سردرگمی دولت در حل مشکلات اقتصادی

محمد‌قلی یوسفی*- در مورد پرداخت بدهی‌های دولت و چگونگی آن باید پیش از هر چیز این نکته را در نظر داشت که خود دولت مطالبات زیادی از بازار مسکن، واسطه‌ها و دلالان، به خصوص آنهایی که در واردات و مسکن یا بخش‌های خدماتی سرمایه‌گذاری کرده‌اند دارد، در بسیاری از موارد ممکن است مطالبات دولت حتی از بدهی‌اش به سیستم بانکی نیز بیشتر باشد، با این حال اینکه چطور می‌تواند این مطالبات را وصول و بدهی‌هایش را پرداخت کند پرسش اصلی است که در اینجا مطرح می‌شود. چرا‌که دولت هم‌اکنون نیز قادر به تامین این نوع از هزینه‌های جاری خود نیست‌ مگر اینکه بخواهد از بانک مرکزی استقراض کند یا اوراق مشارکت را به فروش رساند یا اینکه بخواهد خصوصی‌سازی را دنبال کند که با توجه به وضعیت و شرایط حاضر و رکود اقتصادی حاکم بر کشور هیچ‌کدام از راهکار‌های ارائه شده چندان امیدوار‌کننده نیستند.
بنابراین می‌توان گفت مشخص نیست دولت چگونه می‌خواهد بدهی خود را بپردازد و متاسفانه سیاست‌های ضد و نقیض دولت در مسیر‌های مختلف نشانگر سردرگمی دولت است و وعده‌هایی که دولت در زمینه حل مشکلات می‌دهد نیز تنها در سطح وعده باقی مانده‌اند و هیچ یک تا‌کنون به مرحله عمل نرسیده‌‌اند.
با این اوصاف، بهترین راهی که دولت می‌تواند دنبال کند، خصوصی‌سازی است. اگر دولت‌ها بخواهند به این طریق عمل و خصوصی‌سازی را دنبال کنند، باید در سال‌های اول فعالیت خود این کار را آغاز کنند نه در سال‌های آخری که به رای مردم نیز نیاز دارند. اگر دولت‌ها به فکر این باشند که یک استراتژی بلند‌مدت داشته باشند و بر مبنای آن استراتژی اهداف کوتاه‌مدت خود را تبیین کنند، و گام به گام هزینه‌ها را کاهش دهند در این صورت می‌تواند به بهبود شرایط در آینده امید داشت. ولی دولت‌ها به دلایل سیاسی این کار را نمی‌کنند و در نتیجه می‌بینیم که بخش‌های دولتی و شبه دولتی روز‌به‌روز گسترش پیدا می‌کنند بنابراین مشکل جدی در دولت و مجلس این است که تمایلی به کوچک شدن ندارند و دولت نیز تا زمانی که بزرگ است، نیاز به پول دارد و اگر برای رفع این نیاز بخواهد استقراض کند یا به فروش دلار بپردازد نتیجه‌ای جز تورم به بار نخواهد آورد. در این حال ممکن است این سوال به وجود بیاید که چرا دولت تمایلی به کوچک کردن خود و در نتیجه کمتر کردن هزینه‌های خود ندارد؟ در پاسخ باید گفت تا زمانی که دولت بزرگ است، می‌تواند امتیازات سیاسی بیشتری داشته باشد. اصولا در کشور‌های نفتخیز مانند ایران از آنجایی که دولت دارای درآمد‌های نفتی است، وسوسه می‌شود که این درآمد‌ها را هزینه کند بنابراین با هزینه کردن آنها به جای آنکه کوچک شود به بزرگ‌تر شدن ادامه می‌دهد و طبیعی است که در این شرایط با بالا بودن هزینه‌های دولت هم مواجه خواهیم شد.
*عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی