صدای فعالان معدنی شنیده نمی‌شود!
منیر حضوری– اول خردادماه هرسال به عنوان روز ملی معدن نامگذاری شده است و در این خصوص همواره مراسمی برگزار می‌شود. مراسم امسال هم قرار است روز شنبه سوم خرداد برگزار شود. مراسمی که سال گذشته به دلیل وقوع حادثه دلخراش و درگذشت شهید رییسی و هیات همراه لغو شده بود.
این روز همواره فرصتی را فراهم می‌کند که فعالان بخش‌خصوصی در کنار دولتمردان قرار گرفته و به بیان مشکلات و پتانسیل‌های معدنی کشور بپردازند. با اینکه جایگاه بخش معدن در اقتصاد کشور و اهمیت ارزآوری این حوزه بر کسی پوشیده نیست و بسیار تاکید شده که معدن می‌تواند جای نفت را بگیرد اما ارتباط میان دولت و بخش‌خصوصی از جمله مواردی است که در این زمینه هنوز حل نشده باقی مانده است. چیزی که مدت‌هاست از آن گله می‌شود این است که در بخش معدن صدای بخش‌خصوصی آنطور که انتظار می‌رود شنیده نشده است. بنابراین توجه به نقش سازمان‌ها و انجمن‌های بخش معدن و فعالان بخش‌خصوصی از جمله مواردی است که فعالان بخش معدن آن را مهم ارزیابی می‌کنند.
با اینکه در دو دهه اخیر با وجود تحریم‌ها، بخش معادن و فلزات آسیب کمتری دیده و در برابر ناملایمات توانسته نسبت به دیگر بخش‌ها مقاومت کند اما شرایط برای معدنی‌ها دیگر مساعد نیست. امروزه فعالان بخش‌خصوصی مسوولیت زیادی را بر دوش می‌کشند. مشکل بی‌برقی، کمبود گاز، عوارض صادراتی، حقوق دولتی، ماشین‌آلات و افزایش نرخ ارز همه مواردی است که امان معدنی‌ها را بریده است. موضوعاتی که بخش معدن را به عقب می‌راند و باعث تعطیلی معادن یکی پس از دیگری می‌شود اما سوال مهم این است که معلوم نیست چند معدن باید تعطیل شود و چند معدنکار باید هزینه کنند تا بالاخره مسوولان درسی بگیرند و تکانی بخورند! در این رابطه لزوم یکپارچی سیاستگذاری‌ها، شخصی ندیدن منافع جمعی، نداشتن نگاه درآمدزایی به بخش معدن و لزوم تشکیل وزارت معدن از جمله مواردی است که معدنی‌ها بر آن تاکید دارند.
چگونگی برقراری توازن بین تامین فلز و حفاظت از اکوسیستم
مرتضی اصانلو، استاد دانشگاه امیرکبیر که به‌تازگی توسط نهاد علمی سنجی schoolarGPS به عنوان دانشمند در مرتبه دوم جهانی در زمینه معدنکاری روباز انتخاب شده به «جهان‌صنعت» گفت: انجمن علمی دانشجویان دانشکده معدن دانشگاه امیرکبیر همه ساله روز معدن را که در اول خرداد برگزار می‌شود، گرامی می‌دارد. ما در این روز از تمام کسانی که در بخش‌های مختلف معدن فعال بوده‌اند، قدردانی می‌کنیم. کسانی که دستی در فعالیت معدنکاری دارند و گاهی متاسفانه در بین اسامی فراموش می‌شوند.
اصانلو ادامه داد: در واقع خواهان آن هستیم که نظر مخاطبان و جامعه به رشته معدن جلب شود تا این حوزه هر چه بیشتر مورد توجه قرار گیرد. بنابراین در روز معدن از کارگران، دانشجویان، روزنامه‌نگاران و کلا دست‌اندر‌کاران معدنی قدردانی می‌شود.
او ادامه داد: روز معدن فرصتی است که مسوولان فعالیت فعلی خود و برنامه‌هایشان در حوزه معدن را مطرح کنند. در این شرایط معدنکار می‌داند که برای ۱۰سال دیگر چه برنامه‌هایی دارد. همچنین ما هم در دانشگاه می‌دانیم که بر چه مواردی متمرکز شویم و درواقع آموزش را جهت‌دار کنیم.
استاد دانشکده مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر درباره اهمیت نقش زنان و لزوم اجتناب از نگاه صرف مردانه گفت: مساله مهم این است که زنان به دلیل دقت و ظرافت و وقتی که روی کارهای مختلف می‌گذارند در نتیجه توانمندتر از آقایان هستند. زنان نه‌تنها در حوزه برنامه‌ریزی بلکه در زمینه اجرایی هم می‌توانند موثر باشند؛ بنابراین باید مورد توجه قرار گیرند.
اصانلو تاکید کرد: متاسفانه نسبت به رشته معدن نگاهی مردانه وجود دارد و در کشور ما به خانم‌ها اعتماد نمی‌شود. به‌خصوص در انتخاب مدیران بخش معدن اغلب به مردان توجه می‌شود. در این خصوص آقایان باید بپذیرند که خانم‌ها نقشی دارند، خانم‌ها هم باید تلاش کنند که به روز باشند و به مرور جای خود را در بخش معدن باز کنند.
استاد دانشکده مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر در ادامه با اشاره به پتانسیل‌های معدنی کشور خاطرنشان کرد: با توجه به منابع معدنی و ذخایری که در کشور وجود دارد، همچنین با توجه به فوریت جغرافیایی و نیازی که به فلز و کانی معدنی وجود دارد بنابراین تا سال ۲۰۵۰ توجه به رشته معدن باید در اولویت ما باشد.
اصانلو ادامه داد: ماکس پلانک، پدر فیزیک کوانتوم در آلمان باورداشت که همه چیز با معدنکاری آغاز می‌شود. در عین حال تاکید می‌کرد که معدنکاری همه چیز نیست اما بدون معدنکاری هم هیچ چیز ارزشی ندارد. او اظهار می‌کرد که معدنکاری آینده مشترک همه ماست و برای این آینده مشترک همگی باید کوشا باشیم.
او با اشاره به چالش‌های پیش‌روی معدن در قرن ۲۱ گفت: با توجه به میانگین مصرف سرانه ۱۰تن فلز و کانی در دو دهه گذشته و رشد اقتصادی و رشد جمعیت جهانی، میزان فلز و کانی مورد نیاز برای سال۲۰۵۰ حدود ۱۰۰میلیارد تن تخمین زده شده است.
استاد دانشگاه امیرکبیر ادامه داد: برای تولید این میزان برداشت باطله‌ها و تولید باطله در مرحله فرآوری حجم قابل‌توجهی از زمین دستخوش تغییرات قرار خواهد گرفت. براین‌اساس دغدغه فعالان بخش معدن در سال‌های پیش‌رو برقراری نوعی توازن بین میزان تولید کانسنگ به منظور استحصال فلز و کانی و حمایت از محیط‌زیست و اکوسیستم است.
اصانلو خاطرنشان کرد: دغدغه‌هایی که بخش معدن در سال‌های پیش‌رو با آن روبه‌رو است، چگونگی برقراری توازن بین تامین فلز و کانی و حفاظت از محیط‌زیست و اکوسیستم است. این مهم با مدیریت صحیح حکمرانان، تکنولوژی و منبع مالی امکان پذیر خواهد بود. امیدوارم این مهم در سال‌های پیش رو میسر شود تا نقش معدن را در اقتصاد و زیرساخت‌های جامعه ملاحظه کنیم.
اصانلو با اشاره به اینکه تحریم‌ها تاثیری به‌شدت منفی بر بخش معدن گذاشته‌اند، تصریح کرد: مدرنیزه نبودن معادن، نداشتن ارتباط با دنیا، ضعف تکنولوژی و مشکل در انتقال پول از جمله مواردی هستند که باعث شده معدنکاران نتوانند محصول تولیدی خود را به فروش برسانند.
جای خالی وزارت معدن
در این خصوص پیشتر یک استاد دیگر دانشگاه به «جهان‌صنعت» گفته بود: بخش معدن ایران نیاز به سازمانی دارد که مجزا و جدا از وزارت صمت باشد. به این معنی که وزارت معادن و صنایع معدنی را به گونه‌ای جدا راه‌اندازی کنیم.
پیمان افضل با اشاره به اهمیت توجه به نظر کارشناسان و لزوم بهره از آن خاطرنشان کرد: وقتی سیل‌های متعدد در کشور بررسی می‌شوند از جمله سیل مشهد که در سال گذشته رخ داد، متوجه می‌شویم که بیشترین عاملش به خاطر عدم استفاده از دانش زمین‌شناسان در ساخت‌وساز و عمران شهری بوده است. این در حالی است که خیلی از سیلاب‌ها را سازمان زمین‌شناسی قبلا پیش‌بینی کرده و نقشه‌هایش را کشیده است اما در ساخت‌وساز مناطق به هیچ وجه به نقشه‌ها ارجاع داده نشده است و در نتیجه آسیب‌های زیادی به کشور وارد شده است.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به نقش بخش‌خصوصی نیز خاطرنشان کرد: باید بخش عمده کارهای اجرایی را نه به هلدینگ خصولتی بلکه به بخش‌خصوصی واگذار کنند. باید پیمانکاری به بخش‌خصوصی واگذار شود و قوانین محدود کننده برداشته شوند.
افضل با اشاره به مانع‌تراشی‌ها برای بخش‌خصوصی و بخشنامه‌های متضاد در راستای توسعه اظهار کرد: بهتر است ورود ماشین‌آلات معدنی نو به کشور آزاد شود اما متاسفانه تاکید می‌شود که باید همه چیز را در داخل تولید کرد. امروز تعداد زیادی معدن داریم که نمی‌توانند رشد و توسعه پیدا کنند تنها به این خاطر که تجهیزات و ماشین‌آلات به آنها ارائه نمی‌دهند. حتی ما معدنکارانی داشته‌ایم که بدون اینکه ارزی از دولت دریافت کنند خود با ارز آزاد ماشین‌آلات نو خریده‌اند ولی اجازه ترخیص نمی‌توانند دریافت کنند! اینها نشان می‌دهد که شاهد دیدگاه عقب‌افتاده در بخش معدن هستیم و معلوم هم نیست که چند معدن به این صورت باید تعطیل شود تا بالاخره مسوولان درسی بگیرند!
