3 - 12 - 2019
سیاستهای حمایتی پوسیده
«جهان صنعت»- ساماندهی صادرات محصولات فولادی یکی از درخواستهای تولیدکنندگان فولاد از متولیان این بخش محسوب میشود. به گفته فعالان صنعتی صادرات محصولات فولادی به قوانین دست و پاگیر صادراتی سیاستگذار گره خورده است، از سوی دیگر تحریمهای جدید بینالمللی نیز تولیدکنندگان فولاد را با چالشهای صادراتی مواجه کرده است، چالشهایی که به اعتقاد فعالان این بخش عبور از آن تنها با باز کردن زنجیره قوانین و مقررات نامتوازن مرتفع خواهد شد. صادرات و از سوی دیگر واردات مواد اولیه تولید مدتهاست که در آسیب زنگزدگی قوانین و مقرراتی است که حتی خود سیاستگذاران نیز بر نبود آن تاکید دارند. هنوز با توجه به ارائه بستههای حمایتی وزارت صنعت، معدن و تجارت هیچ تسهیلی در واردات مواد اولیه تولید که شامل محصولات فولادهای خاص است که در مصارف مختلف مورد استفاده میشود اتفاق نیفتاده است. اما انتظار در رابطه با شروط صادرات بیش از اینهاست.
صادرات محصولات فولادی اواخر سال گذشته با دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت مشروط شد. براساس نامهنگاری جدید رضا رحمانی با رییس کل گمرک، با سه هدف «ضرورت تامین نیازهای داخلی کشور»، «پیگیری ارز حاصل از صادرات» و «جلوگیری از ارزانفروشی محصولات صادراتی»، صادرات محصولات فولادی صرفا از طریق واحدهای تولیدکننده آن محصول یا نماینده رسمی آنان مجاز است. دستورالعمل جدید در راستای ساماندهی صادرات محصولات فولادی در حالی صادر شده که در خرداد سال گذشته نیز وزیر وقت وزارت صنعت، معدن و تجارت در نامهای به رییس کل وقت گمرک شرط صادرات این کالا را ارائه گواهی مبدا تولید اعلام کرده بود. این اقدام در راستای شناسنامهدار کردن صادرات فولاد و هر نوع فلز دیگر صورت گرفته بود تا به این طریق شرایط برای شفافسازی در روند تجارت این محصولات فراهم شود. در کنار مشروط کردن ارائه گواهی مبدا، در دستورالعمل پیشین این الزام نیز در نظر گرفته شده بود تا برای محمولههای ۱۰هزار تن به بالا در مورد فولاد و ۱۰۰ تن به بالا در مورد فلزات رنگین نظیر مس، آلومینیوم، سرب و روی علاوه بر ارائه گواهیهای مربوط به مبدا تولید، قبل از خروج کالا از ایران توسط وزارت متبوع راستیآزمایی و تایید شود که این کار میتواند سیستمی انجام شود.
در نامه ارسالی رضا رحمانی به مهدی میراشرفی رییس کل گمرک با موضوع «ساماندهی صادرات محصولات فولادی» آمده است: «نظر به ضرورت تامین نیازهای داخلی کشور و نیز برای ساماندهی صادرات محصولات فولادی و پیگیری برگشت ارز حاصل از صادرات و جلوگیری از ارزانفروشی محصولات صادراتی، همچنین بنا به درخواست واحدهای بزرگ تولیدکننده مقاطع فولادی، از این پس صادرات محصولات فولادی با کد (HS) ۷۲۱۳، ۷۲۱۴، ۷۲۱۵، ۷۲۱۶ و ۷۳۰۶ فقط از طریق واحدهای تولیدکننده آن محصول یا نماینده رسمی آنان و مطابق با روال جاری برای سایر فرآوردههای فولادی مانند شمش و آهناسفنجی پس از تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت امکانپذیر خواهد بود. مقتضی است مطابق سایر فرآوردههای فولادی، تعرفههای مذکور در سامانه فرامرزی گمرک لحاظ شود.»
تسهیل در صادرات و واردات
از سوی دیگر وزارت صنعت، معدن و تجارت در بستهای دیگر که کلیات آن اواخر سال گذشته منتشر شده بود اقدام به اعلام جزئیات تسهیل فرآیند واردات در مقابل صادرات کرد. در این بسته بررسی درخواست متقاضیان برای واردات مواد اولیه و واسطهای بخش تولید از محل ارز حاصل از صادرات به یک روز کاهش یافت و سقف و سابقه برای ثبتسفارش واردات این کالاها حذف شد. این بسته در راستای سیاستهای دولت برای تسهیل واردات مواد اولیه و واسطهای بخش تولید و بازگشت ارز به چرخه اقتصاد مولد تهیه و ابلاغ شده است. بر این اساس، صادرکنندگان میتوانند در چارچوب دستورالعملهای ابلاغی قبلی و با هدف رفع تعهد ارزی نسبت به عرضه ارز خود اقدام کرده و این ارز را برای نیازهای اولیه و اساسی اقتصاد کشور استفاده کنند. بنا بر این دستورالعمل، بررسی درخواست متقاضیان مشمول این بسته در یک روز انجام خواهد شد و سقف و سابقه ثبتسفارش واردات مواد اولیه حذف میشود. همچنین سایر دستگاهها مکلف خواهند شد تا درخواست متقاضیان را به مدت یک روز بررسی و تعیین تکلیف کنند. وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه ثبتسفارش علاوه بر بررسی یک روزه درخواست تولیدکنندگان و بازرگانان دارای قرارداد با واحدهای تولیدی، برای نیاز واحدهای تولیدی، سقف و سابقه واردات را برای کدهای تعرفهای کالاهای مشمول این بسته که شامل مواد اولیه و واسطهای بخش تولید است حذف کرده است. از طرفی امکان انتخاب ارز حاصل از صادرات برای تعرفه مشمول این بسته فراهم میشود.
صادرات بر قوت خود باقی است
در یکسالگی خروج آمریکا از برجام، این کشور صنایع فولاد، آهن، آلومینیوم و مس ایران را تحریم کرد. ایده محوری آمریکاییها این است که پس از تحریم نفت که ۵۰ درصد درآمد ارزی کشور را هدف قرار داده، با تحریم فلزات بتواند بخش قابلتوجهی از درآمد ارزی ناشی از صادرات غیرنفتی کشور را نیز مورد چالش جدی قرار دهند. بررسیها نشان میدهد معدن و محصولات فلزی سهمی پنجدرصدی در تولید ناخالص داخلی ایران دارند و اتفاقا برخلاف حوزه نفت، در تحریمهای سالهای ۹۱ و ۹۲ نیز اگرچه ابتدا با افت صادرات و تولید مواجه شدهاند، اما در ادامه توانستهاند جایگاه شایستهای در تولید و صادرات غیرنفتی ایران به دست آورند. ازجمله این صنایع فلزی، محصولات حوزه فولاد است که توانسته است با وجود همه تحریمها و تهدیدها، صادرات خود را از ۶۲۵ هزار تن در سال ۸۷ به ۴/۸ میلیون تن در سال ۹۷ برساند. با این حال تحریمهای جدید توازن پیشبینی شده در بازار را بار دیگر از بین میبرد زیرا آمریکا قصد دارد صادرات را در این بخشها به صفر برساند. حال سوال این است که آیا تحریمهای جدید آمریکا خواهد توانست همانند نفت درآمد ارزی کشور در حوزه فلزات را تحتتاثیر جدی قرار دهد؟ در پاسخ به این سوال بررسیها نشان میدهد عمده بازار هدف صادراتی صنایع آلومینیوم ایران کشورهای افغانستان، ترکیه و عراق هستند و در زمینه مس نیز ترکیه بالاترین مصرف مس کاتد را در خاورمیانه دارد و علاوه بر آن امارات، افغانستان، عراق و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیجفارس از واردکنندگان عمده مس در منطقه هستند. در زمینه فولاد، عمده صادرات و محصولات ایران مربوط به برخی کشورهای اروپایی و بیشترین آن به کشورهای شرق آسیا صادر میشود. همچنین در منطقه نیز ایران بازار صادراتی برای فولاد دارد.
در نظر گرفتن نفع تولید
ایران سال گذشته حدود ۱۴ میلیون تن سنگآهن صادر کرده و انتظار میرود صادرات آن در سالجاری تا ۲۰ میلیون تن افزایش یابد که در این صورت در روند تعدیل بازار تا حدی موثر است. طبق اعلام گمرک، تا پایان خرداد امسال برخی شرکتها مجاز به صادرات محصولات فولادی هستند و تایید این وزارتخانه برای صادرات محصولات آنها الزامی نیست. براساس بخشنامه اخیر گمرک شرایط صادرات محصولات فلزی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) اعلام شده ابلاغ شده و در دستور کار قرار گرفته است. این در حالی است که طبق دستور رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت در خصوص ساماندهی محصولات فولادی و به منظور تسهیل فرآیند صادرات واحدهای تولیدی از ۲۱ اردیبهشتماه تا پایان خردادماه سالجاری حدود ۶۲ شرکت شرایط متفاوتی برای صادرات محصولات خود خواهند داشت که براساس آن اعلام شده شرکتهای مورد نظر برای صادرات محصولات فولادی نیازی به مجوز اداره ثبت نداشته و با اعلام آمادگی واحدهای دیگر تولیدکننده مقاطع طویل فولادی جهت عرضه در بورس کالا فهرست پیوست تکمیل و از سوی معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارتخانهها به گمرک اعلام خواهد شد. در نامه رحمانی به میراشرفی رییس گمرک آمده است که به تمامی گمرکات ابلاغ شود که فهرست صادرکنندگان مقاطع تامین فولادی را با مشخصات کامل به منظور پیگیریهای بعدی به صورت ماهانه اعلام کنند. ضمنا فهرست صادرکنندگان برای مقاطع زمانی بعد پس از بررسی نحوه رعایت عرضه مشخص شده در سه ماهه نخست و کنترل بازگشت ارز صادراتی به سامانه نیما متعاقبا توسط معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام میشود.
تعریف کاربردی از برنامهها
این در حالی است که صنعت فلزات ایران یکی از بخشهای بسیار مهم صنعتی محسوب میشود که شامل دهها کارخانه تولید فولاد دولتی و خصوصی، شرکتهای مهم تولید مس و معادن مرتبط با آنهاست. از طرفی بیش از ۳۰ درصد فولاد تولیدی توسط شرکتهای ایرانی به رقمی بیش از چهار میلیارد دلار در سال صادر میشود. در حدود سه هزار کارخانه و کارگاه جزو صنایع پاییندست این صنایع شناخته میشود و در حدود ۵۰ هزار نفر در بخش بالادست بهصورت مستقیم مشغول کار هستند. صنایع وابسته نیز اشتغال بیش از دو میلیون نفر را در اختیار دارند که آمار بسیار مهمی محسوب میشود. تحلیلگران اقتصادی میگویند در کنار صادرات، اشتغال و تولید در این بخشها نیز تحت تاثیر قرار میگیرد.
سیدرسول خلیفهسلطان دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در خصوص ابلاغ بخشنامه اخیر گمرک مبنی بر شرایط صادرات محصولات فلزی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) اعلام شده به «جهانصنعت» میگوید: این طرح از پیش ساماندهی و تعریف شده است و هیچ مشکلی در اجرای آن دیده نمیشود. خلیفهسلطان ادامه داد: تعریف منطقی برای ساماندهی وضع صادرات محصولات فلزی در این بخشنامه دیده شده است که در ادامه این مسیر میتوانیم به بهبود و توسعه صادرات این محصولات دستیابی داشته باشیم. وی در پاسخ به این سوال که چه پیشبینیای میتوان برای اجرای این طرح داشت گفت: برای هیچیک از برنامهها و طرحهای دولت نمیتوان پیشبینی داشت اما امیدوار هستیم با موفقیت در راستای توسعه صادرات و حمایت از تولید گامی
برداشته شود.
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولادایران پیشتر اعلام کرده بود: در شرایط پیش از تحریمهای جدید حدود ۶۵ درصد صادرات ایران در این حوزه به کشورهای اروپایی بود اما اکنون با محدود شدن بازارها، بیشتر صادرات به کشورهای همسایه انجام میشود. خلیفه معتقد است: افقهای صادراتی وسیعی در این حوزه در دستور برنامه قرار داشت که با وجود تحریمها صادرات این کالا با محدودیتهایی مواجه شده که این بخش نیز مانند سایر بخشهای اقتصادی باید ضمن دستیابی به راهکارهای ابتکاری جدید، فرصتهای عبور از تنگناهای تحریمی را پیدا کند. وی تصریح داشت: با توجه به افزایش تولید فولاد طی سالهای گذشته و همچنین حفظ بازارهای هدف به ویژه کشورهای همسایه و از همه مهمتر تحریمهایی که طی سالها بر کشور سایه افکنده نمیتوان انتظار اتفاق خاصی با توجه به تحریمهای فولادی جدید آمریکا داشت.
ورود تولیدکننده به چرخه صادرات
محمد آزاد، رییس اتحادیه آهن و فولاد در خصوص اجرایی شدن مصوبه اخیر صادراتی معتقد بود که قدم مثبتی در جهت شفافیت بازار، جلوگیری از التهاب و حمایت از تولیدکنندگان است. این تصمیم به دلیل نظارتی که ایجاد میکند، سهم بسزایی در کاهش رانت و قاچاق خواهد داشت. رییس اتحادیه آهن و فولاد اجرای این مصوبه را در جهت حمایت از تولیدکنندگان و استفاده آنها از مابهالتفاوت نرخ دلار دولتی و آزاد در صادرات عنوان کرد و گفت: معتقدم تولیدکنندگان با رشد ظرفیت تولید میتوانند حتی حجم صادرات خود را افزایش دهند. بهتر است در این خصوص (صادرات) محدودیتی برای تولیدکنندگان قائل نشویم تا آنها بتوانند از مزیت ایجاد شده در جهت تولید بیشتر بهره ببرند. به گفته آزاد، پیش از این برخی تجار محصولات داخلی را با نرخ پایینتر (با قیمت دولتی) از بورس کالا خرید و صادر میکردند، اما به کمک دستورالعمل حاضر جلوی این اقدام گرفته میشود. در این راستا وزارت صنعت و معدن ابتدا برای کنترل صادرات، دریافت گواهی مبدا را به خصوص برای صادرات فولاد الزامی کرد. بر این اساس کالاها به شرط داشتن گواهی از کارخانه محل تولیدشان اجازه صادرات داشتند تا به این ترتیب کارخانه تولیدکننده در جریان صادرات محصول خود باشد. رییس اتحادیه آهن و فولاد گفته بود: پیش از این ممکن بود دلالان با خرید از تولیدکننده به صادرات محصول اقدام کنند، در حالی که تولیدکننده خود در جریان این رفتار نبود. اما اکنون وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه گواهی مبدا را برای صادرات الزامی کرده تا تولیدکننده هم در جریان صادرات محصولش قرار گیرد. در این گواهی، حجم کالا، مشخصات و محل تولید آن مشخص است. آزاد به لزوم وجود مشوق برای صادرات اشاره کرد و گفت: در گذشته مشوقهایی برای افزایش صادرات وجود داشت. به این نحو که دولت برای تولیدکنندگانی که از میزان معینی بیشتر صادرات داشتند، جوایزی در نظر میگرفت.
دولت از تولیدکنندگان فولاد حمایت کند
از سوی دیگر بهرام سبحانی رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نیز پیشتر با اشاره به اینکه با وجود اعمال تحریمهای جدید صنایع فلزی، تولیدکنندگان کشور برنامههای صادراتی خاص خود را برای محصولاتشان دارند، میگوید: دولت از تولیدکنندگان فولاد حمایت کند. رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اینکه با وجود اعمال تحریمهای جدید صنایع فلزی، تولیدکنندگان کشور برنامههای صادراتی خاص خود را برای محصولاتشان دارند، اظهار کرد: هر واحد تولیدی صادرات محصول خود را با ابزارهای خاص خود انجام میدهد که درباره چگونگی آنها نمیتوان صحبت کرد. وی با بیان اینکه باید دولت در زمینه تسهیل صادرات محصولات فولادی اقدامات لازم را انجام دهد، افزود: باید تولیدکننده بتواند با آسودگیخاطر تمرکز خود را بر تولید و صادرات محصولات داشته باشد. در شرایط فعلی هزینهها برای صادرات مشکلساز شده و دولت تدبیری را برای حل این موضع اعلام نکرده است. رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران تصریح کرد: علاوه بر این باید مشوقهای صادراتی نیز در کنار نرخ معقول بازگشت ارز درنظر گرفته شود.
نباید نگران وضعیت بود
تحلیلهای داخلی و جهانی پیرامون موضوع تحریم فلزات ایران (اعم از فولاد و فلزات غیرآهنی) نشان میدهد دو نگاه متناقض در این زمینه وجود دارد که هر یک بر پایه استدلالهای خاص خود استوار است. برخی معتقدند تحریم ایران موازنه عرضه و تقاضا را در بازارهای این محصولات به هم میزند و با توجه به اینکه بین چین و آمریکا نیز وضعیت نگرانکنندهای وجود دارد و از طرفی در برخی محصولات مثل سنگآهن نیز اتفاقات منفی در بخش عرضه رخ داده باید منتظر افزایش قیمت در بسیاری از این کالاها در بازارهای جهانی باشیم. در مقابل برخی میگویند سهم ایران از بازارهای جهانی آن قدر بالا نیست که به عدم تعادل در این بازارها منتهی شود، بنابراین نباید نگران این وضعیت بود. دسته دوم معتقدند ایران سال گذشته صادرات فولاد خود را کاهش داده ولی اتفاقی در بازار رخ نداده به علاوه در مورد سایر کالاها نیز اصولا سهم جدی برای صادرات ایران وجود ندارد. به گفته این گروه تحریم فلزات در ایران میتواند برای خود کشور مهم باشد اما برای بازارهای بینالمللی چندان اهمیتی ندارد. به عبارتی این بخش ستون فقرات اقتصاد ایران محسوب میشود و ترامپ تلاش میکند با تحریم آن مشکلاتی را در بخشهای کارگری ایجاد کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد