سفر لاریجانی به مسکو: آیا ایران می‌تواند از وضعیت “نه جنگ، نه صلح” خارج شود؟
جهان صنعت، عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین الملل یا تحلیلگر مسائل بین الملل نوشت:
اخیرا علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی سفر یک‌روزه‌ای را به مسکو انجام داد و در ملاقاتی با آقای پوتین رئیس جمهور روسیه پیام مقام رهبری را به ایشان تحویل نمود. با توجه به اینکه ایشان از زمان تصدی مسئولیت در شورای عالی امنیت ملی و در مدتی نسبتا کوتاه دومین سفر خود به روسیه و ملاقات با آقای پوتین را انجام داد، لذا این سفر می‌تواند از اهمیت خاصی برخوردار باشد و نیاز به تجزیه و تحلیل سیاسی است.
در هفته‌های اخیر آقای پوتین در سخنرانی‌های خود اشاراتی به مسائل ایران داشته است. از جمله همکاری‌های نظامی با ایران و نیز محتوای تماس تلفنی خود با نتانیاهو و گفت‌وگو در رابطه با ایران و نیز اعلام نظر در مورد موضوعاتی همچون فعال شدن اسنپ بک توسط سه کشور اروپایی که روسیه این اقدام اروپایی‌ها را غیر قانونی و خلاف روح برجام اعلام کرده است.
لذا به نظر می‌رسد این نکات و اتفاقات کافی است که گفته شود روابط ایران و روسیه در مقایسه با گذشته نزدیکتر شده و دومین سفر لاریجانی به مسکو در مدتی کوتاه را ضروری ساخته است. این نکته را هم نباید فراموش کرد که آقای پوتین چندین بار در مصاحبه‌ها و گفت‌وگو با ترامپ مسأله میانجی‌گری بین ایران و آمریکا را مطرح کرده و ترامپ هم روز گذشته اعلام نمود که چندین مذاکره تلفنی با آقای پوتین داشته که در موقع متقتضی محتوای مذاکرات را به اطلاع مردم آمریکا می‌رساند.
پیام تحویلی
هر چند که این گفت‌وگوها عمدتا باید در رابطه با برقراری آتش بس و صلح در اوکراین باشد، اما نمی‌توان این مسأله را رد کرد که در مورد ایران گفت‌وگویی صورت نگرفته باشد. اما در رابطه با این سفر و پیام تحویلی گفت‌وگوهایی می‌تواند در حاشیه و موارد ذیل صورت گرفته باشد:
در رابطه با گفت‌وگوهای تلفنی مورد بحث بین آقای پوتین و نخست وزیر اسرائیل که پوتین این پیام را به مقامات ایرانی منتقل نمود مبنی بر اینکه اسرائیل به دنبال تنش و درگیری بیشتری با ایران نیست. این مطلب از سوی وزیر خارجه کشورمان نیز مورد تأیید قرار گرفت. لذا این احتمال بالا است که جمهوری اسلامی خواسته باشد جواب پیام آقای پوتین را بدهد.
سیاست اعلامی مقامات جمهوری اسلامی بر این است که کشور از وضعیت نه جنگ و نه صلح خارج شود، لذا باید دید که تبادل این پیام‌ها بین ایران و روسیه می‌تواند کمکی به خروج از این وضعیت بکند یا خیر. نکته مهم این است که روسیه در درگیری بین اسرائیل و ایران در وضعیت برزخی قرار گرفته است. از یک طرف به عنوان همسایه ایران و امضای موافقتنامه راهبردی بین دو کشور بی تفاوتی عملی در طول جنگ ۱۲ روزه به طور عموم مورد انتقاد قرار گرفته و از طرف دیگر هم خود روسیه درگیر یک جنگ گسترده ای با غرب در حوزه اوکراین است که به خاطر روابط نزدیک نخست وزیر رژیم صهیونیستی با آمریکا و ترامپ، وی می‌خواهد از این رابطه برای منافع خود و لابی در آمریکا بهره ببرد.
لذا بعید نیست که روس‌ها در صدد باشند که از جنگ دیگری بین ایران و اسرائیل جلوگیری کنند و شاید این تبادل پیام‌ها بتواند به خروج از وضعیت نه جنگ نه صلح کمک نماید. هر چند که به هیچ وجهی نمی‌توان به این پیام‌های انتقالی اسرائیل مبنی بر عدم علاقه به ادامه درگیری اعتماد نمود و تجربه به خوبی این مسأله را ثابت کرده است.
همکاری در جنگ ۱۲ روزه
همکاری نظامی ایران و روسیه و به ویژه بعد از جنگ ۱۲ روزه اهمیت بیشتری یافته است. بر اساس اخبار منتشره، ایران تعدادی میگ ۲۹ از روسیه تحویل گرفته و حتی صحبت‌هایی در مورد تحویل سوخو ۳۵ و آموزش خلبانان مطرح شده است که چیزی بیش از شایعات است. قطعا همکاری‌های نظامی دو کشور بین دبیر شورای عالی امنیت ملی و آقای پوتین مورد گفت‌وگو قرار می‌گیرد.
فعال شدن مکانیزم ماشه از ۱۸ اکتبر عملیاتی می‌شود. روسیه و چین بیش از دیگر کشورها با رفتار اروپایی‌ها مخالفت کرده‌اند و آن را غیر قانونی اعلام نمودند. به طوری که به نوعی اعلام کردند که تحریم‌ها را اجرا نخواهند نمود. لذا در آستانه اجرایی شدن مکانیزم ماشه و بازگشت تحریم‌ها گفت‌وگو از نزدیک با روسیه و چین ضروری به نظر می‌رسد. به احتمال قوی چگونگی برخورد با تحریم‌ها در گفت‌وگوها مد نظر خواهد بود.
علی‌رغم تهدیدهای هفته‌های اخیر ترامپ علیه روسیه و بحث تحویل احتمالی موشک‌های تاماهاک به اوکراین که باعث نگرانی روسیه شده است، ولی اخیرا ترامپ اعلام نمود که گفت‌وگوهای تلفنی وی با ولادیمیر پوتین ادامه دارد و تا کنون چند دور گفت‌وگو صورت گرفته است که بعدا اطلاع‌رسانی خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که در این گفت‌وگوهای تلفنی مسأله تنش ایران و آمریکا هم بحث شده باشد. به ویژه آنکه ترامپ در سفر خاورمیانه‌ای اخیر خود چندین بار به موضوع ایران اشاره نمود و علی‌رغم تهدیدهای همیشگی پالس‌های مثبتی هم ارسال کرد که البته معلوم نیست ارتباطی با این تماس‌های تلفنی با پوتین پیدا می‌کند یا خیر. ولی ملاقاتی که قرار است بین پوتین و ترامپ به زودی در بوداپست مجارستان صورت پذیرد، دارای اهمیت است.
با توجه به نکات فوق‌الذکر برای درک اثرگذاری این پیام‌ها، تماس‌ها و گفت‌وگوها باید چند هفته‌ای صبر کرد تا بتوان نتایج مثبت و یا منفی آن را مورد ارزیابی قرار داد.
جماران
