21 - 04 - 2024
سیلیای که جدی گرفته نشد
گروه انرژی- تغییرات اقلیمی باعث شده طی چند روز گذشته بارانهای سیلآسا در کشورهای جنوب خلیج فارس رخ بدهد و همزمان این سامانه بارشی باعث وقوع سیل در ایران شود.
بارش باران در سیستان بلوچستان طی دیروز و امروز تبدیل به سیل شده، به طوری که بنا به گفته هاشم امینی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور، این سیل به تاسیسات آب ۲۸۹روستا و ۶شهر استان سیستانوبلوچستان آسیب وارد کرده است.
پدیده سیل، هرچند خارج از کنترل است اما برای کشوری مثل ایران که در سالهای خشکسالی به سر میبرد، سیل اگر مدیریت شود میتواند به منابع آبی قابلاطمینانی برای مناطق خشک تبدیل شود. با این حال هنوز این موضوع و ساماندهی سیل در جایگاه مهم تصمیمگیران کشور قرار نگرفته است.
مصطفی فدائیفرد رییس پیشین کمیته ملی ارزیابی سیلاب و سدهای بزرگ ایران درباره این موضوع میگوید: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، جزو کشورهایی است که همواره در معرض وقوع سیلابهای بزرگ و کوچک قرار داشته است. وقوع پدیده تغییر اقلیم نیز باعث تشدید این وضعیت شده و در آینده با سیلابهای بسیار شدیدتر و با افزایش فراوانی وقوع بیشتر مواجه خواهیم شد. سوانح طبیعی در سالهای گذشته از منظر شدت، فراوانی و به خصوص میزان خسارات کمسابقه بودهاند. تغییرات اقلیمی که در اثر تخریب محیطزیست تشدید شده، یکی از مهمترین دلایل افزایش وقوع سیلاب، خشکسالی و سایر بلایای طبیعی است، بنابراین حفاظت از محیطزیست اولین قدم برای کاهش وقوع بلایای طبیعی است.
وی افزود: بدون شک سیلاب به عنوان یک بلای طبیعی شناخته شده است و در عمل هم از نظر تلفات جانی و هم از نظر خسارات مالی یکی از مهیبترین بلاهای طبیعی در جهان محسوب میشود. کشور ما جزو آن دسته از کشورهایی است که از لحاظ تنوع و حجم گسترده خسارت ناشی از وقوع حوادث غیرمترقبه، سالانه مجبور به پرداخت بخش قابلتوجهی از تولید ناخالص ملی به عنوان جبران و بازسازی مناطق درگیر با فجایع طبیعی است اما متاسفانه موضوع سیل و مدیریت و کاهش خسارات آن در کشور مورد توجه جدی قرار نگرفته و فقط زمانی که سیلاب مخربی جاری میشود و فاجعهای بوجود میآید، توجه مسوولان و متخصصان به آن جلب میشود.
رییس پیشین کمیته ملی ارزیابی سیلاب و سدهای بزرگ ایران در گفت وگویی تفصیلی با ایلنا گفت: با توجه به گستردگی سیلابها، شاهد آن هستیم که این فاجعه طبیعی ابعاد مختلفی از زندگی انسانها و محیطزیست را تحتتاثیر قرار میدهد. خسارات ناشی از سیلابها عمدتا در ۲دسته کلی قرار میگیرند که خسارتهای قابل اندازهگیری و کمی را خسارت محسوس و سایر ابعاد خسارات ایجادشده و بهخصوص خسارات روحی و روانی در دسته خسارات نامحسوس قرار میگیرند. کلیه خسارات وارده و تلفات جانی و ضایعات اقتصادی، اجتماعی، محیطزیستی شامل تخریب انواع ساختمانها، خودروها، خسارات وارد بر دامها و زمینهای کشاورزی و باغها، تخریب زیرساختها مانند ابنیه و پلها، راههای ریلی و شریانهای ارتباطی، شبکه و خطوط انتقال انرژی، مخابراتی و… از نوع خسارت محسوس تلقی میشوند و سایر آثار این پدیده نظیر تاثیرات اقتصادی در درازمدت و آثار اجتماعی و روانی بر منطقه و به خصوص مصیبت از دست رفتن عزیزان، در دسته خسارات نامحسوس قرار میگیرند.
وی ادامه داد: در اولین فرصت پس از وقوع سیلابها، خسارات محسوس توسط دولتها تعیین میشوند ولی متاسفانه عموما بهطور کامل مورد جبران قرار نمیگیرند. خسارات غیرمحسوس اساسا قابل تعیین نبوده و در بسیاری موارد نیز جبرانناپذیر هستند و به این ترتیب معمولا مردم خسارتدیده با مشکلات اقتصادی، روحی و روانی شدید نادیده گرفته میشوند.
فدائیفرد گفت: مدیریت سیل یک تکنیک و استراتژی برای کاهش خطر و خسارت ناشی از سیل است و ضرورت بهکارگیری راهکارهای کارآمد با استفاده از برنامههای کوتاهمدت و بلندمدت برای به حداقل رساندن تلفات و آسیبها در هنگام وقوع حادثه را مشخص میکند. مدیریت کارآمد سیل مستلزم ایجاد سیستمی هماهنگ و یکپارچه در مقابله با این رخداد طبیعی است.
او معتقد است: خسارات سیل قابل پیشگیری بوده و ناتوانیهای دولتها در این خصوص به برخورد ناآگاهانه و نامناسب فعالیتهای عمرانی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و عدم پیوستگی در مدیریت سیل مرتبط است. پیشبینی بحرانها و اقدام برای کاهش خسارات، مسوولیت اصلی دولتهاست. در طول بیش از چهار دهه اخیر، دولتها به دلیل مسوولیت خود در اداره بحرانها و مدیریت شرایط اضطراری، جلوگیری یا مدیریت حوادث فاجعه بار، حفظ جان و مال و تامین امنیت برای شهروندان خود مورد آزمون و ارزیابی قرار گرفتهاند که متاسفانه همواره ناکارآمد و ناتوان بوده و هستند.به گفته وی، بررسی و پیگیری اقدامات صورتگرفته حاکی از آن است که آینده توسعه پایدار در قلمرو کشورهایی است که همسو با سیاستهای مقابله با تغییرات اقلیمی جهانی گام برداشته و به تعهدات جهانی خود پایبند هستند. البته ایران نیز در سال ۱۴۰۲ در پی فرمایشات رهبر معظم انقلاب مبنی بر «هر ایرانی ۳نهال» طرح مردمی کاشت یکمیلیارد درخت را برنامهریزی کرده و هدف آن کاشت یکمیلیارد درخت تا پایان سال۱۴۰۸ در فاز اول خود است! که با ضعف شدید پشتوانه مردمی، بسیار ناممکن است.
فدائیفرد میگوید: براساس اطلاعات مختلف موجود سالانه بین ۱۰ تا ۱۰۰هزار هکتار از جنگلهای ایران با تهدیدات بسیاری مانند آتش زدن عمدی برای استحصال زمین کشاورزی توسط مردم و همچنین قطع بیرویه درختان برای صنایع چوب، تولید زغال، ویلاسازی، راه و جادهسازی روبهرو هستند و نابود میشوند. بنابر دادههای آماری سازمان منابع طبیعی، که در سالنامهها و گزارشهای مرکز آمار ایران منتشر شده، بیشاز ۲۴هزار هکتار در سال ۱۳۹۹ و بیش از ۲۱هزار هکتار در سال۱۴۰۰ تخریب جنگل رخ داده است.
او تاکید کرد: مجموع سطح تخریب این ۲سال بسیار تصاعدی و معادل ۷۰درصد آمار مجموع تخریب ۵سال قبل از ۱۳۹۸ است. در ۴۰سال گذشته حدود ۴میلیون هکتار از جنگلهای کشور از بین رفته است و اینچنین که به نابودی جنگلها و مراتع کشور کمر همت بستهایم، متاسفانه تا ۵۰سال آینده تمامی جنگلها و در ۸۰سال آینده نیز تمامی مراتع کشور را از دست خواهیم داد.
نقش سدها در افزایش تلفات آب
فدائیفرد تصریح کرد: ایران طی بیش از چهاردهه گذشته با ساخت سدهای بزرگ و کوچک فراوان، به لحاظ سدسازی پیشرفتها، افتخارات و تجارب بسیار ارزشمندی کسب کرده است و ادعا میشود که در صنعت سدسازی، خودکفا نیز شدهایم که در نوع خود بسیار ارزشمند و ستودنی است. کمیته ملی سدهای بزرگ ایران در قالب ۲۳کمیته تخصصی مختلف مرتبط با سد و نیروگاه، زیرنظر رییس و اعضای هیات اجرایی و شورایعالی که ریاست آن برعهده وزیر نیرو است، فعالیت میکنند.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: به جرات میتوان گفت که برترین متخصصان و کارشناسان صنعت آب و سدسازی که بالغ بر ۳۷۰۰نفر هستند، در قالب اعضای حقیقی و حدود ۸۰تشکل مهم علمی و فنی کشور در قالب اعضای حقوقی، در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران حضور دارند. چنانچه اعضای هیات اجرایی، مدیریت بهتر و موثرتری میداشتند و زمان بیشتری را برای هدایت کمیتههای تخصصی صرف میکردند، به طور یقین جایگاه کمیته ملی سدهای بزرگ ایران در سطح بینالمللی بسیار بالاتر و والاتر میبود.رییس پیشین کمیته ملی ارزیابی سیلاب و سدهای بزرگ ایران معتقد است: متاسفانه باوجود پتانسیل بسیار بالا و بینظیر تجربی، علمی، فنی و تخصصی در کمیتههای تخصصی کمیته ملی سدهای بزرگ ایران، برای احداث سدهای بزرگ فراوانی که طی ۴۵سال گذشته ساختهایم، کمیته ملی سدهای بزرگ ایران کوچکترین نقشی نداشته است و شرکتهای مهندسان مشاور و پیمانکارها مجبور به استفاده از آییننامهها، استانداردها، دستورالعملها و ضوابط کشورهای دیگر و بهخصوص آمریکا بودهاند که به دلیل بیتوجهی به لزوم بومیسازی آنها، مشکلات قابلتوجه فنی، تخصصی و بهخصوص اقتصادی ایجاد کرده است.به گفته وی، سدسازیهای بیرویه و بسیار فراتر از ظرفیت حوضههای آبریز، منجر به افزایش تلفات آب، افت سطح آب زیرزمینی و خشک شدن تالابها و آبخوانهای پاییندست شده و بسیاری از سدهای ساختهشده نیز نقشی در کنترل سیلابها نداشتهاند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد