7 - 01 - 2020
شمارش معکوس مرگ برجام
یوسف مولایی*
ایران در حقیقت استراتژی خود را در مقابل خروج آمریکا از برجام از مدتها پیش برنامهریزی و طراحی کرده بود. حال چند ماهی است که این رویکرد را گام به گام به اجرا میگذارد بنابراین این گام پنجم ایران سیاست جدیدی در مقابله با آمریکا نیست و نمیتوانیم بگوییم با توجه به اتفاقات اخیر این اتفاق افتاده است هر چند زمان اعلام آن با توجه به شرایط تسریع پیدا کرد. ایران با اتخاذ این سیاست میخواست حداقل اتحادیه اروپا و چین و روسیه را وادار به همکاری بیشتر برای حفظ برجام کند و احتمالا دنبال این رویکرد بود که آمریکا از مواضعش عقبنشینی کند ولی واقعیت آن است که تاکنون ایران به اهداف خود در این مسیر نرسیده است. اروپاییها نتوانستند مکانیسم و سازوکار دور زدن تحریمها یعنی اینستکس را به اجرا گذارند. البته این کشورها ارادهاش را داشتند ولی منابع و امکاناتش را نداشتند. طرف دیگر یعنی آمریکا نیز بر مواضع خود ایستادگی و تحریمها را بیش از پیش تشدید کرده است. اکنون ایران بنا به اظهارات مقامات وزارت امور خارجه از ماده ۳۶ برجام استفاده میکند چون در آنجا اختیار داده شده که اگر یک طرف از اعضا تعهدات خود را انجام ندهد طرف مقابل هم میتواند از تعهداتش بکاهد. اما واقعیت آن است که این بند ۳۶ بیشتر به سمت طرف مقابل ایران نوشته شده است.
به هر حال سیاست گام به گام ایران در خصوص کاهش تعهدات هستهای از مدتها قبل یعنی بعد از خروج آمریکا از برجام طراحی شده و در حال پیشروی است. البته باید تاکید کرد که باز هم ایران از برجام خارج نشده است. بخشی از نظارتهایی که در برجام طراحی شده برای رصدکردن فعالیتهای هستهای ایران سر جایش باقی است. هنوز مقامات ایران اعلام میکنند میتوانند به تعهدات برجامیشان برگردند ولی اگر طرفهای مقابل ایران یعنی پنج کشور عضو به اضافه آمریکا که از برجام خارج شده به اجرای تعهداتشان برگردند. برجام بهصورتی طراحی شده که معلوم نیست پنج کشور عضو توافق هستهای و آمریکا که مقابل ایران است با همدیگر طرف حساب میشوند یا هر کدام از این کشورها میتواند در مقابل ایران یک طرف حساب شود. این از ابهامات برجام است.به هر حال موضع ایران این است که اروپاییها بیشتر انعطاف نشان دهند و بر این سیستم مالی که قرار بود بهصورت اینستکس فعال شود پایبند بمانند. آمریکا هم که از قبل موضعش مشخص است. شاید از این مسیری که ایران گام برمیدارد استقبال میکند. او با پیشروی وضع موجود میخواهد به جایی برسد که به دنیا اعلام شود ایران دیگر از برجام خارج شده یا قراردادش را زیر پا گذاشته است. آمریکا شاید از این طریق بتواند اجماع جهانی را علیه ایران دوباره فعال کند و اینگونه قطعنامه شورای امنیت اجرا شود و مهمتر اینکه ممکن است قطعنامه ۲۲۳۱ از اعتبار بیفتد و ایران به شرایط قبل برگردد.
بنابراین کارشناسان شورایعالی امنیت ملی و مقامات دولتی باید بیشتر دقت کنند. آنان موضع اصلی را اعلام میکنند و ما صرفا تابع تصمیمات هستیم اما ایران نباید فاصلهاش را با اتحادیه اروپا و چین و روسیه که از اعضای برجام هستند زیاد کند و باید سعی کند تا جایی که میتواند با این کشورها تعامل داشته باشد تا آمریکا سیاست و استراتژی خود را که اجماع جهانی و بازگرداندن ایران به شرایط قبل از برجام است عملی نکند.
اکنون شاهدیم که سه کشور اتحادیه اروپا یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس نسبت به گام جدید ایران بیانیه دادند و به نوعی در مورد اقدام پنجم ایران ابراز نگرانی میکنند. آنها نمیخواهند ایران در این مسیر جلوتر برود. برای اینکه پیشروی این وضع اتحادیه اروپا را در شرایطی قرار میدهد که ناچارا باید سیاستهای آمریکا را پیاده کنند و ادامه دهند. آنها میخواهند ایران مقداری بیشتر خویشتنداری کند، انعطاف نشان دهد و در مسیری نرود که آمریکا دنیا را علیه ایران در موضع فعالیتهای هستهای بسیج کند بهخصوص اینکه امکان قطعنامههای شورای امنیت برای اعمال تحریمهای بیشتر علیه ایران وجود دارد. باز هم باید تاکید داشت که اتحادیه اروپا توان این را ندارد که خواسته ایران یعنی راهاندازی اینستکس را فعال کند. از این جهت با وجود تلاشهای دیپلماتیک ایران و اروپا نه عقبنشینی آمریکا عملی شد و نه سازوکار مالی اروپا به حقیقت پیوست.
* حقوقدان
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد