سناریوی تازه برای دوقطبیسازی

پویا اصلباغ– به تازگی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران از تشکیل «اتاق وضعیت عفاف و حجاب» خبر داده است. روحالله مومنینسب در نشست خبری خود اعلام کرد: «اتاق وضعیت حجاب با مشارکت دستگاههای فرهنگی و فعالسازی ۸۰هزار نیروی آموزش دیده قرار است فعالیت خود را آغاز کند.» او در ادامه صحبتهای خود، هدف از ایجاد چنین نهادی را «مقابله هوشمند با سکولاریسم و بیتفاوتی اجتماعی» عنوان کرد. پس از انتشار این خبر، چهرههای سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی واکنشهای تند و انتقادی نسبت به این اتاق داشتند و چنین عملی را «سیاست تکراری» عنوان کردند.
در حالی که کشور از هر سو تحت فشار قرار گرفته و جامعه نیز با تبعات آن دستوپنجه نرم میکند، دغدغه برخی افراد از جمله تندرویان پرداختن به موضوعات قدیمی بوده که نهتنها کارایی ندارد بلکه آسیبزا هم هست. انتظار میرفت بعد از مرگ مهسا امینی، اعتراضات۱۴۰۱ و شکست طرح «حجاببانها» تندرویان و برخی سیاسیون کشور دست از چنین موضوعات تکراری برداشته و قدمی برای آشتی ملی بردارند اما خبر تشکیل اتاق وضعیت حجاب، بار دیگر نشان داد این افراد دغدغه آرامش و بهبود وضعیت کشور را نداشته و همچنان «در بر همان پاشنه میچرخد.»
واکنشهای مختلف به یک اتاق
بهدنبال انتشار این خبر، واکنشهای متعددی از سوی شخصیتهای مختلف کشور مطرح شد. بسیاری از آنها با نقد چنین اقدامی آن را خلاف مصلحت جامعه دانستند. برای مثال علی احمدنیا، رییس امور اطلاعرسانی دولت در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «در این شرایط خاص حرف بیمعنی نزنیم و مردم را عصبی نکنیم!»
حسین سلاحورزی، رییس پیشین اتاق بازرگانی نیز در شبکه ایکس نوشت:«وقتی از اتاق وضعیت اقتصاد و اتاق وضعیت آموزش خبری نیست ولی برای حجاب و عفاف اتاق تشکیل میدهند، یعنی دقیقا در مسیر خواسته موساد و ناآرامسازی کشور گام برمیدارند.» از سوی دیگر جلال رشیدیکوچی، نماینده سابق مجلس نیز این اقدام را بازگشت تندروها به عرصه توصیف کرده و هشدار داد که چنین طرحهایی میتواند جامعه را به سمت دوقطبی بودن سوق دهد. محسن برهانی، حقوقدان در واکنش به تشکیل اتاق وضعیت حجاب در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «از قرارگاه حجاب و عفاف و کلینیک ترک بیحجابی و حجاببانی رسیدند به اتاق وضعیت عفاف و حجاب با ۸۰هزار نیرو! «خسته نشدید؟»
علاوه بر چهرههای سیاسی و اقتصادی، هنرمندان مختلف هم نظر انتقادی نسبت به این مساله ابراز کردند. برای نمونه هومن سیدی، بازیگر و کارگردان سینما با انتشار استوری در صفحه شخصی خود عنوان کرد: «به فکر معیشت مردم باشید! اوضاع اقتصادی فاجعه، آینده نامعلوم و شما با این نگاه بسته و ارتجاعیتون از هر دشمنی برای این سرزمین خطرناکترید.» بسیاری از افراد جامعه و مردم عادی نیز نسبت به این خبر دیدگاههای مختلفی داشتند. بسیاری از آنها عنوان کردند در حالی که کشور نیاز به تغییرات اساسی در موضوعات مختلف دارد و وضع معیشت مردم در شرایط خوبی قرار ندارد، مطرح کردن چنین مسالهای دشمنی با مردم است.
از گذشته درس نگرفتند
گفتنی است حال که تورم و اقتصاد ضعیف بیشازپیش تشدید و معیشت مردم با مشکل روبهرو شده، پرداختن به چنین موضوعی اقدام عجیبی است که از سمت برخی افراد به میان آمده است. در شرایطی که کشور و جامعه روزهای سختی را پشت سر میگذارند و گام مثبتی نیز از سوی دولت برای بهبود اوضاع برداشته نمیشود، ابداع چنین طرحهای جنجالی توسط تندرویان نهتنها آرامش جامعه را برهم میزند بلکه به ضرر سیاستگذاران نیز خواهد بود. باید گفت پرداختن به چنین موضوعی نتیجهای جز افزایش اختلافات میان مردم و مسوولان ندارد. انتظار میرفت تصمیمگیرندگان کشور از رخدادهای پیشین درس میگرفتند اما با به میان آوردن دوباره این مبحث نهتنها درسی گرفته نشده بلکه در حال بازگشت به عقب هستیم.
این طرح شکست میخورد
برای بررسی این طرح جنجالی به سراغ شیما قوشه، وکیل پایه یک دادگستری و فعال حقوق زنان رفتیم تا نظرات وی را در خصوص این موضوع جویا شویم. قوشه درباره تشکیل اتاق عفاف و حجاب به «جهانصنعت» گفت: به نظرم این طرح با شکست همراه میشود. مساله فعلی این است که چندین رویکرد وجود دارد؛ نخست اینکه لایحه عفاف و حجاب با ورود شورای امنیت ملی به موضوع مسکوت ماند و عملا کار به جایی رسید که در بحث حجاب، یک نهاد بالادستی مانند شورای امنیت ملی به میان آمد. ورود این نهاد به این مساله کاملا درست بود زیرا امیدی به برخورد مجلس و شورای نگهبان نبود.
وی افزود: شورای معاونت زنان ریاستجمهوری، فعالان را غریبه میپندارد اما شنیدهها حاکی از آن است که در برخی موارد لایحه حجاب در لایحه حمایت از زنان در برابر خشونت ورود کرده است. بدین معنا که در بخشهایی مانند پوشش ورزشکاران، مدارس و موارد اینچنینی، هم اینک نیز این گزاره تازه باب شده و قرار است به آن قالب قانونی اعطا کنند. مبحث بعدی این است که ستاد امر به معروف و نهی از منکر جایگاه ویژهای برای ورود عملی ندارد و تنها قالبی است که در شرع مشخص بیان شده یعنی قانونی که محدودیتهایی برای آن قائل شده است. اگر بخواهیم تجربه سالهای گذشته را در نظر بگیریم، عملا اینگونه طرحها با شکست مواجه خواهند شد. در این مساله نمیتوان خواست جامعه(مخصوصا جوانان) را نادیده گرفت.
قوشه درباره شیوه اجرایی و پیامدهای آن بیان کرد: این موضوع چند بعدی است. اگر تذکر لسانی باشد یک بحث، اگر «بگیر و ببند» همانند گذشته باشد بحثی دیگر. باید دید این طرح به کجا خواهد رسید. باید گفت زنان ایرانی طی این سالها از مشروطه تا به الان تلاش کردند برای رسیدن به حقوقشان؛ «زن ایرانی، دو قدم به جلو آمده و گاهی مجبور شده یک قدم به عقب برود اما هیچگاه دو قدم به عقب برنگشته است.»
بیان چنین موضوعی به صلاح مردم، دولت و کشور نیست
در همین راستا علیرضا شریفییزدی، جامعهشناس در خصوص اتاق وضعیت عفاف و حجاب به «جهانصنعت» گفت: در جامعه ما بخشی از تصمیمگیرندگان توان درک واقعی شرایط اجتماعی را ندارند و براساس تفکرات ایدئولوژیک خود عمل میکنند. آنها سعی دارند جامعه را به سمت دیدگاههای خود هدایت کنند حتی به قول خودشان مردم را به زور به بهشت ببرند. گروهی که این تفکرات را دارند، تحت نفوذ افرادی با قدرت سیاسی، اقتصادی و رسانهای هستند. این افراد میتوانند صدای خود را بلند و فشارشان را بر دیگران اعمال کنند. اخیرا یکی از فعالان سیاسی اشاره کرده که جریان کرسنت و اتفاقات مرتبط باعث شد برخی از این افراد موج تبلیغاتی علیه جامعه ایجاد کنند و مساله حجاب را بهانهای برای اعمال نفوذ قرار دهند.
وی افزود: بخش دیگری از این گروه اساسا عقیده به حجاب و حکومت اسلامی دارند و با صداقت دنبال اجرای آنند اما گروهی دیگر بیشتر به دنبال ایجاد تنش هستند. تجربه نشان داده که این گروهها از هر موقعیت حساس از جمله موضوع حجاب برای پیشبرد اهداف خود استفاده میکنند. برخی افراد این مساله را به «مغازهای» تشبیه میکنند که هر از گاهی مطرح میشود و قرار است از آن سود سیاسی و رسانهای ببرند. آنها با بازگشت گشت ارشاد و قوانین مربوط تلاش میکنند کنترل جامعه را حفظ کنند بدون اینکه به واقعیتها و شرایط مردم توجه داشته باشند.
ضرورت درس گرفتن از تجارب گذشته
شریفییزدی اضافه کرد: وضعیت امروز جامعه ایران بسیار حساس است. کاهش بیش از ۵۰درصدی ارزش پول ملی، تعطیلی کارخانهها، تورم و بیکاری، همه شرایط را شکننده کرده است. این فشارها همراه با فعال شدن مکانیسمهای بینالمللی و نگرانیهای اقتصادی باعث شده که جامعه به آرامش نیاز داشته باشد. در چنین وضعیتی استفاده از مقوله حجاب بهعنوان ابزار فشار یا بهانه میتواند تنشها را بیشتر کند. تجربه نشان داده است که تحمیل سبک زندگی یا رفتار اجتماعی از طریق زور نتیجهای جز مقاومت، بیاعتمادی و افزایش نارضایتی ندارد. در مورد این طرح باید بگویم که تاثیر عملی محدودی خواهد داشت. تجربههای گذشته نشان داده که حتی با قوانین سختگیرانه، زن ایرانی در عمل خود را با شرایط وفق میدهد و بسیاری از محدودیتها را دور میزند. در نهایت هر اقدام بدون درک واقعی شرایط اجتماعی و توجه به مصالح جامعه نهتنها موثر نیست بلکه میتواند مشکلات بیشتری ایجاد کند.
این جامعهشناس مطرح کرد: حجاب در ایران فراتر از قانون و زور، به فرهنگ، باورها و سبک زندگی مردم مربوط است. هرگونه اقدام در این زمینه باید با درک دقیق جامعه و احترام به آزادیهای مدنی همراه باشد تا به آرامش اجتماعی کمک کند نه تنش و نارضایتی. بهنظر میرسد بخشی از افراد تحلیل درستی از شرایط کنونی ایران ندارند و گروهی دیگر منافعشان در ایجاد تنش و درگیری تعریف میشود. تجربه جنگ ۱۲روزه نشان داد که ضربهای از نظر اطلاعاتی و امنیتی به مقامات عالی کشور وارد شد و مکانهای حساس لو رفت بنابراین بعید نیست که جریانی نفوذی که خطوط آن از بیرون مرزها هدایت میشود، در مواقعی که اساسا جای طرح چنین موضوعاتی نیست، وارد شود و با امکانات و نیروی انسانی خود مسائل را بزرگ کند. این جریان گاهی از افراد کم تحلیل و سادهلوح استفاده میکند تا اهداف خود را پیش ببرد. آن دسته دوم کسانی هستند که منافعشان در تنش و درگیری است و بهصورت غیرمستقیم مانند پیادهنظام عمل میکنند در نتیجه کشور دچار تنش و تشنج میشود بهویژه در شرایط شکننده سیاسی، امنیتی و اقتصادی.
ایجاد دوقطبی در جامعه
شریفییزدی معتقد است: اگر در تهران ۷۰هزار نیروی کف خیابان برای اجرای مسائل مربوط به حجاب به کار گرفته شود یقینا در جامعه یک دوقطبی ایجاد میشود و درگیریها شدت میگیرد. این درگیریها خوراک تبلیغاتی به دست بلندگوهایی میدهد که هدفشان همین است. به باور من در شرایط فعلی طرح این مسائل به ضرر کشور، سیاستمداران و مردم است. کشور در شرایطی قرار دارد که دشمن هر لحظه ممکن است مجدد اقدام کند بنابراین ادامه این روند توسط افراد لجوج، متعصب یا کسانی که منافعشان در ایجاد شلوغی است، میتواند به رخدادهای سنگینتری از سال ۱۴۰۱منجر شود.
لجاجت برای حجاب، چیزی جز ضرر به همراه ندارد
بعد از پایان جنگ ۱۲روزه بسیاری از تندرویان با اعمال نفوذ و نظرات خود بار دیگر به صورت نامحسوس گشت ارشاد را به خیابانها بازگردانده و با ابداع چنین طرحی قصد برهم زدن امنیت و روان جامعه را دارند. باید گفت این افراد نهتنها به ضرر کشور رفتار میکنند بلکه سیاستگذاران را نیز به دام اقدامات منفی خود میاندازند. امروزه در شرایطی که باید تمرکز همه مسوولان بر بهبود شرایط کشور باشد، این اقدامات نسنجیده علاوه بر گسترش فاصله با مردم به ضرر خودشان نیز هست و اگر به هشدارها توجه نشود باید منتظر پیامدهای آن باشیم.