9 - 09 - 2020
شکوه فروریخته غول خودروسازی
«جهانصنعت»- شکوه فروریخته شرکتهای بزرگ ایرانی را نمیتوان از ظاهر و نمای بیرونی آنها به خوبی دید و داوری کرد. اما سرپا ماندن یا سرخ نگه داشتن سیما با سیلی و نمایش جلوههای پردازش شده روی صحنه و زندگی سخت و ناراحتکننده شرکتهای کوهپیکر ایرانی به ویژه در صنایع کارخانهای در پشت پرده را میتوان با دیدن و واکاوی رقمها و اقلام و آمارهای شاید اعلام نشده آنها دید.
بدیهی است که بخشی از این زندگی با بدبختی بنگاههای صنعتی که برای جلوگیری از فروریختن آنها در بازار سهام و نزد شهروندان دور از ویترین نهاده شده و از بیرون بر آنها تحمیل میشود و بخشی نیز به دلیل ناکارآمدی مدیران و روشهای کهنهشده اداره این بنگاهها و نیز پدیدار کردن انحصار در صنایع رخ داده است.در وضعیتی که به طور مثال در هفت سال تازهسپریشده دو وزیر و دو سرپرست با دیدگاههای متفاوت بر وزارت صنعتی حاکم شده و هرکدام از این تغییرات بر زیرمجموعهها موثر واقع شدهاند و نیز تغییرات در بنگاهها موجب شده بیرون و درون این کارخانهها از جمله بنگاههای بزرگ خودروساز یکی نباشند. اگر یادآور شویم که در شرکت سایپا در یک دوره کوتاه حاشیه سود عملیاتی با سقوط کابوسوار مواجه شده و از ۱۲ درصد مثبت در سال ۱۳۹۵ به منفی ۲۷ درصد در سال ۱۳۹۸ سقوط کرده و در مقابل هزینه عملیاتی آن در سال ۱۳۹۷ به دلیل زیان ناشی از تعهدات معوق فروش، هزینههای جذب نشده و زیان تسعیر داراییها و بدهیهای ارزی ۳۰۰ برابر شده است آنگاه آن شکوه فروریخته کامل به چشم میآید.
تحمیل هزینههای مالی
بررسیها از صورتهای مالی سایپا در سازمان بورس و اوراق بهادار نشان میدهد که مهمترین دلایل عملکرد که منجر به زیان شرکتهای خودروسازی نظیر سایپا شده، در دوره مالی سال ۱۳۹۷ به مازاد بهای تمامشده نسبت به بهای فروش محصولات و تحمیل هزینههای مالی (۳۰ درصد درآمد عملیاتی برای سایپا) بوده است. همچنین هزینه خرید قطعات و مواد مستقیم برای این شرکت خودروساز نیز جهش قابل ملاحظهای داشته که برای سایپا معادل ۷۱ درصد برآورد شده است.
این امر نشان میدهد که با وجود سیاستهای دولت طی سال ۱۳۹۷ مبنی بر حمایت از تامین نهادهها و مواد اولیه صنایع با قیمتهای مصوب، شرکتهای خودروساز با افزایشهای قابل ملاحظهای در نرخ تامین مواد اولیه خود مواجه شدهاند. در کنار موارد فوق بخش عمده دیگری از افزایش هزینه این شرکتها مربوط به عدم ایفای تعهدات فروش، هزینه ناشی از زیان تسعیر داراییها و بدهیهای ارزی و هزینه جذبنشده در تولید در دوره یادشده است.
کاهش درآمد با شروع تحریمها
یکی از ابزارهای اساسی و کارا به منظور بررسی عملکرد شرکتها، صورتهای مالی است. با استفاده از صورتهای مالی میتوان برآیندی دقیق از صورت هزینهها و درآمدهای یک شرکت را استخراج و کاستیها و ضعفهای مرتبط با هر سرفصل هزینهای را تبیین کرد.
در این گزارش صورتهای مالی شرکت خودروسازی سایپا مورد بررسی قرار گرفته و بر اساس شرایط حاکم بر بازار به دو بازه زمانی ۱۳۹۵-۱۳۹۶ (وجود رقابت نسبی به واسطه امکان واردات خودرو) و ۱۳۹۸-۱۳۹۷ (انحصار مطلق داخلی به واسطه ممنوعیت واردات) تقسیم میشود. در هر دوره سعی بر آن است تا چالشهای مالی این شرکت و سرفصل هزینهای موثر بر هزینهها تبیین و استخراج شود تا کانالهای هزینهای وارده بر شرکت یاد شده که منجر به زیاندهی شده است مشخص شوند.
بررسی سرفصلهای صورت سود و زیان شرکت سایپا در بازه زمانی ۱۳۹۸-۱۳۹۵ نشان میدهد در سال ۱۳۹۷ و همزمان با شروع تحریمهای صنعت خودرو، درآمد عملیاتی این شرکت با کاهش قابل توجهی روبهرو شده و از رقم ۱۱۸ هزار میلیارد ریال به رقم ۸۴ هزار میلیارد ریال رسیده است (۲۹ درصد کاهش).
افت تیراژ تولید ۳۷ درصدی
در کنار این موضوع هرچند بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی این شرکت در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ تفاوت قابل ملاحظهای نداشته، اما با توجه به افت تیراژ تولید ۳۷ درصدی، میتوان نتیجه گرفت که بهای تولید هر خودرو در این سال جهش قابل ملاحظهای را تجربه کرده است.
حاشیه سود عملیاتی این شرکت نیز طی بازه یادشده با روندی پرشتاب از ۱۲ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۴۳ – در سال ۱۳۹۷ نزول کرده و در نهایت در سال ۱۳۹۸ به ۲۷ – درجه رسیده است.
روند فوق برای حاشیه سود خالص این شرکت نیز مشاهده میشود و مقدار این شاخص از ۱۱ درصد در سال ۱۳۹۵ به -۶۶ درصد در سال ۱۳۹۷ و -۵۱ درصد در شش ماهه نخست سال ۱۳۹۸ تغییر کرده است.این روندها نشان می دهد که شرکت سایپا در کنترل و کاهش هزینههای عملیاتی و غیرعملیاتی (به واسطه نزول بیشتر حاشیه سود خالص نسبت به حاشیه سود عملیاتی) ناتوان بوده و نتوانسته رشد درآمدهای عملیاتی خود را متناسب با افزایش بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی مدیریت کند.
همچنین روند افزایشی در سایر هزینههای عملیاتی این شرکت مشاهده میشود، به نوعی که این مقدار در سال ۱۳۹۷ بیش از ۳۰۰ برابر شده که مهمترین اقلام موثر بر آن «زیان تعهدات معوق فروش»، «هزینههای جذب نشده» و «زیان تسعیر داراییها و بدهیهای ارزی» بوده است.
جدول یک برخی از سرفصلهای سود و زیان شرکت سایپا را نشان میدهد.
بررسی تفضیلی ترازنامه شرکت سایپا
مطالعه سهم هزینهای حلقههای مختلف زنجیره ارزش شرکت سایپا در سال ۱۳۹۷ نشاندهنده روندهای ملموس افزایشی در هزینههای حلقه «تامین مالی» این شرکت به نسبت سال ۱۳۹۶ است (سایر حلقهها روندی نرمال را در تغییرات هزینهای داشتهاند).
هزینههای تامین مالی این شرکت از رقم ۸۰۱/۱۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۵ به رقم ۵۴۱/۲۶ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۷ رسیده که حاکی از افزایش نزدیک به ۲۰۰ درصدی طی دو سال است (این افزایش برای سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ معادل ۳۷ درصد بوده است).
همچنین هرچند روند تغییرات هزینه تدارکات ورودی و خروجی شرکت سایپا نرمال است و این رقم در سال ۱۳۹۷ تنها ۷درصد افزایش را نشان میدهد، اما با توجه به کاهش تیراژ تولید ۳۷ درصد سایپا در این سال، میتوان نتیجه گرفت که بار هزینههای تامین قطعات و مواد مستقیم (بخش اندکی از هزینههای تدارکات ورودی و خروجی مربوط به خرید کالای ساخته شده از سایر شرکتهای تابعه خودروساز است)، نزدیک به ۷۱ درصد افزایش داشته است.
جدول۲ سرفصل هزینههای شرکت سایپا در زنجیره ارزش را نشان میدهد.
شکل یک روند تغییرات سرفصلهای هزینهای شرکت سایپا را مطابق با نتایج جدول ۲ نشان میدهد. در خصوص حلقه «عملیات و تولید» شرکت سایپا، توجه به این نکته ضروری است که هرچند مقادیر آن طی دوره یادشده تقریبا ثابت مانده، اما این امر به طور عمده به واسطه عدم فروش موجودیهای ساخته شده این شرکت طی سال ۱۳۹۷ است که منجر به کاهش بهای آن از هزینه حلقه عملیات و تولید شده است (بدون در نظر گرفتن کاهش ناشی از عدم فروش موجودیهای ساخته شده، هزینه حلقه عملیات و تولید شرکت سایپا در سال ۱۳۹۷ برابر با ۵۵۶/۱۳ میلیارد ریال است که افزایش ۹۸ درصدی را نسبت به سال ۱۳۹۶ نشان میدهد)
اما نکته قابل توجه آن است که هرچند سهم هزینههای حلقه «عملیات و تولید» شرکت سایپا تقریبا ثابت مانده، اما سهم اجزای آن تغییرات قابل توجهی داشته است، به نوعی که در سال ۱۳۹۷، سهم قالب هزینهای این حلقه مربوط به سایر هزینههای عملیاتی بوده است. شکل ۲ اجزای هزینهای حلقه عملیات و تولید شرکت سایپا در سال ۱۳۹۷ را نشان میدهد. همان گونه که ملاحظه میشود، سهم سایر هزینههای عملیاتی در این سال حدود ۵۶ درصد است که در مقایسه با سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ رشد بالایی داشته است.
اجزای هزینهای حلقه عملیات و تولید شرکت سایپا در سال ۱۳۹۶ برخلاف سال ۱۳۹۷ متاثر از سهم عمده خرید خدمات است به طوری که ۸۸ درصد از هزینههای این حلقه را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که سهم اجزای هزینهای حلقه عملیات و تولید شرکت سایپا در سال ۱۳۹۵ نیز تقریبا مشابه سال ۱۳۹۶ است و خرید خدمات بخش مهمی از اجزای هزینهای این بخش را به خود اختصاص داده است.
در خصوص حلقه «عملیات و تولید» شرکت سایپا، توجه به این نکته ضروری است که هرچند مقادیر آن طی دوره یادشده تقریبا ثابت مانده است، اما این امر به طور عمده به واسطه عدم فروش موجودیهای ساخته شده این شرکت در طی سال ۱۳۹۷ است که منجر به کاهش بهای آن از هزینه حلقه عملیات و تولید شده است (بدون در نظر گرفتن کاهش ناشی از عدم فروش موجودیهای ساخته شده، هزینه حلقه عملیات و تولید شرکت سایپا در سال ۱۳۹۷ برابر با ۵۵۶/۱۳ میلیارد ریال است که افزایش ۹۸ درصدی را نسبت به سال ۱۳۹۶ نشان میدهد.)
با وجود ثابت ماندن سهم هزینههای حلقه «عملیات و تولید» شرکت سایپا، سهم اجزای آن تغییرات قابل توجهی داشته است، به طوری که در سال ۱۳۹۷، سهم قالب هزینهای این حلقه مربوط به سایر هزینههای عملیاتی بوده است، در حالی که در سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶، سهم عمده هزینههای این بخش به خرید خدمات اختصاص داشته است.
شرایط بحرانی
همچنین مطابق با روند نسبتهای جاری و آنی که در شکل ۴ آمده است، شرایط نقدینگی و تامین مالی شرکت سایپا در سالهای ۱۳۹۳-۱۳۹۲ و همچنین ۱۳۹۸-۱۳۹۷ در شرایط بحرانی قرار گرفته است. مشابه روند شرکت ایران خودرو، پایین بودن این نسبت با توجه به سایر شاخصهای مورد بررسی قرار گرفته، ناتوانی شرکت سایپا در روشهای تامین مالی بلندمدت را نشان میدهد.
همچنین دوره گردش کالای شرکت سایپا در دو بازه زمانی سالهای ۱۳۹۲-۱۳۹۱ و ۱۳۹۸-۱۳۹۷ با افزایش همراه شده که نشان از کاهش سرمایهگذاری شرکت در موجودی کالا به واسطه چالشهای پیش روی شرکت در تامین مواد اولیه و قطعات واسطهای مورد نیاز است.
همانطور که مشاهده میشود، نسبت دوره گردش کالا در سال مالی ۱۳۹۷ افزایش بالایی داشته اما در مقایسه با دیگر شرکت مطرح خودروساز به مراتب در درجات پایینتری قرار گرفته است. از اینرو میتوان نتیجه گرفت که وضعیت فروش شرکت سایپا در مقایسه با شرکت ایرانخودرو در شرایط بهتری قرار داشته است. بر این اساس وضعیت شرکت سایپا در سال ۱۳۹۸ بهواسطه افزایش تولید و فروش با بهبود مواجه شده است.
لزوم بهینهسازی تخصصی داراییها
این در حالی است که با توجه به حجم بالای زیان انباشته شرکتهای خودروسازی، پیگیری و اجرای اقدامات ذیل توسط آنها میتواند در رئوس فعالیتها قرار گیرد.
– افزایش معقول نرخ فروش محصولات با هدف کاهش فاصله میان بهای تمامشده عملیاتی و درآمد عملیاتی
– کاهش بهای تمامشده محصولات از طریق مدیریت بهینه خرید و قطعات، کاهش هزینههای تولید و لجستیک، افزایش تیراژ تولید و بهرهمندی بهینه از ظرفیتهای تولیدی و غیرتولیدی
– بهینهسازی تخصصی داراییهای غیرمولد و جایگزینی پروژههای با ارزشافزوده بالا با سرمایهگذاریهای غیرتخصصی و زیان ده
– بهینهسازی منابع تامین مالی با هدف کاهش هزینههای تامین مالی.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد