سیمان در تله محدودیت انرژی
جهان صنعت– امروز کارخانههای سیمان با محدودیت انرژی از جمله برق و گاز دستوپنجه نرم میکنند؛ موضوعیکه منجربه کاهش تولید و افزایش هزینهها شده است. براساس آمارها، شرکتهای سیمانی از خرداد تا شهریور سالجاری با محدودیت ۴۰درصدی کاهش سهمیه برق روبهرو شدهاند و حالا در زمستان نیز بهدلیل افت فشار گاز بسیاری از خطوط تولید با توقف یا کاهش ظرفیت مواجه میشوند.
درحالیکه وزارت نیرو اعلام کرده بود با همکاری وزارت صمت و شرکت توانیر برنامهای برای مدیریت برق صنایع سنگین تا به امروز تدوین شده اما هیچ گزارشی از این برنامه منتشر نشده است. بدین ترتیب صنعت سیمان که از نظر مصرف انرژی دومین صنعت بزرگ پس از فولاد محسوب میشود حالا قربانی نبود یک استراتژی مشخص در بخش انرژی شده است. این در حالی است که وزیر صمت در مصاحبههای مختلف خود وعده داده بود با مدیریت هوشمند انرژی در صنایع معدنی و تسهیل صادرات، وضعیت بخش سیمان ظرف چند ماه بهبود خواهد یافت؛ وعدههایی که در حد حرف باقی مانده و در عمل راه به جایی نبردهاند. امروز نه سازوکاری برای تامین برق اضطراری معادن و کارخانههای سیمان طراحی شده و نه اصلاحی در سهمیههای سوخت صنعتی رخ داده است!
حالا با گذشت بیش از یکسال از وزارت سیدمحمد اتابک، صنعت سیمان که روزی وزیر صمت از دل آن برخاسته بود، نهتنها به مسیر توسعه بازنگشته بلکه با افت ۱۰درصدی تولید هم مواجه شده است. این فعال قدیمی صنایع معدنی که حالا در قالب وزیر صمت نقشآفرینی میکند، نهتنها گرهای از مشکلات بخش سیمان باز نکرده بلکه آمارها نشان میدهد تولید و صادرات این محصول حیاتی با کاهش کمسابقه روبهرو بوده است؛ نشانهای آشکار از ضعف مدیریت، سیاستهای ناکارآمد انرژی و فقدان استراتژی صنعتی منسجم! این در حالی است که هنگامیکه اتابک از بدنه صنعت سیمان به وزارت صمت رسید، بسیاری از تولیدکنندگان و فعالان این بخش امیدوار بودند حضور فردی از داخل این صنعت بتواند تحولی عملی در رفع موانع ساختاری ایجاد کند.
گلایه دبیر انجمن سیمان
در ابتدای آذرماه امسال و پیرو جلسه فولادیها با رییسجمهور، مقرر شده تا گاز صنایع صادراتمحور در آذرماه مشمول محدودیت قرار نگیرد و طبق تاکید پزشکیان، صنایع تولیدی نباید در اولویت محدودیت گاز قرار گیرند. با این حال بهگفته برخی تولیدکنندگان صنعت سیمان، با وجود وعدههای دولت و دستور رییسجمهور برای رفع محدودیت گاز صنایع بزرگ و صادراتمحور، در هفتههای اخیر، گاز بیشتر کارخانجات سیمان بهطور کامل قطع شده و تولیدکنندگان ناچارند با مازوت انرژی مورد نیاز خود را تامین کنند.
در این رابطه علیاکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان کشور در تشریح آخرین وضعیت تخصیص انرژی به صنایع سیمانی گفت: در رابطه با تامین گاز صنایع قرار بود گاز صنایع صادراتمحور قطع نشود، این موضوع از سوی تولیدکنندگان صنعت سیمان کشور نیز پیگیری شده است چراکه این صنعت حدود ۱۳ تا ۱۴میلیون تن بازار صادراتی سالانه داشته و مساله تامین انرژی برای این صنعت اهمیت بالایی دارد.
وی ادامه داد: بازخوردی که دریافت کردیم اما منفی بود و متاسفانه این شرایط در حال حاضر تشدید شده، حتی صنایع سیمان سفید تحت فشار هستند و گاز آنها در حال قطع شدن است. طبق آخرین آمارها، گاز شرکتهایی که نباید مازوت مصرف کنند نیز در حال قطع شدن است.
دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان خاطرنشان کرد: یکی از نگرانیهای اصلی ما اما به تامین برق بازمیگردد. اخیرا و با توجه به اینکه سوخت نیروگاهها بهدلیل بالا رفتن مصرف گاز کاهش پیدا کرده، به ما اعلام کردهاند که محدودیت و کاهش ۴۰درصدی برق اعمال خواهد شد که از هفته گذشته بهصورت رسمی ابلاغ شده است.
الوندیان تاکید کرد: درخصوص دریافت سهمیه گازوئیل برای تامین برق(خودتامینی) نیز اعلام شده که امکان دریافت گازوئیل وجود دارد. قیمت آن اما آزاد است و هرچند گازوئیل تحویل داده میشود اما قیمت آن براساس نرخ بورس و عملا معادل قیمت آزاد محاسبه میشود.
وی ادامه داد: در مورد پیشبینی روند تولید با توجه به شرایط فعلی و با در نظر گرفتن ورود به فصل زمستان بهنظر میرسد حداقل یک دوره حدود ۴۵روزه محدودیت تا نیمه دوم بهمنماه اعمال شود. البته این موضوع به شرایط روزانه بستگی دارد، با این حال امیدواریم بتوانیم نیاز سیمان کشور را در این شرایط تامین کنیم اما مشروط بر این است که محدودیتها بیش از این تشدید نشود. با این حال بهطور کلی روند تولید با این سطح از محدودیت دچار اختلال خواهد شد.
دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان کشور اظهار کرد: در زمینه تامین سوخت مازوت در حال حاضر مشکل حادی وجود ندارد و بیشتر نیاز سوخت از طریق مازوت تامین میشود. زمانیکه محدودیت گاز و برق بهصورت همزمان اعمال میشود اما چالش تامین انرژی بهطور جدی بروز میکند. شرکتهایی که مجوز مصرف مازوت دارند، میتوانند از آن استفاده کنند. با افزایش مصرف مازوت اما وارد پیک ناوگان حملونقل خواهیم شد چراکه هم نیروگاهها و هم صنایع به ناوگان نیاز دارند و این موضوع باعث تشدید مشکلات حملونقل میشود.
الوندیان ادامه داد: متاسفانه مشکل تامین برق بسیار جدی است و برخی واحدهای صنعتی بهویژه شرکتهایی مانند کارخانههای سیمان سفید مستقر در مناطق شهری، با محدودیتهای شدید برق روبهرو هستند. این محدودیتها عملا از طریق تابلوهای عرضه اعمال میشود و شرایط تولید را با چالش مواجه کرده است.
وی افزود: تامین برق سبز نیز علاوهبر محدودیتهای موجود هزینهبر است؛ بهگونهای که قیمت برق سبز در برخی موارد به حدود ۷ تا ۸هزار تومان و حتی بیشتر میرسد که فشار مضاعفی بر واحدهای تولیدی وارد میکند.
دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان در پایان گفت: در رابطه با موضوع قیمت گازوئیل نیز سوخت از شرکت نفت تهیه اما با نرخ فوب خلیجفارس محاسبه میشود و تا ۴۰هزار تومان میرسد. البته این ارقام نوسان دارند. بهطور کلی اما قیمت آزاد هر لیتر گازوئیل نیز در بازار آزاد در همین حدود است و این شرایط فشار مضاعفی را به تولید و صنعت تحمیل میکند. ظاهرا اما چارهای جز مواجهه با این محدودیتهای شدید وجود ندارد و این اتفاق در حال رخ دادن است.
آمارها چه میگویند؟
آمار رسمی انجمن سیمان نشان میدهد در ششماهه نخست سال۱۴۰۴، تولید سیمان حدود ۱۰درصد کاهش یافته و از ۱/۳۵میلیون تن در مدت مشابه سال گذشته به ۷/۳۱میلیون تن رسیده است. این افت نه یک نوسان فصلی که نشانهای از رکود عمیق صنعتی است. کاهش ۱۰درصدی تولید در صنعتی که ستونفقرات ساختوساز کشور است یعنی توقف رشد در یکی از پایههای توسعه.
در این خصوص دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان با اشاره به محدودیت گاز گفت: هرسال محدودیت گاز از نیمه دوم مهرماه آغاز میشد اما امسال از اول اردیبهشتماه این صنعت را با محدودیت تولید روبهرو کرده است.
الوندیان اظهار داشت: کارخانههای سیمان با محدودیتهای انرژی از جمله برق و گاز دستوپنجه نرم میکنند و این امر منجر به کاهش تولید و افزایش هزینهها شده است.
وی افزود: اکنون که محدودیت گاز داریم، برای کارخانههایی که در کلانشهر قرار ندارند سهمیه مازوت اختصاص پیدا میکند ولی برای انتقال مازوت از پالایشگاهها به کارخانههای سیمان با افزایش هزینه حملونقل روبهرو هستیم.
دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان با بیان اینکه هزینه سوخت نزدیک به دو برابر برای صنعت سیمان تمام میشود، گفت: مازوت با قیمت یارانهای به کارخانههای سیمان ارائه میگردد. هزینه حملونقل آن برای کارخانهدار اما گران تمام میشود. وی ادامه داد: علاوه بر اینکه هزینههای حمل بیشتر میشود اما متحمل آلودگی هم هستیم و سوخت مازوت پاک و با کیفیت تحویل نمیشود.
الوندیان عنوان کرد: در زمان بارگیری امکان دسترسی به سوخت وجود دارد؛ ازاینرو در پی دخل و تصرف در مازوت هستیم که از آن کم یا زیاد شده یا مواد افزودنی به آن اضافه میشود بهگونهایکه در کیفیت سوخت تاثیر گذاشته و فرآیند تولید را با آسیب روبهرو میکند. وی خاطرنشان کرد: بهعنوان مثال زمانی که مازوت از پالایشگاه اصفهان بهسمت کارخانه سیمان بیرجند بارگیری میشود این طول مسیر فرصت دخلوتصرف را برای ایجاد آلودگی در مازوت زیاد میکند.
دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان با بیان اینکه مصرف مازوت برای کارخانههای سیمان کلانشهرها ممنوع است، گفت: صنعت سیمان برای مازوتسوزی طراحی شده است و در فرآیند تولید سولفات جذب میشود و کمترین آلودگی را بههمراه دارد. وی خاطرنشان کرد: اکنون بهخاطر آلودگی هوا استفاده کارخانههای سیمان تهران و اصفهان از مازوت ممنوع است درحالیکه محدودیت انرژی بسیار جدی است.
وعدههایی که روی زمین ماند!
این در حالی است که اتابک در مصاحبههای مختلف خود وعده داده بود با «مدیریت هوشمند انرژی در صنایع معدنی» و «تسهیل صادرات» وضعیت بخش سیمان ظرف چند ماه بهبود یابد. واقعیت اما این است که این وعدهها در حد حرف باقی ماندهاند. نه سازوکاری برای تامین برق اضطراری معادن و کارخانههای سیمان طراحی شده و نه اصلاحی در سهمیههای سوخت صنعتی رخ داده است. در واقع وزیر که خود از دل همین صنعت آمده، اکنون به یکی از منتقدان خاموش عملکرد وزارتخانهاش تبدیل شده؛ مدیری که میداند مشکل کجاست اما ارادهای برای حل آن نشان نمیدهد.
یکی از اصلیترین عوامل کاهش تولید سیمان در سالجاری، محدودیتهای برق و گاز در فصلهای گرم و سرد بوده است. شرکتهای سیمانی از خرداد تا شهریور، با حدود ۴۰درصد کاهش سهمیه برق روبهرو و در زمستان نیز به دلیل افت فشار گاز، بسیاری از خطوط تولید با توقف یا کاهش ظرفیت مواجه شدند.
الوندیان گفته است که «بخش عمده کاهش تولید ناشی از محدودیتهای انرژی است» و تاکید کرده وزارت صمت هیچ برنامه عملیاتی برای جبران خسارات ناشی از این محدودیتها ارائه نکرده است. این جمله درواقع خلاصه تمامی انتقادهایی است که از سوی تولیدکنندگان مطرح میشود.
در حالی که وزارت نیرو اعلام کرده بود با همکاری وزارت صمت و شرکت توانیر برنامهای برای مدیریت برق صنایع سنگین تا به امروز تدوین شده اما هیچ گزارش اجرایی از این برنامه منتشر نشده است. بدین ترتیب صنعت سیمان که از نظر مصرف انرژی دومین صنعت بزرگ پس از فولاد محسوب میشود، قربانی مستقیم نبود یک استراتژی جدی در بخش انرژی شده است. با وجود این بحران، وزارتخانه حتی در زمینه حمایت مالی از واحدها برای نوسازی تجهیزات پرمصرف نیز هیچ اقدام مشخصی انجام نداده است. وعده تسهیلات کمبهره برای نصب سیستمهای بازیافت حرارتی که میتوانست بخشی از فشار انرژی را کاهش دهد، هرگز اجرا نشد. نتیجه آن افت ۵/۹درصدی تولید در شهریور و کاهش ۵/۴درصدی تولید کلینکر در همان ماه بود؛ اعدادی که گویای روند فرسایشی سقوط تولید هستند.
رکود داخلی و سردی بازار صادرات
در حوزه صادرات نیز عملکرد وزارت صمت زیر سوال رفته است. ایران از نظر ظرفیت تولید در میان پنجکشور نخست جهان قرار دارد. سهم ایران اما از بازار جهانی سیمان کمتر از ۵/۱درصد است؛ عددی ناچیز برای کشوری با بیش از ۸۰کارخانه تولیدکننده.
در سال گذشته محدودیتهای قراردادی و بخشنامههای مکرر وزارت صمت درباره ثبت سفارش و ارائه تعهد ارزی عملا باعث شدند صادرات سیمان به کشورهای همسایه افت شدیدی داشته باشد. فعالان این حوزه میگویند مقررات صادراتی چنان پیچیده و متغیر شده که هیچ صادرکنندهای نمیتواند برنامه بلندمدت تنظیم کند.
وزارتخانه نهتنها نتوانسته مسیر صادرات را هموار کند بلکه با تصمیمات خود آن را تنگتر کرده است. الزام صادرکنندگان به عرضه ارز صادراتی در بازار تجاری با نرخهای نامتناسب، انگیزه صادرات را کاهش داده و کشور را از فرصتهای ارزی محروم کرده است. به گفته تولیدکنندگان، بخش قابل توجهی از صادرات منطقهای به عراق، افغانستان و آسیای مرکزی، اکنون توسط رقبای خارجی مانند ترکیه و پاکستان تصاحب شده است.
اتابک در جلسات مختلف بر شعار «توسعه صادرات صنعتی» تاکید کرده است. بدون سازوکار اجرایی اما این شعارها نتیجهای جز توقف صادرات نداشته است. در مقابل وزارتخانه در حوزه فولاد و پتروشیمی حداقل برنامههایی برای تسهیل صادرات ارائه کرده؛ در صنعت سیمان اما سکوت کامل حکمفرماست.
نقش سیمان در آلودگی هوا
در سالهای اخیر صنعت سیمان با کاهش مستمر تخصیص سوخت روبهرو بوده است؛ موضوعیکه همزمان با تداوم مشکل آلودگی هوای کلانشهرها بهویژه تهران باعث شده این صنعت در افکار عمومی بهعنوان یکی از عوامل آلایندگی معرفی شود. فعالان صنعت سیمان این برداشت را نادرست میدانند و تاکید میکنند که نهتنها سهم واقعی سیمان در آلودگی بسیار محدود است بلکه فشار کمبود سوخت مشکلات این بخش را تشدید کرده است.
در همین ارتباط دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان اعلام کرده است: براساس ارزیابیها و بررسی شاخصهای استاندارد، سهم صنعت سیمان در آلودگی هوا ناچیز است. با وجود این دادهها اما همچنان بهصورت ذهنی و روانی این صنعت را آلاینده میدانند. وی افزود: همانند سالهای گذشته استفاده از مازوت در کارخانجات استان تهران ممنوع بوده در سایر شهرها اما بهدلیل محدودیتهای گاز که از ابتدای اردیبهشتماه اعمال شده، واحدهای تولیدی ناچار به مصرف مازوت هستند.
به گفته الوندیان، هزینه حمل مازوت بهقدری افزایش یافته که هزینه نهایی استفاده از این سوخت برای کارخانجات تا دو برابر بالا رفته است.
وی همچنین با اشاره به وضعیت تخصیص گاز گفت: از مجموع ۲۸میلیون مترمکعب گاز مورد نیاز، تنها ۵میلیون مترمکعب به کارخانجات اختصاص مییابد که این میزان بسیار ناچیز و ناکافی است.
دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان اضافه کرد: صنعت سیمان آماده است برای چندینبار مورد بررسی قرار گیرد تا میزان واقعی آلایندگی این صنعت مشخص شود و در عین حال بر ضرورت حل مشکل تامین سوخت تاکید کرد.
