سفر ترامپ، مذاکرات هسته‌ای و خلیج‌فارس
خبرگزاری آسوشیتدپرس در آستانه سفر دونالد ترامپ به منطقه خاورمیانه و چند کشور عربی این منطقه، در خبری مدعی شده که «خبر خوب» ترامپ در جریان این سفر این است که از این پس ایالات‌متحده، «خلیج‌فارس» را به عناوین موردپسند برخی از این کشورها شناسایی خواهد کرد؛ حال آنکه ترامپ اساسا در این حد و اندازه‌ها نیست که بتواند با طرح چنین ادعاهایی تاثیر واقعی بر این حقیقت انکارناپذیر درباره «خلیج‌فارس» بگذارد. چه آنکه خلیج‌فارس از‌هزاران سال پیش و به تعبیری از دوران هخامنشیان به این‌سو همواره به همین عنوان «خلیج‌فارس» شناخته شده و تا ابد نیز به همین نام باقی می‌ماند به‌ویژه آنکه صحت و صدق این سخن درخصوص نام «خلیج‌فارس» در دوران معاصر نیز به تایید تمامی نهادها و سازمان‌های بین‌المللی رسیده و همزمان در اسناد تاریخی که در دوره معاصر تهیه و تدوین شده‌اند نیز به همین نام مورد شناسایی قرار گرفته است.
با این همه اگر بخواهیم به ابعاد سیاسی و دیپلماتیک یا حقوقی این بحث در عرصه بین‌الملل تمرکز کنیم، مسیری مشخص پیش‌روی ماست که می‌توانیم موضوع را ازطریق طرح شکایت به دیوان دادگستری لاهه پیگیری کنیم. آنچه در حال حاضر برای ما حائزاهمیت است، نفس سفر مهم ترامپ به منطقه است و البته بحث مذاکرات هسته‌ای. چنانکه در روزهای گذشته در اخبار شاهد بودیم، ظاهرا پس از چند روز وقفه‌ای که در این مذاکرات ایجاد شد، باردیگر دو طرف بر سر ازسرگیری گفت‌وگوها و برگزاری دور چهارم مذاکرات در مسقط به تفاهم رسیده‌اند و ظاهرا می‌خواهند روز یکشنبه هفته آینده در عمان این گفت‌وگوها را ادامه دهند. در این شرایط واکنش ما در همان حدی که آقای عراقچی به‌عنوان وزیر امور خارجه و رییس دستگاه دیپلماسی ایران مطرح و این ادعاها را محکوم کرد، کفایت می‌کند و به نظر می‌رسد ادامه دادن بیشتر موضوع و تبدیل کردن آن به یک بحث بیش از حد جدی، به‌نحوی که احیانا بخواهد تاثیر منفی در روند مذاکرات داشته باشد، در راستای منافع ملی ما نیست و باید با دقت و هوشیاری بیشتری در این مسیر گام برداریم.
فراموش نکنیم که اگرچه شرایط کنونی ما، شرایط بسیار حساسی است اما ترامپ نیز در دوران و شرایط چندان مساعدی قرار ندارد حتی به‌شدت تحت فشار است که بتواند دست‌کم یکی از وعده‌های مهم انتخاباتی خود را به سرانجام برساند. در واقع باتوجه به اینکه ترامپ نتوانسته به وعده‌های انتخاباتی خود ازجمله در بحث جنگ اوکراین و جنگ غزه عمل کند و در نبرد تعرفه‌ها نیز دستاوردی نداشته، اکنون حاضر است دست به هر کاری بزند تا دست‌کم با دستیابی به یک توافق با ایران، به مخالفانش در حزب دموکرات و همچنین به حامیان و موافقانش در حزب جمهوریخواه و البته بدنه اجتماعی حامی خود نشان دهد که توانسته حداقل پرونده هسته‌ای ایران را به سرانجام برساند ضمن آنکه ترامپ به‌لحاظ فضای بین‌المللی نیز شرایط مساعدی دارد و دقیق‌تر این است که بگوییم هیچ‌یک از دو طرف مذاکراتی که قرار است دور چهارم آن در مسقط برگزار شود، شرایط مساعدی ندارند و در واقع هر دو طرف به توافق نیاز دارند بنابراین لازم است که از این جدیت و خواست دسترسی به توافق حداکثر استفاده را ببریم.
نکته حائزاهمیت دیگر نفس سفر ترامپ به منطقه است؛ سفری که در ابتدا تنها به مقصد ریاض برنامه‌ریزی شده بود اما ظاهرا اقداماتی که انجام گرفته به‌نحوی است که ترامپ به قطر و امارات نیز خواهد رفت ضمن آنکه به احتمال زیاد هنگام حضور ترامپ در ریاض، شورای همکاری خلیج‌فارس نیز تشکیل جلسه خواهند داد تا سران کشورهای عضو این شورا بتوانند با ترامپ دیدار کنند. نکته دیگری که در این بحث حائزاهمیت است، این است که در جلسه احتمالی شورای همکاری خلیج‌فارس، به احتمال قریب به یقین مساله ایران نیز مطرح خواهد شد و اگرچه ممکن است برخی نگران این باشند که احیانا بار دیگر مباحثی پیرامون مالکیت جزایر سه‌گانه ایرانی در این اجلاس مطرح شود اما واقعیت این است که اولا طرح این مباحث تکراری این‌بار همچون دفعات پیشین به جایی نمی‌رسد و این کشورها هرگز قادر نخواهند بود ادعایشان را به‌طور واقعی دنبال کنند؛ ثانیا طرح موضوع ایران ازسوی این کشورها، به این دلیل خواهد بود که سران کشورهای منطقه متفق‌القولند که هرگونه حمله نظامی به ایران، تبعات منفی و جبران‌ناپذیری برای کل منطقه خواهد داشت و در نتیجه از تمام توانشان برای اقناع ترامپ جهت پرهیز از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران استفاده خواهند کرد.
نکته مهم دیگری که در این بحث حائزاهمیت است، بحث یمن و حوثی‌هاست که به نظر می‌رسد این رایزنی‌هایی که از سوی عمان انجام گرفته تا ایران به هیچ عنوان به حمایت از حوثی‌ها ادامه ندهد، به نتیجه رسیده و به همین دلیل نیز شاهد کاهش سطح تنش در این رابطه هستیم. آنچه در مجموع حائز اهمیت است، این است که ما در بزنگاه بسیار حساس و مهمی قرار داریم و باتوجه به اهمیت شایان توجه سفر ترامپ به منطقه، لازم است با اتخاذ رویکردی هوشمندانه و معقول در سیاست خارجی به نحوی عمل کنیم که بتوانیم حداکثر بهره‌برداری را از آنچه در این چند روز رقم خواهد خورد، ببریم.
علی بیگدلی، کارشناس ارشد سیاست خارجی و روابط بین‌الملل
