صنایع کوچک با چالش‌های بزرگ
جهان صنعت– صنایع کوچک و متوسط (SME) با وجود سهم ۸۰درصدی در صنایع کشور و نقش کلیدی در اشتغالزایی، تنها ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تشکیل می‌دهند. هم‌اکنون ۷۵۰هزار واحد کوچک و متوسط در کشور مشغول فعالیت هستند که سهم بالایی از اشتغالزایی را به خود اختصاص داده‌اند.
به گفته کارشناسان، نبود ساختار مالی و آموزشی مناسب، تامین مالی دشوار و مشکلات انرژی مهم‌ترین موانع رشد این واحدها به‌شمار می‌روند که ریشه در مسائل ساختاری و عدم حمایت دولت از این واحدها دارد در حالی که حمایت هدفمند از این صنایع می‌تواند آنها را به موتور محرک اقتصاد و پیشران صادرات در کشور تبدیل کند.
در مورد مسائل و مشکلات پیش‌روی واحدهای کوچک صنعتی «جهان‌صنعت» با احسان والی، عضو هیات‌مدیره و ناظر تامین مالی صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک به گفت‌وگو نشسته است. احسان والی در ابتدای سخنان خود به اهمیت صنایع کوچک پرداخت و عنوان کرد: در کشور حدود ۸۰درصد صنایع کشور را صنایع کوچک و متوسط (SME) و در جهان نیز حدود ۹۰درصد صنایع را صنایع کوچک به خود اختصاص داده‌اند که شرکت‌های دانش‌بنیان بخشی از شرکت‌های SME هستند. این صنایع همه توسط بخش‌خصوصی ایجاد شده‌اند که ستون فقرات کشور را در جاهای مختلف از روستا تا شهرهای کوچک و بزرگ تا دانشگاه‌ها ایجاد کرده‌اند.
وی با تاکید بر این موضوع که اگر این صنایع کوچک به‌درستی مورد حمایت قرار گیرند، این ظرفیت را دارند که تبدیل به شرکت‌های بزرگی شوند، افزود: همانگونه که شرکت‌های گوگل و اپل از دل یک واحد کوچک به چنین جایگاهی رسیده‌اند، صنایع کوچک نیز این ظرفیت را دارند که توسعه پیدا کنند و بزرگ شوند.
سهم ناچیز صنایع کوچک در GDP
این عضو هیات‌مدیره صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک با اشاره به تعداد واحدهای صنعتی کوچک در کشور تصریح کرد: هم‌اکنون ۷۵۰هزار صنایع کوچک و متوسط (SME) در کشور مشغول به فعالیت هستند که سهم آنها در جی‌دی‌پی (GDP) کشور حدود ۱۰درصد بوده که سهم بسیار پایینی محسوب می‌شود و این در حالی است که این صنایع اشتغالزایی بالایی را به خود اختصاص داده‌اند، از این‌رو انتظار می‌رود که سهم بالایی نیز در جی‌دی‌پی داشته باشند.
نبود ساختارمندی و آموزش
والی در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین مشکل صنایع کوچک در کشور چیست، عنوان کرد: مهم‌ترین مشکل صنایع کوچک در کشور این موضوع است که ساختارمند نیستند. هرگاه بخواهیم حمایت درستی از صنایع داشته باشیم، متوجه می‌شویم که این شرکت‌های کوچک از ساختار مالی مناسبی برخوردار نیستند چراکه صاحبان این صنایع به‌درستی آموزش ندیده‌اند تا چنین ساختارهایی را برای خود تعریف کنند. ما در این راستا یک عارضه‌یابی انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که این صنایع از آموزش‌های لازم برخوردار نشده‌اند.
وی در ادامه با تاکید بر این موضوع که این واحدها برای تامین مالی نیاز به ساختارمند شدن دارند، ادامه داد: این واحدها در حوزه بانکی چه در زمینه تامین مالی و چه در حوزه ضمانتنامه نیاز به آموزش دارند. این واحدها از طریق روش‌های نوین مالی در بازار سرمایه و صندوق‌های مختلف از جمله صندوق‌های خطرپذیر و… که در این زمینه فعال هستند می‌توانند بهره بگیرند. البته ما در صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک در حال ساختارمند کردن این واحدهای کوچک صنعتی هستیم.
این عضو هیات‌مدیره صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک در ادامه افزود: اگر حمایت‌های درستی از این صنایع کوچک در کشور شکل می‌گرفت، حتی قادر بودند که به سمت صادرات پیش بروند چراکه این واحدها باید تلاش‌های بسیاری برای دریافت تاییدیه‌های خارجی کنند تا مسیرهای صادراتی را به‌درستی بیابند بنابراین باوجود گستردگی در کشور اما سهم کمی از صادرات را به خود اختصاص داده‌اند.
والی تاکید کرد: این نبود ساختارمندی مالی و مالیاتی سبب شده صنایع کوچک چندان رشد پیدا نکنند، در حالی که اگر این واحدها مورد حمایت قرار بگیرند، می‌توانند پیشران اقتصاد کشور محسوب شوند.
وی در ادامه همچنین یادآور شد: ما در تولید علم خوب عمل کرده‌ایم اما علم را تبدیل به اقتصاد و صادرات نکرده‌ایم، در این میان یک حلقه گمشده وجود داشته و دارد که باید این حلقه گمشده را به‌درستی پیدا کرد که برای منظور نیاز به عارضه‌یابی یک ضرورت به‌شمار می‌رود.
این عضو هیات‌مدیره صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک در ادامه یادآور شد: ما در صندوق هم مباحث آموزشی و هم مباحث حمایت را به پیش می‌بریم. البته این حمایت‌ها نیازمند هوشمندی و حمایت بالادستی و افزایش سرمایه است.
والی در پاسخ به این پرسش که علاوه بر ساختارمند نبودن واحدهای کوچک صنعتی مهم‌ترین مشکل این واحدها در حال حاضر چیست، عنوان کرد: تامین مالی مهم‌ترین مشکل واحدهای کوچک و متوسط است. این واحدها به قدری در تامین مالی با مشکل روبه‌رو هستند که حتی در تهیه مواد اولیه خود با مشکل روبه‌رو شده‌اند. در کنار نبود تامین مالی مشکل تامین انرژی نیز دارند. در چنین شرایطی این واحدها قفل شده‌اند و قادر به تولید نیستند؛ در این راستا اگر یک پنجره واحدی وجود داشت، در قالب آن پنجره واحد می‌توان تمام مشکلات این واحدها را رصد کرد.
وی همچنین یکی از مشکلات واحدهای کوچک و متوسط در دریافت تسهیلات بانکی را ضمانتنامه‌های لازم برشمرد و افزود: این واحدها از پس ضمانتنامه‌های بانکی برنمی‌آیند. ما در صندوق سیستم ارزیابیواز این واحدهای صنعتی را داریم، بنابراین سهل‌الوصول‌ترین و سخت‌الوصول‌ترین ضمانتنامه‌ها را می‌توانیم برای این واحدها بگیریم. در مقابل این صنایع باید ساختارمندی لازم را داشته باشند.
این عضو هیات‌مدیره صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک همچنین در پاسخ به این پرسش هر سال حاکمیت و دولت شعار حمایت از تولید سر می‌دهند و در سال‌های اخیر نیز روی سرمایه‌گذاری با حمایت مردم که همان صنایع کوچک می‌شوند، بیشتر تاکید می‌شود اما در عمل چرا این حمایت‌ها اتفاق نمی‌افتاد، خاطرنشان کرد: خط رهبری هر سال در شعارهای خودش، حمایت از تولید را مطرح می‌کند. دولت نیز باید براساس شعارهای رهبری پیش برود. اصل ما سرمایه‌گذاری با حضور مردم تعریف شده است. دولت باید براساس این شعارها اولویت‌بندی کند. صنایع بزرگ کار خود را انجام می‌دهند. صنایع کوچک بیشتر نیاز به حمایت دارند. دولت حمایت از صنایع کوچک را باید در اولویت کار خود قرار دهد چراکه با کمترین هزینه بیشترین نتیجه را می‌گیرد.
والی در پایان تاکید کرد: رسانه‌ها به عنوان بال فرهنگی باید بتوانند به صنایع کوچک کمک کنند. در کشور باید با سه کلید اساسی آگاهی، امید و اشتغال کشور را به پیش برد که در این راستا آگاهی دادن وظیفه رسانه‌هاست.
تامین مالی مهم‌ترین مشکل صنایع کوچک
همچنین اکرم حضرتی، عضو هیات‌مدیره صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک و مشاور رییس‌جمهور در امور شهرک‌های صنعتی به مسائل مشکلات پیش‌روی صنایع کوچک پرداخت و به «جهان‌صنعت» گفت: صنایع کوچک صنایعی هستند که زیر ۵۰ نفر نیروی انسانی در آن مشغول باشند و تفاوتی ندارد که این صنایع در کجا قرار گرفته باشند، چه در اطراف شهرها و شهرک‌های صنعتی، چه در شهرها و خارج از شهرک‌های صنعتی باشند.
حضرتی در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین مشکلات صنایع کوچک و متوسط چیست، بیان کرد: در بازدیدهای میدانی که از شهرک‌های کوچک انجام دادیم، مهم‌ترین مشکلات آنها تامین مالی و تامین مواد اولیه است که به‌دلیل تحریم‌ها با این مشکلات روبه‌رو شده‌اند. دومین چالش آنها ناترازی انرژی و قطعی آب و برق است که کار آنها را با چالش اساسی روبه‌رو کرده است.
ساعت‌های طولانی قطعی برق و آب در تابستان و گاز در زمستان روند تولید را کند کرده است و حتی سبب شده تا تولیدکنندگان تعدیل نیروی انسانی انجام بدهند. وی در ادامه تاکید کرد: در این میان کمبود نقدینگی یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنایع کوچک و متوسط است، از این‌رو این واحدها با هر درصدی تسهیلات حاضر به دریافت آن هستند که گاه در این مسیر برای گرفتن تسهیلات بانکی با مشکل وثیقه و ضمانتنامه نیز روبه‌رو می‌شوند.
صندوق ابزاری برای حمایت از صنایع کوچک در راستای ضمانتنامه است. به عبارتی صنایع کوچک هر کجا تسهیلات دریافت کنند ما در ضمانتنامه‌ها به آنها کمک می‌کنیم. در صندوق سیستم اعتبارسنجی توانمندی وجود دارد که شرکت‌ها را شاخص‌بندی و رده‌بندی می‌کند. برای نمونه دانش‌بنیان بودن یک امتیاز است.
معمولا بانک‌ها وثیقه قبول نمی‌کند و تلاش ما این است که بحث وثیقه را آسان کنیم. اکثر بانک‌ها ما را در بعد ضمانتنامه می‌پذیرند. صندوق چند ماهی است که هم بعد ضمانتی دارد و هم بعد حمایتی. در بحث تسهیلات امیدواریم کمک‌های مالی هم به صنایع کوچک شود. منابع ما محدود است، هرچند برای صنایع کوچک می‌تواند راهگشا باشد.
کلام آخر
صنایع کوچک و متوسط (SMEها) با وجود سهم قابل‌توجه در اشتغالزایی اما بسیار آسیب‌پذیر هستند و این موضوع نشان‌دهنده ضعف ساختاری در حمایت‌های دولتی و چالش‌های عمیقی مانند تامین مالی، ناترازی انرژی و نبود آموزش‌های مدیریتی است. در حالی که این واحدها ظرفیت تبدیل شدن به غول‌های صنعتی را دارند. تحریم‌ها مشکلات ضمانتنامه‌های بانکی و قطعی‌های مکرر آب و برق آنها را به حاشیه رانده است. صندوق حمایت از سرمایه‌گذاری صنایع کوچک تلاش می‌کند با ساختارمندسازی مالی و تسهیل ضمانتنامه‌ها راه‌حلی برای ساختارمند شدن و ارائه ضمانتنامه برای آنها ارائه دهد اما تا زمانی که دولت اولویت خود را به SMEها اختصاص ندهد، شعارهای حمایتی به عمل تبدیل نخواهد شد.
