می‌شود و عملکرد دولت در این حوزه، تاثیر مستقیمی بر رونق تولید، اشتغال و توسعه پایدار دارد. در ایران نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت(صمت) بهعنوان متولی اصلی این بخش، همواره با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است؛ چالش‌هایی که برخی ریشه در سیاستگذاری‌های گذشته دارد و برخی دیگر تحت‌تاثیر عوامل بیرونی مانند تحریم‌ها، ناترازی انرژی و نوسانات ارزی تشدید شده است. در این میان، ارزیابی عملکرد یکساله دولت چهاردهم در حوزه صنعت، نیازمند نگاهی منصفانه به محدودیت‌ها و تلاش‌های انجام‌شده است. آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، در گفت‌وگویی تحلیلی با «جهان‌صنعت»، به بررسی دقیق این عملکرد پرداخته و نقاط قوت و ضعف آن را با تاکید بر نقش وزارت صمت و چالش‌های فراسازمانی تشریح کرده است.
تحلیل عملکرد وزارت صمت در یک‌سال اخیر
یک‌سال از آغاز به کار دولت چهاردهم می‌گذرد و وزارت صنعت، معدن و تجارت در این مدت، همزمان با دو میراث سنگین گذشته و چالش‌های جدید دست‌وپنجه نرم کرده است. آرمان خالقی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت»، عملکرد این وزارتخانه را در شرایطی ویژه ارزیابی می‌کند؛ شرایطی که از یک‌سو با کمبود انرژی، بحران نقدینگی و تحریم‌ها محدود شده و از سوی دیگر، با انتخاب وزیری آشنا به دردهای تولید، امیدهایی را برای بهبود ایجاد کرده است. خالقی با اشاره به نقش کمرنگ بانک‌ها و بازار سرمایه در تامین مالی واحدهای تولیدی، از سهم ناچیز ۲۸درصدی تسهیلات بانکی انتقاد می‌کند و تعطیلی‌های مکرر کارخانه‌ها به‌دلیل ناترازی گاز و برق را نتیجه عملکرد ضعیف وزارت نیرو می‌داند. با این حال، او انتخاب سیدمحمد اتابک را بهعنوان وزیری کارکشته و متعهد نقطه‌قوت دولت برای این حوزه می‌خواند. در ادامه این گزارش، تحلیلی جامع از عملکرد وزارت صمت، انتقادها و انتظارات بخش‌خصوصی ارائه شده است.
چالش‌های ساختاری و میراث گذشته
وزارت صنعت، معدن و تجارت در یک‌سال اخیر با مشکلاتی روبه‌رو بوده که ریشه در سیاستگذاری‌های سال‌های قبل دارد. به گفته آرمان خالقی، ناترازی انرژی، کمبود نقدینگی و تحریم‌ها، سه عامل اصلی کندی رشد صنعت در این دوره به‌شمار می‌روند. واحدهای تولیدی نه‌تنها با قطعی برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان دست‌وپنجه نرم می‌کنند بلکه با افزایش هزینه‌های تولید به‌دلیل تورم افسارگسیخته، توان رقابت در بازارهای داخلی و خارجی را از دست داده‌اند.
تامین مالی؛ معضلی قدیمی
یکی از کلیدی‌ترین مشکلات تولیدکنندگان، کمبود نقدینگی است. دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، خالقی با اشاره به سهم ۳۵ تا ۴۰درصدی تسهیلات بانکی که باید به بخش تولید اختصاص یابد، می‌گوید: متاسفانه تنها ۲۸درصد از این تسهیلات محقق شده و بانک‌ها چندان در راستای حمایت از حوزه صنعت گام برنمی‌دارند.
از سوی دیگر، بازار سرمایه که می‌تواند منبعی برای تامین مالی باشد، در یک‌سال گذشته با نوسانات شدید و افت محسوس روبه‌رو شده است که طی جنگ اخیر نیز شاهد افت شدید این بازار بودیم.
انرژی؛ بحرانی فراسازمانی
مشکل انرژی، یکی از دردهای مزمن صنعت ایران است. در این راستا خالقی تاکید می‌کند که وزارت نیرو بهعنوان متولی تامین برق و گاز، نتوانسته تکالیف خود را به‌درستی انجام دهد. تعطیلی دو روزه واحدهای صنعتی در تابستان به دلیل کمبود برق و اختلال در تامین گاز در زمستان، نتیجه مدیریت نادرست در این وزارتخانه است. این در حالی است که وزارت صمت هیچ‌گونه اختیاری در این حوزه ندارد اما پیامدهای آن به‌صورت مستقیم بر دوش صنعت و واحدهای تولیدی قرار می‌گیرد.
بازرگانی و تحریم‌ها؛ تهدیدی خارج از کنترل
حوزه بازرگانی نیز به‌دلیل تحریم‌ها با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، در این‌باره عنوان می‌کند: تامین قطعات مورد نیاز تولیدکنندگان به‌دلیل محدودیت‌های مالی و بانکی به‌شدت سخت شده است. حتی در مواردی که صادرات انجام می‌شود، بازگشت ارز حاصل از آن با چالش‌های جدی روبه‌رو است.
انتخاب وزیر؛ نقطه قوت دولت چهاردهم
خالقی با اشاره به انتخاب «سیدمحمد اتابک» بهعنوان وزیر صمت، این انتخاب را هوشمندانه توصیف می‌کند و می‌افزاید: اتابک از بدنه صنعت است و سال‌ها تجربه مدیریتی در حوزه معدن و صنایع دارد. علاوه‌بر این، ارتباطات خوبی با اتاق بازرگانی و تشکل‌های اقتصادی دارد که می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکار کمک کند. وی در پاسخ به این پرسش که آیا انتخاب معاونان وی به درستی صورت گرفته است، می‌گوید: معاونان این وزارتخانه به‌درستی انجام شده‌اند اما در انتخاب مدیران ستادی باید دقت بیشتری می‌شد. خالقی همچنین به ضعف در انتخاب برخی مدیران استانی اشاره می‌کند و معتقد است که باید در این زمینه بازنگری‌هایی انجام گیرد.
عملکرد وزارت صمت در بحران‌ها
در دوران جنگ ۱۲روزه اخیر، وزارت صمت عملکرد قابل قبولی داشت. در این راستا دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است: طی جنگ وزیر صمت همواره پای کار بود، ستاد بحران این وزارتخانه به‌سرعت فعال شد و وزیر به‌صورت مستمر در جریان امور قرار داشت و می‌توان اذعان داشت که کارنامه خوبی در این دوران برای خود ثبت کرد. البته در برخی استان‌ها شاهد ضعف در مدیریت بودیم که این امر نیز نیاز به اصلاح دارد.
بسته‌های حمایتی و خصوصی‌سازی
خالقی از طراحی بسته‌های حمایتی جدید برای جبران خسارات واحدهای تولیدی خبر و ادامه می‌دهد: این بسته حمایتی قرار بود در روز صنعت و معدن رونمایی شود اما به‌دلیل حادث شدن جنگ این اتفاق روی نداد. هم‌اکنون این بسته حمایتی ابلاغ شده است، این بسته نه‌تنها خسارات ناشی از ناترازی انرژی بلکه آسیب‌های جنگ اخیر برای واحدهای تولیدی و آسیب‌دیده از جنگ را نیز پوشش می‌دهد.
او در ادامه بر ضرورت تسریع در خصوصی‌ساز تاکید می‌کند و معتقد است که واگذاری ایران‌خودرو در دولت چهاردهم گام مثبتی در این زمینه بوده اما باید برای سایپا و سایر بنگاه‌های زیانده نیز چنین روندی دنبال شود؛ البته در روند خصوصی‌سازی علاوه‌بر واگذاری سهام باید شاهد واگذاری مدیریت‌ها نیز باشیم.
نمره عملکرد و انتظارات آینده
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، در پاسخ به این پرسش که به عملکرد وزارت صمت چه نمره‌ای می‌دهد، پاسخ می‌دهد: با توجه به محدودیت‌ها، نمره قابل قبولی می‌توان به عملکرد این وزارتخانه داد اما اگر امکانات بیشتری در اختیار وزارتخانه قرار می‌گرفت، بدون شک شاهد نتایج بهتری می‌بودیم. خالقی در پایان از دولت می‌خواهد که با تصمیم‌های قاطع، تسهیل مجوزها، تقویت لجستیک و اولویت‌دادن به تامین ارز تولیدی، زمینه را برای رشد صنعت فراهم کند. وی خواهان تامل هرچه بیشتر دولت با بخش‌خصوصی است.
کلام آخر
صنعت ایران در یک‌سال اخیر همواره با چالش‌های متعددی که بسیاری از آنها ریشه در مسائل گذشته داشته، روبه‌رو بوده است، البته انتخاب وزیری کاربلد و تلاش برای بهبود فضای کسب‌وکار، امیدواری‌هایی را برای واحدهای تولیدی در ابتدای دولت چهاردهم ایجاد کرد. با این حال، تا رسیدن به نقطه مطلوب، نیازمند همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی و توجه ویژه به بخش‌خصوصی هستیم.
