سفر به نیویورک پیش از رسیدن تحریم به تهران
جهان‌صنعت- مسعود پزشکیان دیروز در حالی که هنوز ۲۴ساعتی از ورودش به خاک ایالات متحده نگذشته بود، وارد صحن سازمان ملل متحد شد و با حضور در جایگاه ناطقان این عظیم‌ترین معبد دیپلماتیک جهان سیاست و برای حاضران سخنرانی کرد؛ حضاری که اگر از سران کشورهای جهان نباشند، دست‌کم یا وزیر این و آن دولت کوچک و بزرگ جهان هستند یا مقامی در همین سطح و جایگاه سیاسی و اداری؛ اساسا به همین دلیل هم هست که نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل‌متحد که هر ساله در همین نخستین روزهای پاییزی در نیویورک برگزار می‌شود، گردهمایی و اجلاسی است که اگر نگوییم مهم‌ترین نشستی است که به این عنوان برگزار می‌شود، بی‌تردید یکی از آن مهم‌ترین اجلاسیه‌هایی است که به‌طور سالانه برگزار می‌شود. هرچند اگر معیار داوری درباره سطح و اهمیت این دست اجلاسیه‌های سیاسی و بین‌المللی، صرفا عمومیت شرکت‌کنندگان و شمار کشورها و نمایندگان دولت‌هایی باشد که در این گردهمایی‌ها شرکت می‌کنند، آنگاه دیگر تردیدی باقی نمی‌ماند که این اجلاسیه سالانه در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک، مهم‌ترین اجلاسیه‌ای است که در سراسر جهان سیاست برگزار شده و می‌شود و خواهد شد!
رایزنی‌های هسته‌ای پیش از نطق پزشکیان
اما در شرایطی که اوضاع و احوال نامساعد و پیچیدگی‌های فراوانی که طی این چند هفته گذشته بر مناسبات سیاست خارجی جمهوی اسلامی سایه انداخته و اوضاعی را رقم زده که بی‌اغراق حتی در قیاس با تمامی ماه‌ها و سال‌های عمدتا پرالتهاب پیش از این هم، شرایطی است به‌شدت خاص و خطیر و حساس طبیعتا انتظار از آنچه قرار است مسعود پزشکیان در نطق سالانه‌اش به زبان بیاورد، بیشتر و گسترده‌تر است. نطقی که ظاهرا قرار است حوالی ساعت ۱۸ به وقت تهران ایراد شود و اگرچه به‌ویژه پس از سخنرانی کم‌سابقه شامگاه سه‌شنبه رهبری، آن انتظارها تا حدودی سرشکن شده اما از آنجا که به باور طیفی از ناظران اگر پزشکیان در این سفر چند روزه، دست به «اعجاز» نزند، تمامی آن ۶قطعنامه تحریمی شورای امنیت باز می‌گردند و حتی بعید نیست پیش از آنکه هواپیمای پزشکیان در تهران فرود بیاید، مرزهای اقتصاد ایرانیان را تسخیر کند!
حاکمیت شعارزدگی بر مجمع عمومی
شعار نشست مجمع عمومی امسال که ظاهرا هشتادمین دوره این گردهمایی نیز هست، «همگرایی و پیشرفت برای همه» انتخاب شده اما کیست که نداند این گزاره‌ها هرگز قرار نیست از سطح کاغذ فراتر بروند و تاثیری بیش از یک شعار سیاسی بجا بگذارند. نکته‌ای که ازقضا ما شهروندان ایران جزو آن ملت‌هایی هستیم که با پوست و گوشت و استخوان درک کرده و می‌کنیم که نه سهمی از «پیشرفت جهانی» داریم و نه حتی این شعارهای مدعی «همگرایی» می‌توانند این حال و روز تیره و تارمان را دگرگون کنند. آن هم در شرایطی که به‌گفته سران فرانسه، انگلیس و آلمان یا همان سه کشور اروپایی عضو برجام، ماشه چکانده می‌شود و در نتیجه تمامی آن ۶ قطعنامه تحریمی شورای امنیت، از صبح روز ۲۷سپتامبر ۲۰۲۵ (۵ مهرماه۱۴۰۴) برسرمان خراب خواهد شد.
تحریم‌هایی که حدود یک دهه پیش، درپی امضای برجام به حالت تعلیق درآمد و حال همان‌هایی که در سال ۲۰۱۵ میلادی پای برجام را امضا کردند، آماده‌اند تا تمامی آن تحریم‌ها را علیه ایران فعال کنند. هرچند محمدمهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست‌جمهوری که دیروز در گفت‌وگویی به این مهم اشاره کرده، گفته: «سفر رییس‌جمهور به اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد خیلی نسبت مستقیمی با موضوع اسنپ‌بک ندارد و این، صرفا یک تقارن زمانی تصادفی است!» این عضو دفتر ریاست‌جمهوری در ادامه از دیدار روسای جمهوری ایران و فرانسه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد خبر داده و گفته: «آقای پزشکیان علاوه بر دیدار با امانوئل ماکرون با خانم کایا کالاس، مسوول سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و همچنین سران سوییس، نروژ، کویت، پاکستان و عراق نیز دیدار خواهد کرد.»
حاشیه‌های سفر پزشکیان و همراهان پیش از عزیمت
پزشکیان هم که پیش از عزیمت به سوی نیویورک، چند جمله‌ای درباره اهداف سفرش و نیز با بیان اینکه «ما به دنبال حق هستیم»، گفت: «ما حق را نه برای خودمان بلکه برای همه مردمی که در این کره خاکی زندگی می‌کنند و باید حق‌شان حفظ شود، می‌خواهیم.» از سوی دیگر در حالی که طی این چند روز گذشته، برخی رسانه‌ها از مشکلاتی که در صدور ویزای رییس‌جمهور و دیگر اعضای هیات ایران و همچنین دیگر مشکلات این سفر خبر داده بودند، دیروز الیاس حضرتی در قامت رییس شورای اطلاع‌رسانی دولت، این اخبار را تکذیب کرد و گفت: «آمریکایی‌ها حرف‌های بی‌پایه‌ای زده‌اند و پروتکل‌هایی که تنظیم شده، برای همه هیات‌هاست.»
او همچنین درباره عدم صدور ویزا برای خبرنگاران در تیم رسانه‌ای این سفر گفت: «آمریکایی‌ها این دفعه برخوردشان خیلی بد بود؛ البته سیاست کلی آقای پزشکیان نیز چه در سفرهای داخلی و چه در سفرهای خارجی کاهش مجموعه تیم، افراد و همراهان است و برخلاف ادوار گذشته که ۲۰۰ تا ۴۰۰ نفر را همراه خود می‌بردند، عمل می‌کنند.»
این توضیحات حضرتی در حالی مطرح شده که اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) نوشته: «هدف واقعی آمریکا از اعمال محدودیت‌های فزاینده علیه دیپلمات‌های ایرانی و خانواده‌های آنها در نیویورک اخلال در فعالیت دیپلماتیک ایران در سازمان ملل است. آزار نظام‌مند دیپلمات‌های ایرانی توسط دولت مقر، فقط در یک هفته اخیر مانع از مشارکت ایران در چندین نشست بین‌المللی که در خارج از محدوده تعیین شده توسط آمریکا برگزار گردیده، شده است.»
دیپلماسی ایران با تمرکز بر پرونده هسته‌ای
روابط ایران با آژانس اگرچه طی چند هفته اخیر با فرازوفرودهایی فراوان همراه بوده اما به‌ویژه پس از فروکش کردن جار و جنجال ناشی از جنگ ۱۲روزه، با امضای توافقی در قاهره میان وزیر امور خارجه ایران و مدیرکل آژانس، شاهد تحرکاتی مثبت در این روابط بودیم. هرچند این تنها نقطه روشن در این چند ماه گذشته هم از سوی تندروها تحمل نشد؛ چنان که در این چند روز گذشته به دفعات شنیده‌ایم که این همکاری نیمه‌جان ایران و آژانس هم در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تعلیق خواهد شد. تحولاتی که دیروز واکنش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز درپی داشت.
او که در نیویورک به‌سر می‌برد در گفت‌وگویی با شبکه العربیه گفت: «چیزی که به تضمینش نیاز داریم، این است که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، امکان تداوم تعامل با ایران را داشته باشیم زیرا اطمینان دارم که در این صورت به منظور کاهش تاثیرات ناشی از این مکانیسم و رسیدن به یک توافق، تماس‌ها، مشورت‌ها و مذاکرات ادامه خواهد داشت.» مدیرکل آژانس همچنین خاطرنشان کرد: «توافق دائمی تنها از طریق راه‌حل دیپلماتیک محقق می‌شود، همه ما این را می‌دانیم؛ بنابراین تلاش می‌کنیم که در وضعیت بهتری قرار بگیریم.»
گروسی در عین حال تصریح کرد: «ما هنوز در یک وضعیت بسیار تقابلی هستیم اما سعی می‌کنیم از طریق این اقدامات، بازرسی‌های مشخص و همکاری آن را بهبود بخشیم.» او در سخنان خود اظهار داشت: «ما بازرسی از تاسیسات ایران را از سر گرفته‌ایم اما مجوز دسترسی به ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰درصدی را دریافت نکرده‌ایم.»
مدیرکل آژانس که در حاشیه سفرش به نیویورک با امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه نیز دیدار کرده، در بخشی از گفت‌وگوهایش به ابعاد پرونده هسته‌ای ایران نیز پرداخت و در ادامه در توضیحاتی که در این رابطه در اختیار نشریه تایمز گذاشت، گفت: «ایران از امکانات لازم برای تولید سانتریفیوژهای مورد نیاز برای غنی‌سازی ذخایر اورانیوم خود برخوردار است و آژانس انرژی اتمی نظارت بر تاسیسات هسته‌ای ایران را از سر گرفته است.»
گروسی همزمان در گفت‌وگویی دیگر تصریح کرد که میان او، ایران، قدرت‌های اروپایی و ایالات متحده، «گفت‌وگوهای فشرده‌ای» برای یافتن راه‌حلی در رابطه با سازوکار اسنپ‌بک و بازگرداندن تحریم‌های ایران در جریان است.
همزمان کایا کالاس، مسوول سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا نیز پس از اتمام نشست مشترکی که با حضور او، وزیران خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس و هیات ایرانی در حاشیه هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد، تاکید کرد که «دیپلماسی هنوز شانس دارد!» هرچند در خبری دیگر، اعضای گروه هفت شامل کشورهای کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، انگلیس و آمریکا نیز در نشستی که نماینده عالی اتحادیه اروپا نیز در آن شرکت کرد، گردهم آمدند و با صدور بیانیه‌ای درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی اعلام کردند: «ما از ایران می‌خواهیم که به‌طور کامل به تعهدات خود تحت معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای عمل کند، همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و در گفت‌وگوهای مستقیم با ایالات متحده برای دستیابی به یک توافق هسته‌ای قوی، پایدار و جامع که تضمین کند ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت، مشارکت کند.» گروه هفت در عین حال تصریح کرد که از تصمیم تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه استقبال می‌کند!
روز شلوغ عراقچی در نیویورک
عباس عراقچی که یک روز پیش از عزیمت رییس‌جمهور راهی نیویورک شده بود، روز گذشته نیز روزی پرکار و شلوغی را پشت‌سر گذاشت و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با ایوِت کوپر، یوهان واده‌فول و ژان نوئل بارو وزیران امور خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه و همچنین کایا کالاس، مسوول سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد. نشستی که وزیر خارجه ایران پس از خروج از آن گفت: «این مقطعی است که طرف‌های مقابل باید تصمیم بگیرند که آیا همکاری را انتخاب می‌کنند یا تقابل را.»
عراقچی در ادامه برنامه دیدارهای خود با یوناس گار استوره، نخست‌وزیر نروژ، دیوید وان ویل، وزیر امور خارجه هلند، تاکاشی ایوایا، همتای ژاپنی خود، پنه‌لوپه یینگ-ین وونگ، وزیر امور خارجه استرالیا، خوزه مانوئل آلبارس بوئنو، وزیر امور خارجه اسپانیا، شیخ محمد بن‌عبدالرحمن بن‌جاسم آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، سیمون هریس، وزیر امور خارجه ایرلند، الینا والتونن، وزیر امور خارجه فنلاند و ماریا مالمر استنرگارد، وزیر امور خارجه سوئد، دیدار و گفت‌وگو کرد.
وزیر امور خارجه ایران که تقریبا در تمامی این دیدارهای جداگانه بر آمادگی ایران برای گسترش روابط دوجانبه میان این کشورها تاکید کرد، در عین حال به مسائل و موضوعاتی از جمله پرونده هسته‌ای ایران و اهمیت نقش‌آفرینی سازنده طرف‌های اروپایی دخیل در روندهای مذاکراتی مرتبط با این موضوع نیز تاکید کرد.
او همچنین در دیدار خود با وزیر امور خارجه استرالیا که به درخواست این کشور انجام شد با اشاره به رابطه دیپلماتیک طولانی دوکشور برمبنای منافع متقابل، از تصمیم اخیر استرالیا در کاهش سطح روابط و برخورد نامناسب با سفیر ایران ابراز تاسف کرد و گفت که جمهوری اسلامی به‌هیچ‌عنوان ادعاها و اتهام‌های ناروا علیه خود یا هریک از ارگان‌های آن را نمی‌پذیرد و انتظار دارد که دولت‌ها در تصمیم‌ها و ادعاهایشان راجع به سایر کشورها مسوولانه عمل کنند.
وزیر امور خارجه ایران با اشاره به سابقه خرابکاری و دروغ‌پردازی رژیم صهیونیستی علیه ایران با هدف منحرف‌کردن اذهان عمومی نسبت به نسل‌کشی در غزه، تصریح کرد که مقام‌های استرالیا تاکنون صرفا اتهامی را علیه ایران تکرار کرده‌اند؛ بدون اینکه حاضر به ارائه کوچک‌ترین مدرک و دلیلی برای این ادعای خود ارائه دهند. عراقچی این رویکرد را «مغایر با اصل حسن‌نیت و مسوولیت‌پذیری در روابط بین‌المللی» دانست. این در حالی بود که وزیر امور خارجه ایرلند نیز در دیدار خود با عراقچی با ابراز خشنودی از بازگشایی سفارت این کشور در تهران، ابراز امیدواری کرد که این امر منجر به گسترش مناسبات دو کشور شود.
