13 - 11 - 2019
سردرگمی سرمایهگذاران
محمد تاجالدین- سیل و خسارات ناشی از آبگرفتگی چهار استان غربی و جنوبی، عملکرد بسیاری از نهادها و سازمانهای دولتی را در اوایل سال ۹۸ تحتالشعاع قرار داد. در حالی که انتظار میرفت طبق سنت هر ساله وزارتخانهها گزارشی از عملکرد سال گذشته خود ارائه دهند، وضعیت بحرانی کشور در روزهای ابتدایی عید نوروز و طغیان رودخانهها و بیخانمانی مردم همه چیز را به دست فراموشی سپرد.
سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری از جمله نهادهای دولتی است که در سال ۱۳۹۷ مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس قرار گرفت. طبق شعارهای انتخاباتی حسن روحانی قرار بود صنعت گردشگری باری از روی دوش اقتصاد متکی به نفت کشور بردارد و در دولت او سرآمد بحث اشتغالزایی باشد، وعدهای که هیچگاه عملی نشد.
سازمان میراث فرهنگی سال ۱۳۹۷ را با افزایش عوارض خروج از کشور، سایه تحریمهای آمریکا، افزایش قیمت دلار، خروج سرمایهگذاران خارجی و کاهش ورود گردشگران شروع کرد. در کنار مشکلات تحمیلی از بیرون سازمان، مدیران این نهاد حاکمیتی هم نتوانستند برنامههای وعده داده شده را عملی کنند.
در روزهای پایانی فروردینماه، علیاصغر مونسان رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری در جریان دیداری با حسن روحانی عملکرد سازمان متبوع خود را در سال ۹۷ تشریح کرد. گزارشی که به گفته کارشناسان فاصله بسیاری با واقعیت دارد.
اردشیر اروجی: سال از دست دادن فرصتها
طبق گزارش تشریح شده از سوی مونسان گردشگران ورودی در سال ۹۷ افزایش پیدا کرده است. ۲۲۰۰ طرح در بحث گردشگری کلید خورده و دستاندرکاران صنعت صنایعدستی هم از وضعیت خوبی برخوردار هستند و سازمان توانسته با ثبت برند در این حوزه وضعیت صادرات را بهبود ببخشد. همچنین در حوزه میراث هم سازمان توانسته صیانت بهتری از آثار ملی ایران داشته باشد. اردشیر اروجی از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری گزارش تازه مونسان را خوشبینانه توصیف میکند و به «جهان صنعت» میگوید: «آقای مونسان گزارش خوشبینانهای به رییس جمهور داده است. مدیران دولتی باید وقتی در مقابل مقامهای بالادستی قرار میگیرند واقعیات را بگویند. هم در حوزه میراث فرهنگی، هم گردشگری و هم صنایعدستی گزارشی که ایشان دادهاند با واقعیت تفاوت بسیاری دارد. تحلیل و بحث پیرامون این گزارش به یک مناظره تمامعیار نیاز دارد. اما من مختصرا سال ۱۳۹۷ را سال از دست دادن فرصتها در حوزه گردشگری مینامم.
نکته اول بحث کاهش نرخ ارز و فرصتی است که در حوزه گردشگری از بین رفت. خیلی از کشورها برای توسعه گردشگری خود این سیاست را پیش میگیرند. حالا در کشور ما اجربارا با کاهش نرخ پول ملی مواجه بودیم و میتوانستیم با توجه به کاهش هزینه سفر به کشور وضعیت گردشگری را رونق ببخشیم. اما متاسفانه به هیچ عنوان در این بحث موفق نبودیم. هرچند که مدیران سازمان مدعی هستند تراز گردشگری در سال ۱۳۹۷ مثبت شده است. اما باید در نظر گرفت تعداد بازگوکننده بهبود وضعیت نیست. آیا ما در بحث تراز مالی هم به آمار مثبت رسیدهایم؟ خیر. و تراز مالی ما در حوزه گردشگری همچنان منفی است. قشری که از بین ایرانیها به سفرهای خارجی میروند قشر متوسط به بالا هستند. آنها در مسافرتهای خود ارز بیشتری نسبت به ارز ورودی به کشور خرج میکنند. چه وقتی به کشورهای همسایه سفر میکنند و چه وقتی به سفرهای دورتر مثل اروپا میروند. اتفاقی که در سال ۱۳۹۷ افتاده است بحث ورود شهروندان کشورهای اطراف به ایران است. کسانی که به خاطر کاهش ارزش پول ملی ما برای خرید مایحتاج خود وارد کشور شدهاند. به همین خاطر است که آمار ورودی ما افزایش پیدا کرده اما همچنان تراز مالی گردشگری ما منفی است. شهروندان همسایه به راحتی از مرزهای غربی و شمال غربی وارد کشور میشوند و خرید میکنند و میروند. اینها را نمیتوان جزو آمار گردشگری دانست. برای اثبات حرفم به آماری رجوع میکنم که رییس جامعه هتلداری کشور در هفت ماهه نخست سال ۱۳۹۷ ارائه داده است. طبق گفته او اشغال هتلهای ما در هفت ماه نخست سال ۱۳۹۷ ده درصد کاهش داشته است. این در حالی است که طبق گفته آقای مونسان در همان زمان ما ۵۰ درصد رشد ورود گردشگر داشتهایم! اگر قبول کنیم که آمار آقای مونسان درست است، میشود نتیجه گرفت که این افزایش ۵۰ درصدی گردشگر واقعی نبودهاند. بلکه فقط کسانی بودند که از مرز عبور کردهاند.»
اروجی با اشاره به افزایش عوارض خروج از کشور و فرصتی که در این زمینه از دست رفته است اینطور توضیح داد: «افزایش عوارض خروج از کشور و همزمانی آن با افزایش نرخ ارز میتوانست به بهبود گردشگری داخلی بینجامد. اما این فرصت نیز از دست رفته است.»
نیاز به راهاندازی آمار جامع گردشگری
آمارهای دولتی در کشور ما همیشه مورد بحث و نقد بوده است. بسیاری از کارشناسان آمارهای ارائه شده توسط نهادهای دولتی را مغایر با واقعیت دانسته و به آن اعتنایی نمیکنند. اروجی پشت گوش انداختن مصوبه شورایعالی میراث فرهنگی و گردشگری در این زمینه را از ضعفهای سازمان قلمداد میکند و میگوید: «سازمان میراث فرهنگی باید در سال ۱۳۹۷ طبق مصوبه شورایعالی میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۱۳۹۶ سیستم جامع آماری گردشگری و همچنین سیستم حسابهای اقماری این حوزه را راه میانداخت. اتفاقی که رخ نداد و ضعف بزرگی در کارنامه این نهاد دولتی است. علاوه بر این مصوبه طبق برنامه پنجم توسعه قرار بود پایگاه جامع آماری گردشگری و حسابهای اقماری راهاندازی شود. اما باز هم اتفاقی نیفتاده است. طبق آن مصوبه ۴ میلیارد تومان هم ردیف بودجه برای این کار در نظر گرفته شده بود و به سازمان پرداخت شد.
امروزه ابهامات فراوانی در مورد آمارهای گردشگری وجود دارد. بسیاری از فعالین حوزه گردشگری به آمارهای دولتی اعتراض دارند و آن را مطابق با واقعیت نمیدانند. آمارهای که توسط دولتیها ارائه میشود مبنایی است برای سیستم مالیاتی و اخذ مالیات. اما مثلا هتلداران آمارهای ارائه شده و متعاقب آن مالیات وضع شده را با عملکرد و درآمد خود منطبق نمیدانند.
نبود آمار واقعی هم برای پژوهشگران این حوزه و هم اصحاب رسانه و هم سرمایهگذاران مشکلاتی را ایجاد کرده است. به عنوان مثال سرمایهگذار طبق همین آمار در محدودهای پروژه گردشگری تعریف میکند. ۲۰ درصد سهم خود را نیز میپردازد و کار را پیش میبرد. آنگاه به سراغ بانک میرود و درخواست تسهیلات میکند. وقتی بانک کارشناسان خود را به محل مذکور میفرستد اعلام میکند این محدوده قابلیت بازگشت سرمایه را ندارد و آمارهای ارائه شده توسط دستگاههای دولتی اشتباه است. بانکها از دادن تسهیلات در حوزه گردشگری بدشان نمیآید اما آمارها منطبق بر واقعیت نیست.» اروجی با اشاره به متن گزارش منتشر شده توسط مونسان اضافه میکند: «آقای مونسان گفتهاند خیزش تازه اقتصاد غیر متکی به نفت آغاز شده است! این حرف واقعی نیست. هنوز تراز مالی گردشگری منفی است. برای دریافت ارز در این حوزه به بودجه نفتی اتکا میشود. چطور خیزش آغاز شده است؟!
رویدادهای از دست رفته گردشگری
دو رویداد تبریز و همدان ۲۰۱۸ در سال ۱۳۹۷ برگزار شد. رویدادهایی که مونسان در گزارش تازه از آنها نام برده است. اما طبق نظر اروجی سازمان نتوانسته از این رویدادها استفاده درست داشته باشد.
«دو رویداد مهم در سال ۱۳۹۷ در کشور برگزار شد. تبریز و همدان ۲۰۱۸٫ رویدادهایی که میتوانستند وضعیت گردشگری ایران را بهبود بخشند اما حتی در زمان برگزاری و شهر برگزارکننده هم نتوانستند مثبت عمل کنند. تایید این حرف ضریب اشتغال هتلها در زمان برگزاری این دو رویداد مهم است.»
یک میلیون اثر تاریخی ثبت نشده داریم
حفظ و حراست از بناهای تاریخی از مهمترین وظایف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است. وظیفهای که در سالهای گذشته چندان رضایتبخش دنبال نشده است. مونسان در گزارش خود از صیانت بهتر آثار ملی ایران سخن گرفته است. اروجی با رد این گفته ادامه میدهد: «ما در حوزه حفظ و صیانت از آثار تاریخی خوب عمل نکردیم. به عنوان نمونه کاخ گلستان به عنوان یک بنای ملی و جهانی ثبت شده در سال ۱۳۹۷ حریمش مورد تجاوز قرار گرفت. این نشان از بیتوجهی مسوولان این حوزه دارد. ما یک میلیون اثر تاریخی داریم که تنها سی هزار عدد آن ثبت ملی شده است. از این یک میلیون ۵۰ درصد آن تعیین حریم شده است. ما راه زیادی در این حوزه داریم و احتیاج به برنامه بلندمدت است.»
از طرف دیگر مونسان برندسازی را در زمینه میراث فرهنگی از نتایج کار سازمان در سال ۹۷ اعلام کرده است. اروجی در این مورد نیز میگوید: «کدام برند؟ کدام لوگو در بحث صنایعدستی ثبت شده است؟ برندسازی یعنی اعتماد بین خریدار و سازنده؟ کی این اتفاق رخ داده است؟ بسیاری از تولیدکنندگان صنایعدستی در مرز ورشکستگی قرار دارند. درست است که در سالهای گذشته ورود جنسهای خارجی کمتر شده اما بحث فروش و کمبود مواد اولیه همچنان داغ است.»
اولویتهای سال ۹۸
اروجی درباره اولویت فعالیتهای سازمان در سال ۹۸ میگوید: «اولین کاری که باید انجام شود اجرای مصوبه شورایعالی میراث فرهنگی در خصوص راهاندازی سیستم جامع آماری و همچنین حسابهای اقماری است. نکته دیگر بحث وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی است. از سال ۱۳۸۳ و ادغام صنایعدستی و گردشگری و میراث به کدام برنامه و نقشه دست پیدا کردهایم؟ مصوبه وزارتخانه شدن سازمان در مورد اصلاح ساختار وضعیت موجود است. مصوبهای که چند بار در مجلس بررسی شد و امروز در اختیار شورای نگهبان است.
در سالهای گذشته هرکس سکان اداره سازمان را در دست گرفته یک برنامه جامع گردشگری نوشته است. هیچکدام هم تا به امروز اجرایی نشدهاند. چون هر مدیر تازه نقطه نظرات خود را وارد برنامه کرده و اینچنین این طرح سالهای سال است عقب افتاده است. امروز هشتمین برنامه جامع گردشگری در حال تدوین است! از سال ۱۳۸۳ تا قبل از ریاست مونسان در سازمان میراث فرهنگی به طور میانگین هر یک سال و نیم یک مدیر تازه وارد سازمان شده است. مشخص است با روند موجود فعالیت سازمان سر و شکلی پیدا نمیکند.
ما نیازمند برنامه جامع ۲۵ ساله هستیم. برنامهای دارای طرحهای عملیاتی سالانه که بتواند وضعیت گردشگری ما را سامان بخشد. طرحهای کوچک و سلیقهای نمیتواند نقشی در بهبود وضعیت گردشگری ایران داشته باشد.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد