سه سناریو برای بازار نفت
جهان صنعت– در پی تنش‌های فزاینده میان ایران و رژیم صهیونیستی، تحلیلگران بازار انرژی با ترسیم سه سناریوی احتمالی برای آینده نفت، از احتمال جهش قیمت‌ها تا سطوح بی‌سابقه هشدار داده‌اند. از ثبات نسبی در صورت محدود ماندن درگیری‌ها تا سناریوی بدبینانه‌ای که در آن بسته شدن تنگه هرمز می‌تواند نفت را به بالای ۱۲۰دلار برساند، اکنون بازار جهانی انرژی در لبه پرتگاهی ژئوپلیتیکی قرار گرفته که تبعات آن فراتر از خاورمیانه خواهد بود.
تحلیلگران بازار انرژی سه سناریوی خوشبینانه، میانه و بدبینانه برای آینده ترسیم کرده‌اند. آنها برای سناریوی خوشبینانه پیش‌بینی کرده‌اند که درگیری‌ها محدود باقی بمانند و تنگه هرمز باز بماند. در این صورت، بازار نفت نوساناتی جزئی را تجربه خواهد کرد (حدود ۱۰–۵ درصد افزایش قیمت). در سناریوی میانه پیش‌بینی شده که اختلال جزئی در ناوبری یا حمل‌ونقل رخ دهد (مانند تاخیر در عبور کشتی‌ها یا هدف‌گیری برخی زیرساخت‌ها). در این حالت، افزایش قیمت به ۱۰۰–۹۰دلار نیز محتمل است.
در سناریوی بدبینانه هم پیش‌بینی شده بسته شدن کامل تنگه یا حمله به پایانه‌های صادراتی؛ این سناریو می‌تواند بازار نفت را به مرز بحران ببرد و قیمت‌ها را به بالای ۱۲۰دلار برساند.
آمریکا تاکنون واکنش مستقیمی در زمینه ورود نظامی به درگیری نشان نداده، اما حضور ناوهای جنگی خود را در منطقه تقویت کرده است. در اروپا نیز نگرانی‌ها نسبت به امنیت انرژی افزایش یافته و برخی کشورها در حال بررسی واردات LNG از منابع جایگزین مانند استرالیا یا نیجریه هستند.
با این حال، کمبود زیرساخت‌های جایگزین و زمان‌بر بودن انتقال منابع انرژی از دیگر مناطق موجب شده تا نگرانی‌ها به صورت گسترده باقی بماند.
در شرایط فعلی، بازار انرژی در وضعیت پرریسک اما متعادل به سر می‌برد. هنوز بسته شدن تنگه هرمز رخ نداده اما هشدارها جدی‌تر از همیشه است. شرکت‌هایی مانند شل با اتخاذ راهبردهای اضطراری، خود را برای بدترین سناریو آماده می‌کنند.
قیمت نفت، بسته به دامنه و طول مدت درگیری، می‌تواند به طور بالقوه از مرز ۱۰۰دلار عبور کند. در این میان، عوامل ژئوپلیتیکی، اقتصاد جهانی، بورس‌های بین‌المللی و رفتار کشورهای عربی خلیج‌فارس نقش تعیین‌کننده‌ای خواهند داشت.
تا زمانی که راه‌حلی سیاسی برای بحران خاورمیانه یافت نشود، بازار نفت به شدت ناپایدار و آسیب‌پذیر باقی خواهد ماند و این موضوع تنها به قیمت بنزین محدود نمی‌شود بلکه کل معادلات ژئوپلیتیکی انرژی در سطح جهانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
تنگه هرمز همچنان در لبه بحران
در بحبوحه تنش‌های فزاینده میان ایران و رژیم صهیونیستی، شرکت انگلیسی- هلندی شل هشدار داده است که هرگونه اختلال در عبور و مرور از تنگه هرمز می‌تواند بازار جهانی انرژی را با شوکی جدی مواجه کند. به گفته مدیرعامل این غول انرژی، اگر این گذرگاه استراتژیک بسته شود، «تاثیر عظیمی» بر تجارت جهانی خواهد داشت.
درگیری‌های اخیر بین ایران و رژیم صهیونیستی نه‌تنها نگرانی‌های سیاسی و نظامی را در منطقه افزایش داده، بلکه اقتصاد جهانی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. قیمت نفت خام برنت که پیش از شروع تنش‌ها در محدوده ۷۰دلار معامله می‌شد، حالا به حدود ۷۸دلار در هر بشکه رسیده است. هرچند هنوز اختلال مستقیمی در عبور نفت رخ نداده، اما بازارها در وضعیت آماده‌باش قرار گرفته‌اند.
تنگه هرمز، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های دریایی جهان، روزانه محل عبور نزدیک به یک‌چهارم نفت خام جهان است. بیش از ۲۰میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می‌کند و حدود یک‌سوم کل تجارت گاز طبیعی مایع (LNG) نیز از طریق همین مسیر صورت می‌گیرد. بسته شدن این تنگه می‌تواند نه‌تنها خاورمیانه، بلکه آسیا، اروپا و حتی آمریکای شمالی را نیز دچار بحران انرژی کند.
وائل ساوان، مدیرعامل شل در جریان نشست انرژی ژاپن گفت: «آنچه اکنون نگران‌کننده است نه فقط خطر درگیری نظامی، بلکه تاثیر آن بر ناوبری و پارازیت‌های الکترونیکی در خلیج‌فارس است. ما در شل، به طور جدی در حال بررسی گزینه‌های جایگزین برای حمل‌ونقل هستیم.»
وی افزود: «اگر تنگه هرمز برای مدت کوتاه یا حتی چند روز بسته شود، تاثیر روانی آن بر بازارها می‌تواند بلافاصله منجر به جهش قیمت‌ها شود.» برخی تحلیل‌ها از احتمال رشد بهای نفت به بیش از ۱۰۰دلار در هر بشکه در صورت تداوم بحران خبر داده‌اند.
رفتار محتاطانه نفتکش‌ها و کشورهای عربی
به دنبال بالا گرفتن تنش‌ها، قطر از نفتکش‌ها خواسته تا پیش از ورود به تنگه هرمز برای بارگیری در خارج از آن منتظر بمانند. شرکت کشتیرانی ژاپنی «نیپون یوسن» نیز از شناورهای خود خواسته فاصله ایمنی از سواحل ایران و منطقه بحران‌زده را حفظ کنند.
تحلیلگران معتقدند کشورهای عربی منطقه- ازجمله عربستان، امارات، کویت و قطر- از درگیری مستقیم در این تنش‌ها خودداری خواهند کرد. مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس ارشد انرژی در گفتوگو با ایلنا اظهار داشت که «سرمایه‌گذاری‌های چندین دهه‌ای این کشورها در خلیج‌فارس، مانع از ورود آنها به درگیری تمام‌عیار می‌شود.»
برخلاف سال‌های گذشته، افزایش قیمت نفت فعلا کنترل‌شده بوده است. به گفته تحلیلگران بلومبرگ، دلیل این امر به نبود اختلال فیزیکی در عرضه و انتظار برای اقدامات بازدارنده آمریکا و کشورهای دیگر بازمی‌گردد. در عین حال، ذخایر راهبردی بالا و سیاست‌های کنترل تورم از سوی بانک‌های مرکزی نیز در تعدیل قیمت‌ها نقش داشته‌اند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر دامنه درگیری به خلیج‌فارس و تنگه هرمز کشیده شود، بازار با بحران واقعی روبه‌رو خواهد شد. در چنین شرایطی، قیمت نفت ممکن است به سه رقم برسد و در محدوده ۱۱۰ تا ۱۵۰دلار در هر بشکه تثبیت شود.بهروزی‌فر در گفتوگو با ایلنا، در ارزیابی اوضاع بازار نفت با توجه به جنگ ایران و رژیم صهیونیستی اظهار داشت: بازار نفت بستگی به این دارد که چقدر تنش‌ها افزایش یابد اگر محدود به جغرافیای ایران و سرزمین اشغالی باشد و به خلیج‌فارس کشیده نشود قیمت نفت در حد چند درصد افزایش خواهد یافت و تغییری نمی‌کند اما در صورت تعمیق اخلال در خلیج‌فارس و تنگه هرمز قیمت‌ها را به میزان قابل توجه صعودی خواهد کرد.
وی با اشاره به واکنش کشورهای عرب منطقه گفت: سال‌های گذشته عربستان، امارات، کویت و قطر سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی برای توسعه داشته‌اند، به عنوان مثال قطر یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز دنیا شده و تمام ثروت این کشور در خلیج‌فارس واقع شده و اگر در این منطقه تنش ایجاد شود همه آنچه در چند دهه گذشته هزینه کرده از دست خواهد داد. به همین دلیل کشورهای عرب تمایلی به ادامه تنش ندارند هرچند همه می‌دانیم بهبود وضعیت ایران نیز به نفع کشورهای عرب نیست. ضمن اینکه با اسرائیل علیه ایران همدست نخواهند شد.
نفت سه رقمی؟
عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی درباره واکنش بورس‌بازان نفتی به اوضاع منطقه گفت: یکی از مواردی که روی قیمت نفت تاثیر دارد اقدامات بورس‌بازان دنیاست و این معاملات است که قیمت‌ها را در بازار واقعی تعیین می‌کند. مسلما همه اینها با توجه به شرایط ژئوپلیتیک منطقه تعیین می‌شود، اما اینکه تصور کنیم بورس‌بازان به خودی خود و بدون تحول قیمت را تغییر دهند، منطقی نیست. بورس‌های بین‌المللی چارچوب‌هایی دارند که اجازه دخالت به افراد و اشخاص جهت درستکاری در قیمت‌ها را نخواهند داد، بنابراین عملا بخش عرصه و تقاضا و موضوع ژئوپلیتیک است که نفت را مدیریت می‌کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: اکنون بعید است که آمریکا تمایل داشته باشد سطح تنش با ایران بالا برود. اگر تنش بالا نرود و دامنه به خلیج‌فارس کشیده نشود قیمت‌ها نهایتا ۱۰درصد افزایش خواهد یافت اما در صورت گسترش تا خلیج‌فارس نگرانی بازار جهانی در رابطه با امنیت مسیر تردد در خلیج‌فارس و باب‌المندب و با توجه به اینکه بخش قابل‌توجهی از نفت و ال‌ان‌جی از تنگه هرمز و دریای عمان عبور می‌کند در صورت افزایش تنش، قیمت نفت و گاز افزایش قابل‌توجهی خواهد داشت.
بهروزی‌فر با اشاره به واکنش روسیه بیان کرد: اکنون روسیه از این شرایط سود می‌برد چون در اوکراین تحت‌الشعاع قرار دارد و از سوی دیگر هر میزان که قیمت بالا برود از فشارهای تحریمی مسکو کم می‌شود و درآمدهای روس‌ها افزایش خواهد یافت و نفت را با حجم و رقم بالاتری می‌فروشد.
وی گفت: قیمت نفت در شرایط حاضر تا ۸۰دلار منطقی است مگر اینکه دامنه جنگ به خلیج‌فارس و تنگه هرمز کشیده شود که در این این صورت قیمت سه رقمی دور از ذهن نیست.
