2 - 03 - 2020
سردرگمی ایران در موضعگیری
جاوید قربان اوغلو*
شرایط منطقه با این اقدامات ترکیه در حال پیچیدهتر شدن است و چنانچه این مساله از طرق دیپلماتیک حل نشود، از این نیز خطرناکتر خواهد شد. اکنون شاهدیم که بعد از بمباران مواضع ترکیه توسط روسیه، تعدادی از اتباع و سربازانی که در کنار نیروهای ما در سوریه میجنگند در حملات روز شنبه کشته شدند و این خسارت سنگینی است. مواضع ایران در قبال این وضعیت اما با نوع سردرگمی همراه است. به طور مشخص میتوان گفت که اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفتوگوی تلفنی آقای روحانی با اردوغان و بیانیه قرارگاره مستشاری ایران در سوریه با همدیگر همخوانی ندارد. آقای رییسجمهور دعوت به آرامش و ادامه گفتوگوها در چارچوب آستانه کرده است. سخنگوی وزارت خارجه قدری سردرگم بوده و پای آمریکا را وسط کشیده و هیچ اشارهای هم به تلفات ایرانی ندارد. از طرف دیگر از سوی قرارگاه مستشاری ایران شاهد رویه کاملا برعکسی هستیم. در آن بیانیه از لفظ بسیار تند- البته با نوعی خویشتنداری- استفاده شده و گفته که ایران میتواند نیروهای ترکها را هدف بگیرد.
بررسی تحولات دو سه روز اخیر و بمباران نیروهای ترکیه توجه به این نکته را ضروری میکند که آن اقدام از سوی روسیه صورت گرفت اما در اقدام تلافیجویانه ترکها به مواضع روسها حمله شد، بلکه بیشتر به مواضع ایران و همپیمانان ایران و سوریه حمله شد. مهمتر اینکه هیچ واکنشی هم از سوی پدافند هوایی روسیه که مستقر است و قطعا رصد میکند مشاهده نشد. بر این اساس میتوان این گمانه را طرح کرد که اقدام ترکها بعد از آنکه نیروهایشان مورد هدف قرار گرفت با اطلاع روسها بوده است.
در چارچوب یک بیان روشنتر باید گفت که آمریکاییها قصد داشتند با استفاده از این فرصت ترکها را در مقابل روسها قرار داده و مانع نزدیکی آن دو شوند اما به نظر میرسد روسها در یک اقدام هوشمندانه سعی میکند که ایران و ترکیه را مقابل هم قرار دهند و این در موضوع سوریه یک مساله خطرناک است. به هرحال تاکنون مدعی بودهایم که در کنار ارتش سوریه در مقابل تروریستها میجنگیم. بخشی از این تروریستها نیز از سوی ترکیه حمایت میشوند و ترکیه برای این حمایت به نیاز خود به یک نوار مرزی طولانی و منطقه امن اشاره میکند.
شاید اردوغان فکر نمیکرد که با اعزام نیروهایش اوضاع را به اینجا برساند اما بر اساس جاهطلبی عمل کرد و به نظر من ادامه این وضع بازی دوسر باختی برای ایران و همچنین ترکیه است. ضمن اینکه میتواند بازی دوسر بردی برای روسیه باشد. بر این اساس لازم است ایران در حل این معادله مواضع حکیمانهای اتخاذ کند تا نه روابطش با ترکیه به بحران و شاید مرحله بعد از بحران کشیده شود و نه روند آستانه که تاکنون روی آن سرمایهگذاری کردیم، از هم بپاشد زیرا ما در عرصه سیاسی فعلا همین روند آستانه را داریم و در عرصه نظامی نیز دولت سوریه توانسته بر بخش اعظم سرزمین خود مسلط شود. بنابراین باید با هوشمندی و دقت جلو رفت تا مبادا این وضعیت منجر به تنش غیرقابل کنترل بین ترکیه و سوریه شود زیرا در این صورت لاجرم پای ایران هم وسط کشیده میشود.نکته دیگری که باید مورد توجه قرار داد این است که آمریکاییها مایل به از دست دادن ترکها نیستند. ترکها نیز آگاه هستند و هم میخواهند از حمایت آمریکا بهرهمند شوند و هم با حربه بحران مهاجران به اروپاییها پیشنهاد میدهند. به عبارتی برگهای برنده ترکها از برگهایی که ما داریم بیشتر است بنابراین ادامه این روند میتواند به ضرر ما باشد.
اینکه ایران چقدر در حل این معادله هوشمندی به خرج میدهد را نمیدانیم اما به نظر من پیشنهاد روحانی مبنی بر ادامه مذاکرات و میزبانی در تهران خوب است. منتها ایران در آنجا باید مطمئن شود که هر سه طرف از اقدامات یکجانبه یا دوجانبه جلوگیری میکنند. از طرفی هم ایران باید تاحدی نگرانی ترکیه- درباره مساله کردها- و نه بلندپروازیهای اردوغان را درک کرده و این معادله را به نحوی حل کند که با کمترین خسارت موضوع وحدت سرزمینی سوریه و امنیت ترکها به دست میآید. تنها در این صورت است که هم آزادسازی حداکثری سرزمینهای سوریه رخ میدهد و هم اردوغان به جایی کشیده نمیشود که با استفاده از ابزارهایی که دارد دست به اقدامات جنونآمیز بزند.
*تحلیلگر مسائل منطقه
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد