شفافیت در شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی
جهان صنعت نیوز، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی به بررسی شفافیت در شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی، تجربیات جهانی و آموزه‌هایی برای ایران پرداخت. آورده است که یکی از الزامات بهبود عملکرد شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی، بهره‌گیری از تجربیات و درس‌آموخته‌های جهانی است. این گزارش علاوه بر بررسی تجربیات موفق و چالش‌های موجود در کشورهای مختلف، به دنبال استخراج آموزه‌ها و روش‌های عملی است که می‌تواند به بهبود وضعیت شفافیت در نظام‌های حکومتی محلی کمک کند. به این منظور این گزارش با روش تحلیلی-تطبیقی علاوه بر مرور کلی برخی تجربیات جهانی به شناسایی موانع و چالش‌های پیاده‌سازی شفافیت در شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی در ایران، پرداخته و راهکارهای سیاستی لازم را برای رفع این چالش‌ها ارائه می‌دهد.
یافته‌های گزارش مرکز پژوهش‌ها حاکی از آن است که سه مساله دیوان‌سالاری
(شکاف بین قوانین و رویه‌ها، طولانی بودن فرآیندها و بعضا پیچیدگی آن، مقاومت بدنه سازمانی در برابر تغییر رویه‌ها، کاهش اختیارات و قدرت اجرایی مدیران میانی به‌دلیل تغییر روال انجام امور از شیوه سنتی به شیوه الکترونیکی)، زیرساخت فنی (عدم اتصال به پایگاه داده‌‌های ملی، تعدد واحدهای سازمانی، تنوع نیازمندی‌ها) و مسائل قانونی و حقوقی (ابهام بین مرز شفافیت و حریم شخصی، عدم تدوین دستورالعمل‌های اجرایی برای قوانین تصویب شده) در زمره ابرچالش‌های تحقق شفافیت محسوب می‌شود که با بررسی و تحلیل یافته‌های موجود، پیشنهادهای سیاستی متناظر به هریک ارائه شده است.
در این گزارش تصریح شد که شفافیت به عنوان یکی از اصول بنیادین حکمرانی خوب، بهبود کارآمدی نهادهای دولتی، ارتقای پاسخگویی و افزایش اعتماد عمومی را در پی دارد. در این راستا، شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی که به طور مستقیم با نیازها و خواسته‌های شهروندان ارتباط دارد، باید در خدمت‌رسانی به مردم شفافیت را اجرایی کنند. با این حال، پیاده‌سازی شفافیت در این نهادها با چالش‌های متعددی مواجه است که مانع از تحقق اهداف حکمرانی خوب می‌شود.
در این گزارش بیان شد که مفهوم شفافیت در سطح حکمرانی ملی متمرکز بوده و به طور خاص به بررسی شفافیت در حکومت‌های محلی نپرداخته است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، به‌‌ویژه در ایران، شهرداری‌ها با مشکلاتی نظیر دیوان‌سالاری پیچیده، ضعف زیرساخت‌های فنی، ابهام‌های قانونی، مقاومت سازمانی در برابر تغییرات و فقدان دستورالعمل‌های اجرایی برای قوانین مرتبط با شفافیت مواجهند. این چالش‌ها نه‌تنها به کاهش شفافیت در فرآیندهای اجرایی و تصمیم‌گیری منجر می‌شود، بلکه بروز بی‌اعتمادی عمومی و ناکارآمدی در ارائه خدمات به شهروندان را نیز به دنبال دارد. بنابراین، نیاز به بررسی تطبیقی و تحلیلی در زمینه شفافیت در شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی در سایر کشورها احساس می‌شود تا با شناسایی تجارب موفق، راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت شفافیت و تقویت حکمرانی محلی ارائه شود.
یافته‌های این گزارش مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد که فهم درست و شفاف از مفهوم حکمرانی تاثیر مهمی در فهم اثر شفافیت در آن دارد. برنامه توسعه سازمان ملل، حکمرانی را چنین تعریف می‌کند: تلاش اقتصادی، سیاسی و اداری حاکمیت برای مدیریت کشور در همه سطوح که شامل سازوکارهای فرآیندها و نهادهایی می‌شود که افراد و گروه‌ها از طریق آن منافع خود را بیان می‌کنند، حقوق خود را به‌کار می‌گیرند، تعهدات خود را عمل می‌کنند و اختلاف‌ها را حل‌وفصل می‌کنند. مفهوم حکمرانی، گسترده‌تر از حاکمیت است. حکمرانی معمولا حاکمیت، جامعه مدنی و بخش خصوصی را دربرمی‌گیرد.
یافته‌های دیگر این گزارش نشان می‌دهد که شفافیت به عنوان اصل محوری حکمرانی شناخته شده است، بنا به تعریف برنامه توسعه ملل متحد، شفافیت یعنی به اشتراک‌گذاری اطلاعات و عمل کردن به شیوه باز. علاوه بر این شفافیت به ذی‌نفعان اجازه می‌دهد اطلاعات حیاتی برای افشای سوءاستفاده‌ها و دفاع از منافع خود را جمع‌آوری کنند. سیستم شفاف دارای رویه‌های شفاف برای تصمیم‌گیری عمومی و کانال‌های باز برای ارتباط میان ذی‌نفعان و مقامات رسمی است و طیف وسیعی از اطلاعات را در دسترس همگان قرار می‌دهد.
در جمع بندی این گزارش آمده است که در سال‌های اخیر اقدام‌های روبه رشدی در راستای تحقق شفافیت در کشور صورت گرفته است، با این حال، این روند هنوز مسیر طولانی و پیچیده‌ای پیش‌رو دارد تا به نتایج و آثار مطلوب دست‌یابد. استمرار و توسعه این اقدام‌ها در جهت ارتقای شفافیت و فراهم آوردن بسترهای لازم برای نظارت مالی بر شهرداری‌ها در دوره‌های آتی از اهمیت بالایی برخوردار است. دسترسی آزاد به اطلاعات نقش مهمی در ارتقای شفافیت دارد. البته اطلاعات باید زمان‌مند، مرتبط، صحیح و کامل باشد تا بتوان از آنها به‌صورت اثربخش استفاده کرد. وقتی منافع متقابل در یک موضوع خاص همگرا می‌شود این است که چه کسی اطلاعات را تولید می‌کند و با چه هدفی این اطلاعات تولید می‌شود.
