سیر صعودی توریسم جهانی
نادر نینوایی– صنعت گردشگری جهانی در آستانه دورانی تازه قرار دارد که کارشناسان آن را بی‌سابقه می‌دانند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد هزینه‌کرد در سفرهای تفریحی تا سال ۲۰۴۰ از ۱۵تریلیون دلار فراتر خواهد رفت؛ جهشی چشمگیر نسبت به حدود ۵تریلیون دلار هزینه در سال ۲۰۲۴. این رشد عظیم محصول مجموعه‌ای از عوامل از جمله تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، تقاضای فزاینده برای تجربه‌های شخصی و منحصربهفرد و جابه‌جایی مسیرهای اصلی گردشگری در جهان، به‌ویژه در بازارهای نوظهور خاورمیانه است. در چنین فضایی، بازار سفر عربی (ATM) 2026 که از ۴ تا ۷مه۲۰۲۶ در دوبی برگزار می‌شود، فرصتی بی‌نظیر برای بررسی این روندها و شناسایی فرصت‌های تجاری جدید در صنعت گردشگری فراهم می‌کند.
خاورمیانه در سال‌های اخیر به یکی از قطب‌های اصلی گردشگری جهان تبدیل شده است. طبق گزارش مشترک گروه مشاوره بوستون (BCG) و توریسم اکونومیکس، هزینه‌کرد تفریحی در این منطقه بین ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ سالانه ۷درصد رشد خواهد داشت؛ رقمی که خاورمیانه را پس از آسیا-اقیانوسیه در جایگاه دومین بازار سریع‌الرشد گردشگری جهان قرار می‌دهد.
توسعه سریع زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری‌های کلان در هتل‌ها و جاذبه‌ها و ارائه تجربه‌های فرهنگی و طبیعت‌محور متنوع باعث شده خاورمیانه به مقصدی جذاب برای گردشگران بین‌المللی تبدیل شود. پیش‌بینی می‌شود شب‌اقامت‌های تفریحی در منطقه تا سال۲۰۳۰ حدود ۸۷درصد افزایش یافته و اگر تعداد شب‌های گردشگری بین‌المللی به ۵/۱میلیارد شب برسد؛ رشدی ۹۰درصدی نسبت به سال ۲۰۲۴ است.
نوآوری و فناوری سفر
نمایشگاه ۲۰۲۶ ATM با محوریت «سفر ۲۰۴۰؛ پیشروی به سوی مرزهای جدید با نوآوری و فناوری» برگزار خواهد شد و توجه ویژه‌ای به فناوری‌های نوین در گردشگری دارد. این رویداد قرار است متخصصان حوزه گردشگری، مقاصد بین‌المللی، خطوط هوایی، هتل‌ها و شرکت‌های فناوری را گردهم آورد تا درباره فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو در بازار گردشگری گفت‌وگو کنند. یکی از محورهای مهم، رفتارهای نوین گردشگران تفریحی است؛ افرادی که بخش قابل‌توجهی از برنامه‌ریزی سفر خود را با ابزارهای دیجیتال انجام می‌دهند، از اپلیکیشن‌های رزرو آنلاین گرفته تا تورهای واقعیت افزوده و خدمات شخصی‌سازی شده مبتنی بر هوش مصنوعی.
علاوه بر سفرهای تفریحی، تمرکز ویژه‌ای بر گردشگری تجربی خواهد بود. خاورمیانه با ارائه گزینه‌های فرهنگی، طبیعت‌گردی، گردشگری ورزشی و سلامت، خود را به عنوان مقصدی منحصربهفرد برای گردشگرانی معرفی کرده است که تجربه سفر برایشان اهمیت بیشتری از بازدید از جاذبه‌ها دارد.
نسل‌های نو و سبک سفر
نسل‌های جوان، به‌ویژه نسل Z، با تغییر نگرش خود به گردشگری، ساختار صنعت را دگرگون کرده‌اند. این گروه‌ها بیشتر سفر می‌کنند و برای برنامه‌ریزی سفرهایشان از ابزارهای دیجیتال استفاده می‌کنند. آنها تجربه‌های شخصی، اصیل و منطبق با ارزش‌های فردی خود را ترجیح می‌دهند و به دنبال مقصدهایی هستند که با هویت فرهنگی و سلیقه‌شان همخوانی داشته باشد. در کنار آن، سفرهای چندنسلی و انفرادی به جریان اصلی تبدیل شده و بازار تازه‌ای شکل داده است. همچنین رویدادهای تفریحی مانند جشنواره‌ها، مسابقات ورزشی و مناسبت‌های فرهنگی به یکی از مهم‌ترین حوزه‌های رشد گردشگری تبدیل شده‌اند و نیمی از کارشناسان صنعت آنها را به عنوان اولویت توسعه معرفی کرده‌اند. در خاورمیانه، تقاضا برای سفرهای ساحلی، شهرگردی، طبیعت‌گردی، گردشگری ورزشی و سلامت‌محور همچنان بالاست و سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش‌ها به شکل مستمر افزایش می‌یابد.
زیرساخت و رقابت جهانی
توسعه زیرساخت‌ها یکی از عوامل کلیدی موفقیت خاورمیانه است. پیش‌بینی می‌شود تا سال۲۰۳۰ شب‌های گردشگری جهانی به حدود ۳۰میلیارد شب برسد و سهم خاورمیانه حدود ۸درصد باشد.
کشورهای امارات، عربستان و قطر با سرمایه‌گذاری در هتل‌های لوکس، جاذبه‌های تفریحی و مراکز سرگرمی منطقه را به یکی از قطب‌های گردشگری دنیا تبدیل کرده‌اند. ۲۰۲۶ ATM با حضور بیش از ۲۶۰۰غرفه‌دار از ۱۶۱کشور و ۴۷هزار شرکت‌کننده فرصت همکاری‌های بین‌المللی و نمایش دستاوردهای نوآورانه را فراهم می‌کند. بخش Travel Tech نیز با بیش از ۱۸۰شرکت از ۳۰کشور، فناوری‌های هوش‌مصنوعی، واقعیت افزوده و مجازی و فناوری‌های پایدار را معرفی خواهد کرد که تجربه مشتری، بهره‌وری و اثرات زیست‌محیطی سفر را بهبود می‌بخشند. این روندهای نوین، خاورمیانه را به منطقه‌ای آماده برای شکل‌دهی به آینده گردشگری جهانی تبدیل کرده است. طبق نظر مدیر نمایشگاه دانیل کرتیس، گردشگری تفریحی دیگر محدود به یک قشر یا سبک خاص نیست و مسافران امروز به دنبال تجربه‌هایی هستند که ارزش‌های فردی و اجتماعی‌شان را منعکس کند. این امر موقعیتی استثنایی برای خاورمیانه ایجاد کرده تا با ارائه گردشگری پایدار و نوآورانه، سهم خود از بازار جهانی را افزایش دهد.
جایگاه ایران در چشم‌انداز منطقه
در مقابل ایران با وجود ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیار، هنوز سهم محدودی از بازار جهانی گردشگری دارد. ایران با ۲۹اثر ثبت جهانی یونسکو، تنوع اقلیمی چهار فصل، طبیعت بکر و فرهنگ غنی، از نظر ظرفیت پتانسیل رقابتی قابل توجهی دارد اما توسعه زیرساخت، استانداردسازی خدمات و بازاریابی بین‌المللی محدود است.
زیرساخت‌های هتلداری، خطوط پرواز بین‌المللی و امکانات رفاهی ایران هنوز پاسخگوی رشد تقاضای گردشگران نیست. نبود برند گردشگری ملی و حضور محدود در رویدادهای بین‌المللی، فرصت‌های جذب گردشگر خارجی را کاهش داده است. همچنین بخش گردشگری تجربه‌محور و فناوری‌های سفر در ایران هنوز به شکل حرفه‌ای توسعه نیافته‌اند و سفرهای دیجیتال، رزرو آنلاین، پرداخت بین‌المللی و اپلیکیشن‌های خدمات مسافران در مقایسه با همسایگان ضعیف است. با این حال ایران ظرفیت منحصربه‌فردی دارد که می‌تواند بازار گردشگری را متحول کند. فرصت‌های گردشگری فرهنگی، طبیعت‌گردی، کوهستان‌گردی، بیابان‌گردی و گردشگری سلامت و ورزشی و همچنین میراث غنی با قدمت هزاران سال که برای نسل‌های جوان گردشگران تجربه‌ای اصیل و منحصربهفرد ارائه می‌دهد همه و همه نشان از ظرفیت‌های توریسم کشور دارد. باتوجه به این ظرفیت‌ها چنانچه دولت بتواند توسعه زیرساخت‌ها، ارتقای استاندارد خدمات، بازاریابی حرفه‌ای و ارائه تجربه‌های شخصی و دیجیتال را همگام با روندهای جهانی پیش ببرد، می‌تواند سهم خود از بازار گردشگری خاورمیانه را افزایش دهد و به جایگاه شایسته‌ای در جهان برسد.
چشم‌انداز صنعت گردشگری
گزارشات و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که آینده گردشگری جهان به سوی تجربه‌محوری، فناوری و زیرساخت‌های مدرن حرکت می‌کند و خاورمیانه با سرعت به یکی از قطب‌های اصلی این صنعت تبدیل شده است. نمایشگاه ۲۰۲۶ ATM بستری فراهم می‌کند تا فرصت‌های نوآورانه، روندهای جهانی و فناوری‌های تازه در گردشگری بررسی شوند و نقش خاورمیانه در آینده این صنعت تثبیت شود.
در این مسیر، ایران نیز می‌تواند سهم خود از بازار گردشگری جهانی را افزایش دهد، مشروط بر اینکه با توسعه زیرساخت‌ها، استانداردسازی خدمات، بازاریابی بین‌المللی و ارائه تجربه‌های نوین هماهنگ شود. چنانچه این مسیر به درستی طی شود کشور می‌تواند به قطبی جذاب برای گردشگران جهانی تبدیل شود و نقش خود را در شکل‌دهی به آینده گردشگری خاورمیانه تثبیت کند.
