30 - 11 - 2021
سهم ناچیز زغال سنگ در تامین انرژی
گروه معدن- با اینکه مصرف انرژی ارزان زغالسنگ در صنایع دنیا پیشتاز است اما مسوولان ایرانی نسبت به ذخایر ۱۴میلیارد تنی این حامل انرژی غفلت کردهاند.
وجود منابع گاز طبیعی و سیاستهای توسعه صنعت فولاد کشور باعث شده که تنها تولیدکنندههای فولاد به روش کوره بلند از زغالسنگ استفاده کنند. در این بین میتوان گفت که توجه به سرمایهگذاری و توسعه بخش زغالسنگ در کشور مغفول مانده است.
ایران از نظر ذخایر زغالسنگ در حد متوسط جهانی است به طوری که ذخایر زمینشناسی زغالسنگ در ایران حدود ۱۴ میلیارد تن و ذخایر قطعی حدود ۲/۱ میلیارد تن برآورد شده است. در حال حاضر تنها خریدار عمده زغالسنگ داخل کشور شرکت ذوبآهن اصفهان است و میزان مصرف سایر واحدهای صنعتی در مقایسه با آن چندان زیاد نیست.
این در حالی است که در دنیا، بیشترین میزان زغالسنگ در تولید انرژی الکتریکی مصرف میشود و در رتبه بعدی صنایع فولادسازی و صنایع تولید سیمان قرار دارند. از زغالسنگ در صنایع دیگر نیز استفاده میشود که میتوان از مهمترین آنها به پالایش آلومینا، کاغذسازی، صنایع شیمیایی و دارویی، زغال قیری پالایششده، بازیابی گاز آمونیاک برای تولید کود شیمیایی، رنگدانهها، گرافیت برای الکترودها، تصفیه آب، مواد آرایشی و بهداشتی، سوخت مایع، محصولات پلاستیکی و فیبرها، تولید فلزات، آلیاژها، فروآلیاژها و… اشاره کرد.
با وجود مصارف بسیار بالای زغالسنگ در دنیا، سیاستهای راهبردی در حوزه زغالسنگ در ایران نسبت به دنیا متفاوت است. در ایران به دلیل وجود منابع عظیم نفت و گاز، توجه به سرمایهگذاری و توسعه بخش زغالسنگ مغفول مانده است. وجود منابع گاز طبیعی و سیاستهای توسعه صنعت فولاد کشور باعث شده که تنها تولیدکنندههای فولاد به روش کوره بلند از زغالسنگ استفاده کنند.
فقدان استراتژی مدون
در ایران فقدان استراتژی مدون در بخش معدن باعث کاهش جذابیت سرمایهگذاری در بخش معدن و به طور خاص معادن زغالسنگ شده است. این در حالی است که کشورهای توسعهیافته چشمانداز مشخصی برای معادن خود ترسیم کردهاند و با اتخاذ سیاستهای راهبردی، مسیر سرمایهگذاری و توسعه معادن و صنایع معدنی را مشخص میکنند.
از مهمترین چالشهای معادن زغالسنگ میتوان به نبود معیار شفاف برای تعیین قیمت زغالسنگ، ایمنی پایین معادن، عدم به کارگیری تکنولوژی و ماشینآلات روز دنیا در بهرهبرداری از معادن جهت تولید کنسانتره زغالسنگ با کیفیت قابل قبول و ویژگیهای زمینشناسی معادن زغالسنگ ایران اشاره کرد که مشکلات زیادی را برای معدنکاران زغالسنگ و مصرفکنندگان این محصول ایجاد کرده است.
تمرکز کشورها بر زغالسنگ
سعید صمدی دبیر انجمن زغالسنگ کشور در پاسخ به این سوال که وضعیت فعلی معادن زغالسنگ کشور را چگونه ارزیابی میکنید، گفت: طبق اکتشافات زمینشناسی حدود ۱۴ میلیارد تن ذخیره زمینشناسی زغالسنگ در کشور وجود دارد. البته ما یک و دو دهم میلیارد تن ذخیره قطعی داریم که اگر تقاضا در کشور افزایش داشته باشد و قیمتها هم مناسب تعیین شود سرمایهگذاری در زغالسنگ افزایش مییابد و حتی میتوان به افزایش ذخایر قطعی هم امیدوار بود. براساس اطلاعات امروز زغالسنگ یک منبع ارزان انرژی به شمار میآید و همین امر عاملی شده تا کشورها تمرکز زیادی بر استفاده از این محصول داشته باشند.
او تصریح کرد: در حال حاضر ۶۲ درصد برق دنیا با زغالسنگ تولید میشود، علاوه بر این تولید ۹۰ درصد فولاد دنیا با زغالسنگ است و همین امر نشان میدهد دنیا به اهمیت زغالسنگ پی برده و به صورت یک انرژی ارزانقیمت، تمام استفاده خود را از آن میبرد. اما متاسفانه در ایران تامین منابع مالی برای تجهیز، نوسازی معادن و سرمایه در گردش از جمله چالشهای اساسی معدنکاران زغالسنگ است.
او ادامه داد: هزینههای معدنکاری زغالسنگ بسیار بالاست و شامل دو بخش عمده است: بخش اول هزینههای تجهیز و آمادهسازی معدن است که حدود ۵۰ درصد کل هزینههاست و بخش دوم هزینههای مربوط به نیروی انسانی فعال در معدن است. در حال حاضر حدود ۱۳۰ معدن زغالسنگ در کشور وجود دارد که از این تعداد ۱۰۰ معدن فعال هستند اما در مجموع از میان ۱۳۰ معدن زغالسنگ میتوان گفت ۲۰ معدن ۹۵ درصد زغالسنگ کشور را تولید میکنند.
وزارت صمت پاسخ درستی نداد
صمدی در پاسخ به این سوال که در شرایط فعلی دولت باید چه حمایتی از این معادن داشته باشد، گفت: طبق دستور ابراهیم رییسی که بحق در موقعیت مناسبی صادر شده قرار است زغالی وارد کشور نشود. بر همین اساس ما باید برای تامین نیاز داخل سالانه هشت میلیون تن زغال خام استخراج کنیم که این رقم در یک میلیارد و دویست میلیون تن ذخیره قطعی اصلا رقمی حساب نمیشود. به این ترتیب برای اجرای دستور رییسجمهور در ممنوعیت واردات زغالسنگ باید معادن کشور در سال هشت میلیون تن زغال استخراج کنند.
او گفت: رییسجمهور معتقد است کشور ما با این همه منابع نباید وابسته به خارج باشد. یک هفته بعد از دستور او ما یک نامه به وزارت صنعت نوشتیم که جلسه بگذارید تا ما راهکارهای لازم را برای حل مشکلات معادن زغالسنگ ارائه دهیم. البته ابتدای نامه هم قید کرده بودیم که هیچ پولی نمیخواهیم. گفتیم یک کارگروه پشتیبانی زغالسنگ تشکیل دهید تا ما ایدههای خود را مطرح کنیم. حتی گفتیم با این روند فعلی نه تنها به سمت خودکفایی نمیرویم بلکه نزول تولید هم به وجود خواهد آمد. اما با توجه به اینکه هنوز معاونتها مشخص نشدهاند پاسخ مناسبی به این نامه داده نشده است.
قیمت زغالسنگ ایران نصف قیمت جهانی
دبیر انجمن زغالسنگ کشور با بیان اینکه امروز ۵۰ درصد نیاز ما در بخش زغالسنگ وارد میشود، ادامه داد: اگر افزایش تولید داشته باشیم بازار برای آن وجود دارد. این موضوع نکته بسیار مهمی است که ما مشکل بازار نداریم.
او گفت: در حال حاضر مشابه زغال ما در دنیا تنی ۳۰۰ دلار است و بدترین نوع زغال قیمت جهانی آن ۲۵۰ دلار تعیین شده است. اما قیمت زغالسنگ ایران امروز سه میلیون و ۲۰۰ تا سه میلیون و ۵۰۰ تومان است، یعنی نصف قیمت جهانی.
صمدی در خصوص نیاز داخل نیز گفت: در بخش کنسانتره یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن سال گذشته تولید داشتیم، اما سه میلیون تن مصرف داریم و تقریبا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن از خارج وارد کردهایم.
او در پاسخ به این سوال که دلیل توجه ویژه کشورهای توسعه یافته به زغالسنگ چیست و چرا ما از پتانسیل بالای این بخش استفاده نمیکنیم، گفت: در دنیا از زغالسنگ برای مصرف انرژی و صنایع فولادسازی استفاده میکنند، به نحوی که ۸۵ درصد زغالسنگ دنیا در انرژی مصرف میشود، زیرا زغالسنگ یک منبع انرژی بسیار ارزان است. امروز تولید زغالسنگ دنیا سالی هشت و نیم میلیارد تن است، اما متاسفانه در ایران سهم زغالسنگ به عنوان یک منبع انرژی و حرارت تقریبا صفر و هیچ نقشی ندارد.
صمدی گفت: امروز قیمت جهانی هر مترمکعب گاز ۳۵ تا ۴۰ سنت است. در ایران بعد از سختگیری بسیار در دولت گذشته قیمت هر مترمکعب گاز برای صنایع ۷۵۰ تومان شده است. در بخش مصرف خانگی هم که اصلا مبلغی گرفته نمیشود. این موجب میشود کسی دنبال مابقی منابع انرژی نرود و همه فشارها بر مصرف گاز باشد. با این حجم مصرف بالا تازه دولت اعلام کرده که زمستان امسال میتواند ۸۰ درصد گاز را تامین کند. این در حالی است که اگر به سمت سایر منابع انرژی رفته بودیم امروز با کسری گاز و قطعی آن روبهرو نمیشدیم. باید بدانیم گاز را نمیتوان ذخیره کرد، اما زغالسنگ امکان ذخیره داشته و میتوان از انرژی ارزان آن به نحوه مناسبی استفاده کرد.
او درباره این سوال که با توجه به پتانسیل بالای زغالسنگ آیا امروز امکان استفاده از این انرژی ارزان در صنایع است و اینکه آیا زیرساختهای آن فراهم است؟ گفت: برای استفاده از این سوخت باید یک فرآیند در صنایع به وجود آید تا طی چند سال بخشی از صنایع را به سمت استفاده از زغالسنگ حرکت داد. به عنوان مثال صنایع سیمان امروز ۷۰ میلیون تن تولید دارند اگر قرار باشد به جای گاز از زغالسنگ استفاده شود حداقل پنج یا شش میلیون تن مصرف زغالسنگ دارند. برای تغییر در مصرف انرژی سیمان نیازمند یک پروسه شش تا هفت ماهه است. اما وقتی سیمانیها میبینند که میتوان مشتقات نفتی را با ۹۵ درصد یارانه خریداری کرد، هیچ وقت به دنبال استفاده از زغالسنگ نخواهند رفت.
یارانههای انرژی در کشور یک آفت بزرگ
به گفته وی، این که میگویند یارانههای انرژی در کشور ما یک افت بزرگ است حرف درستی است، زیرا سالانه ۴۵۰ هزار میلیارد تومان بابت یارانه انرژی هزینه میشود که اگر قرار است هر اصلاحاتی در کشور انجام شود باید از همین یارانههای انرژی شروع کرد. امروز صنعت سیمانی که عادت کرده با یارانه ۹۰ درصد کار کند اصلا از زغالسنگ آن هم با قیمت جهانی استفاده نخواهد کرد.
صمدی ادامه داد: تمام فولادسازیهایی که در ۴۰ سال اخیر راهاندازی شدهاند، اساس آنها استفاده از گاز بوده است، درحالی که در دنیا ۹۰ درصد فولاد دنیا با زغال تولید میشود، اصلا ضرورتی ندارد از گاز استفاده کرد، چراکه گاز یک سوخت تمیز و لوکس است.
با قیمتهای فعلی سرمایهگذاری در زغالسنگ منطقی نیست
آنقدر زغال ارزان است و تفاوت قیمت بین زغال داخل کشور و خارج وجود دارد که گفته میشود با قیمتهای فعلی سرمایهگذاری در زغالسنگ منطقی نیست. صمدی درباره اینکه عدم توازن در قیمت حاملهای انرژی عاملی شده تا کمتر صنایعی به فکر استفاده از زغالسنگ باشد، گفت: باید این نکته را بگویم که اگر قیمت زغالسنگ اصلاح شود شاید بتوان به افزایش سرمایهگذاری در این بخش امیدوار بود. برای یک معدن زغالسنگ که میخواهد ۱۰۰ هزار تن محصول استخراج کند باید سه هزار متر تونل حفر شود که هزینه دارد. در نهایت یک عددی درمیآید که با قیمتهای فروش نه تنها سودی عاید نمیشود بلکه توجیه اقتصادی هم ندارد. امروز تولید ۵/۳ میلیون تن، اما مصرف کشور ۵/۵ میلیون تن است.
خروج سالانه ۳۵۰ میلیون دلار از محل واردات
دبیر انجمن زغالسنگ کشور با بیان اینکه بهتر است در زغال کوکشو سرمایهگذاری شود، گفت: اگر بنا نیست که بر زغالسنگ به عنوان یک انرژی داخلی کار کرد، دولت حداقل در زغال کوکشو که سالی هشت میلیون تن مصرف داخلی داریم سرمایهگذاری کند. وگرنه روز به روز شرایط سختتر خواهد شد و واردات بیشتر میشود. در ذوب آهن هم این اراده وجود ندارد و این پیشفرض را دارد که اکنون زغال را ارزان بخرد دیگر چکار دارد در سه سال آینده چه اتفاقی میافتد!
او تاکید کرد: اگر حساب کنیم یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن زغالسنگ با متوسط تنی ۲۵۰ دلار وارد شده باشد، رقمی نزدیک به ۳۵۰ میلیون دلار ارز از کشور خارج شده که این رقم کمی نیست.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد