سنگ ایرانی روی کشتی‌های چینی برش می‌خورد؟
جهان صنعت– براساس آمارهای گمرک در سال گذشته بیش از یک‌میلیون و ۶۶۴هزار تن مجموع سنگ (تزئینی و ساختمانی) صادراتی کشور بود که ارزش آن به ۸/۱۱هزار میلیارد تومان می‌رسد و ارزش تقریبی دلاری آن از مرز ۲۳۱میلیون دلار عبور می‌کند.
در این میان اما، اخیرا گفته‌های ضد و نقیضی درباره صادرات سنگ ایران و نوع سنگ‌های صادراتی مطرح می‌شود، برای مثال برخی از گفته‌ها و مطالب حاکی از آن است که سنگ ایران در حال صادرات به خارج از کشور به صورت خام است و تولیدکنندگان و بهره‌برداران به صادرات سنگ خام روی آورده‌اند. حتی برخی دیگر می‌گویند که سنگ ایران را کشتی‌های چینی در درون کشتی فرآوری و برش داده و دوباره به ایران به عنوان سنگ فرآوری شده، وارد می‌کنند.
با وجود آنکه ایران از نظر ذخایر و تنوع سنگ در میان پنج کشور برتر دنیا قرار دارد،اما در عرصه صادرات نتوانسته جایگاه قابل قبولی به دست آورد؛ این در حالی است که ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بسیار بالایی در این حوزه برای کشور وجود دارد.
در این رابطه دبیر انجمن سنگ ایران در تشریح وضعیت صنعت سنگ کشور گفت: برآورد آمارها نشان می‌دهد که ایران با برخورداری از منابع عظیم معدنی در حوزه سنگ، در جایگاه پنج کشور برتر از لحاظ ذخایر سنگ‌های ساختمانی، تزئینی و سنگ‌های طبیعی قرار دارد و از منابع بی‌نظیری در تنوع سنگ‌های ساختمانی در جهان برخوردار هستیم و یکی از مزیت‌های ما در بخش سنگ‌های نرم است.
زیبا یزدانی درباره رقبای ایران در این بخش از کشور ترکیه نام برد و اظهار کرد: در حال حاضر یکی از رقبای جدی ایران، کشور ترکیه است که متاسفانه به علت سیاست‌ها و استراتژی‌های غلط بالادستی، تصمیم‌گیری‌های نادرست، عدم برنامه‌ریزی طولانی‌مدت و طرح یک برنامه استراتژیک صنعتی و عدم حمایت کامل دولت از بخش‌خصوصی طی یک‌الی دو دهه گذشته بخشی از بازار خارجی خود را به ترکیه واگذار کرده است.
به گفته دبیر انجمن سنگ ایران در حوزه معادن، نیازهای حمایتی بسیاری به ویژه لزوم تسهیل در حقوق دولتی و بازگشت منابع به محل‌هایی که در قانون تعریف شده وجود دارد که باید بخش عمده‌ای از آن به مناطق و محلی که معدن در آن قرار دارد، بازگردد تا صرف توسعه زیرساختی و اجتماعی منطقه شده و نمود و آثار توسعه در زندگی مردم مناطق محلی حوزه معدنی، ملموس و مشهود شود؛ به عبارتی امروز بهره‌برداران هزینه بهره‌برداری را پرداخت می‌کنند اما متاسفانه هنوز آثار بهره‌بردارای در زندگی مردم مناطق محلی دیده نشده است. یکی از رقبای جدی ایران، کشور ترکیه است که متاسفانه به علت سیاست‌ها و استراتژی‌های غلط بالادستی، تصمیم‌گیری‌های نادرست، عدم برنامه‌ریزی طولانی‌مدت و طرح یک برنامه استراتژیک صنعتی و عدم حمایت کامل دولت از بخش‌خصوصی طی یک‌الی دو دهه گذشته بخشی از بازار خارجی خود را به ترکیه واگذار کرده است.
یزدانی تصریح کرد: براساس قانون، منابع معدنی به عنوان منبع درآمدی دولت تعریف نمی‌شوند و بخشی از درآمد حاصل باید در اختیار نظام مهندسی معادن قرار گیرد تا صرف آموزش و توسعه فنی شود و بخش دیگر نیز برای تامین مالی حوزه محیط‌‌زیست مناطق معدنی هزینه شود.
وی افزود: در حوزه فرآوری و تولید نیز با وجود نیاز جدی به نوسازی تجهیزات، دولت هنوز شرایط لازم برای واردات ماشین‌آلات بهره‌برداری و فرآوری سنگ را تسهیل نکرده و ممنوعیت واردات این ماشین‌آلات همچنان پابرجاست؛ در نتیجه معادن بدون برخورداری از ابزار و فناوری‌های نوین، امکان دستیابی به بهره‌وری مطلوب را ندارند.
وی افزود: متاسفانه امروزه کارکرد و سن ماشین‌آلات در معادن سنگ از مرز ۳۰ سال عبور کرده و بسیار فرسوده است و بهره‌بردار نیز اگر بخواهد با سرمایه شخصی خود ماشین‌آلات صنعتی را وارد کند با چالش‌ها و قوانین دست‌وپاگیر بسیاری روبه‌رو می‌شود.
دبیر انجمن سنگ ایران تصریح کرد: یکی دیگر از چالش‌های موجود در بخش تجهیزات صنعتی معادن سنگ این است که بعضا معادن در مناطق بسیار دورافتاده و صعب‌العبوری قرار دارند و امکان تعمیر و تجهیز ماشین‌آلات در زمان وقوع نقص فنی برای تجهیزات بسیار کم و با مشکلات زیادی همراه است و این مشکل در بخش ماشین‌آلات فرآوری نیز وجود دارد. امروزه در سطح کشورهای پیشرفته جهان، میزان گل سنگ ناشی از فرآوری سنگ در حال نزدیک شدن به صفر است، در حالی که در ایران در زمان فرآوری سنگ حدودا ۳۰درصد آن تنها به گل سنگ تبدیل می‌شود.
آیا خام‌فروشی سنگ در ایران واقعیت دارد؟
یزدانی با اشاره به صحبت‌های مطرح شده درباره خام‌فروشی سنگ و صادرات سنگ خام به کشورهای همسایه، گفت: اینکه تولیدکنندگان سنگ به صادرات سنگ‌خام روی آورده‌اند موضوع درستی نیست در حالی که آمارهای صادرات نشان می‌دهد که حتی با وجود موانع و فرسودگی‌های موجود، دوبرابر میزان بلوک سنگ تولیدی، سنگ بریده صادر شده است. به عبارتی در سال ۱۴۰۳ نسبت سنگ‌های صادراتی بریده در قیاس با سنگ بلاک (یا بلوک سنگ) دو برابر بوده است.
وی افزود: همچنین بیش از ۵۰درصد از کل فرایند تولید سنگ در مسیر معدن طی می‌شود تا سنگ به کارخانه فرآوری برسد. بنابراین در این رابطه چیزی به عنوان سنگ خام وجود ندارد در بهترین شرایط از هر یک تن سنگ، بین ۸ الی ۱۰متر سنگ بریده استخراج می‌شود و در کشورهای پیشرفته در بهترین شرایط در نهایت ۱۳متر سنگ بریده شده از هر تن سنگ تهیه می‌شود و اینکه گفته می‌شود که در دیگر کشورها از هر تن سنگ ۲۰متر سنگ بریده تهیه می‌شود و اینکه ایران به خام‌فروشی روی آورده، حقیقت ندارد.
دبیر انجمن سنگ ایران گفت: از سوی دیگر ذائقه بازار و همچنین نیازهای صاحبان پروژه‌ها نیز بر نحوه تولید سنگ اثرگذار است. به طوری که روش‌های طراحی و مدل‌های پیش‌بینی شده در پروژه‌ها همگی بر بازار تولید سنگ نیز اثر می‌گذارد.
یزدانی در ادامه در توضیح بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی سنگ ایران بیان کرد: امروزه چین بزرگ‌ترین مقصد صادراتی سنگ ایران است، بعد از چین، ایتالیا یکی دیگر از مقاصد مهم صادراتی سنگ ایرانی است. با این حال اینکه گفته می‌شود، سنگ ایران به صورت خام به چین صادر و برش خورده به ایران باز می‌گردد، یک موضوع کاملا اشتباه است چراکه طبق قانون واردات سنگ برش خورده (بریده) تزئینی، از مبادی گمرکی ممنوع است و واردات هرگونه سنگ فرآوری شده به کشور صورت نمی‌گیرد.
وی تاکید کرد: برخی شایعات مبنی بر اینکه سنگ ایرانی بر روی کشتی‌های چینی برش خورده و سپس به عنوان سنگ فرآوری شده دوباره به کشور وارد می‌شود، کاملا نادرست و خلاف واقع است چراکه واردات هرگونه سنگ فرآوری‌شده به کشور ممنوع بوده و اساسا انجام فرآوری سنگ بر روی کشتی امکان‌پذیر نیست. به گفته وی، قرار گرفتن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات برش روی سطحی متحرک و ناپایدار باعث ایجاد کوچک‌ترین نوسان در حین برش یا اره کردن سنگ می‌شود که در نهایت منجر به خرابی کامل بلوک سنگ خواهد شد.
