سبزترین نسخه از ابرقدرت صنعتی جهان

جهان‌صنعت- در دوم مهر۱۴۰۴(۲۴سپتامبر ۲۰۲۵)، شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین اهداف جدید کشورش را در زمینه مشارکت‌های ملی تعیین‌شده  ationally Determined Contributions) – NDC)  برای سال۲۰۳۵ اعلام کرد. او پیشتر نیز در سال۲۰۲۰ در اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد از طریق پیام ویدئویی اعلام کرده بود که چین تا سال۲۰۳۰ به اوج انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهد رسید و تا سال۲۰۶۰ به «انتشار خالص صفر (Net Zero Emissions) دست می‌یابد.

از آن زمان تاکنون گمانه‌زنی‌های متعددی درباره میزان پایبندی چین به این اهداف و امکان تحقق آن مطرح بوده است. سخنرانی اخیر شی، این تعهدات را تایید می‌کند، هرچند سطح جاه‌طلبی آن کمتر از انتظارات بسیاری است و به‌نظر می‌رسد پاسخی غیرمستقیم به سخنرانی دونالد ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل باشد که سیاست‌های انرژی تجدیدپذیر را مورد انتقاد قرار داده بود.

شی جین‌پینگ در مجمع عمومی سازمان ملل چه چیزهایی اعلام کرد؟

شی جین‌پینگ جامعه جهانی را به همکاری برای تحقق گذار سبز و کم‌کربن فراخواند و از آن با عنوان «روند زمانه ما» یاد کرد. هرچند برخی کشورها در برابر آن مقاوت نشان می‌دهند. او بر ضرورت رعایت عدالت نسبت به کشورهای در حال توسعه تاکید داشت و همکاری در حوزه فناوری و تجارت را بخشی از دیپلماسی اقلیمی چین دانست؛ موضوعی حیاتی برای چین که بزرگ‌ترین صادرکننده این محصولات به بازارهای نوظهور و توسعه یافته است. اهداف جدید NDC چین شامل: کاهش خالص انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG)بین ۷ تا ۱۰‌درصد از سطح اوج تا سال۲۰۳۵ و تلاش برای فراتر رفتن از این رقم، افزایش سهم سوخت‌های غیرفسیلی در مصرف کل انرژی به بیش از ۳۰درصد افزایش ظرفیت نصب‌شده انرژی بادی و خورشیدی به بیش از شش‌برابر سطح سال۲۰۲۰، معادل ۳۶۰۰گیگاوات، افزایش حجم کل ذخایر جنگلی کشور به بیش از ۲۴‌میلیارد مترمکعب، غلبه خودروهای انرژی نو(NEVs) بر سایر انواع در فروش خودروهای جدید، گسترش بازار ملی تجارت انتشار کربن برای پوشش دادن به بخش‌های با انتشار بالا و اجرای سیاست‌های «جامعه‌های سازگاری اقلیمی» در داخل کشور از سوی شی اعلام شده است. سه مورد نخست در میان تحلیلگران اهمیت بیشتری یافته‌اند زیرا شناخت سیاست انرژی چین در دهه آینده برای ارزیابی توان این کشور حیاتی است.

آیا این اهداف دست‌یافتنی هستند؟

تحلیلگران می‌گویند که اعلام اهداف جدید چندان غیرمنتظره نبود اما بسیاری انتظار اهداف بلندپروازانه‌تری داشتند. باور عمومی آن است که چین احتمالا به اوج انتشار خود در سال جاری رسیده است. در نتیجه کاهش ۷ تا ۱۰‌درصدی تا سال۲۰۳۵ و دستیابی به کاهش بیشتر تا سال۲۰۳۰ امکان‌پذیر به‌نظر می‌رسد و می‌تواند تحقق هدف خالص صفر تا ۲۰۶۰ را تسهیل و در عین حال با مهار افزایش کوتاه‌مدت غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو از وخیم شدن وضعیت شکننده اقلمی جهانی جلوگیری کند. درواقع جامعه‌های سازگاری اقلیمی در چین نشانگر نقش راهبردی دولت در هدایت سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی است. شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی باید سیاست‌های کلان انرژی را در تصمیم‌گیری خود لحاظ کنند. دولت چین اغلب به دولتی شناخته می‌شود که اهدافی را اعلام می‌کند که از تحقق آنها اطمینان دارد و سیاست «کم گفتن و بیش انجام دادن» را ترجیح می‌دهد. با این حال، این کشور در دستیابی به برخی اهداف خود با چالش‌هایی هم روبه‌رو بوده است به ویژه در تحقق اهداف کاهش شدت کربن که در سال۲۰۲۰ اعلام شده بودند. بخشی از این دشواری به اختلالات اقتصادی ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ بازمی‌گردد. بسیاری از فعالان و حامیان محیط‌زیست امیدوار بودند چین به هدفی چالشی که بتواند سایر کشورهای در حال توسعه را به تعیین اهداف بلندپروازانه‌تر ترغیب کند به‌ویژه در زمانی که ایالات‌متحده از تعهدات اقلیمی خود عقب‌نشینی کرده برسد.

اهدافی که از سوی رهبری چین تعیین می‌شوند، نقش نشانگرهای راهبردی را برای دولت‌های محلی، شرکت‌های دولتی و حتی سرمایه‌گذاران خصوصی ایفا می‌کنند. اهداف اقلیمی در چین حکم اهداف کلان اقتصادی را در تمام سطوح حکمرانی و در شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی شکل می‌دهند. در این میان اهداف مرتبط با انرژی بادی، خورشیدی و خودروهای برقی نشان‌دهنده تداوم حمایت دولت از صنایع سبز هستند. برای صنعت خورشیدی این سیاست‌ها نشانه اهمیت فزاینده‌اند به‌ویژه در چارچوب کارزار مقابله با رقابت بیش‌ازحد (anti-involution) که برای مهار کاهش شدید قیمت و سودآوری پایین در این بخش راه‌اندازی شده است.

در مقابل این اهداف ممکن است به تعطیلی نیروگاه‌های زغال‌سنگ منجر شوند، هرچند انرژی تجدیدپذیر به منبع اصلی تولید برق تبدیل می‌شود. در نتیجه دارایی‌های مبتنی‌بر سوخت فسیلی ممکن است به دارایی‌های بلااستفاده (stranded assets)  تبدیل شوند.

هرچند انرژی‌های تجدیدپذیر در عرصه حمایت سیاسی برنده میدان شده‌اند اما اقداماتی که ممکن است هزینه‌های اقتصادی دردناک به‌همراه داشته باشند، هنوز به طور صریح اعلام نشده‌اند.

به‌نظر می‌رسد رهبری چین تمایلی به تغییر در هدف سال۲۰۶۰ ندارد. اختلاف دیدگاه‌هایی در ساختار بوروکراتیک چین درباره مطلوب بودن اهداف بلندپروازانه‌تر وجود دارد اما هنوز اجماع سیاسی بر سر تسریع زمان‌بندی حاصل نشده است.

با این حال موضوع اقلیم از اولویت‌های اصلی سیاست شی جین‌پینگ خارج نشده است. چین از تریبون سازمان ملل برای تقویت قدرت نرم خود و مقابله با مواضع ضد‌انرژی تجدیدپذیر ایالات‌متحده بهره می‌گیرد.

نقش چین در حکمرانی اقلیمی جهانی

چین همچنان تمایل دارد نقش محدودی در حکمرانی اقلیمی جهان ایفا کند و از اتخاذ مواضعی که بتواند فشار مستقیم بر سایر کشورهای در حال توسعه برای افزایش سطح جاه‌طلبی اقلیمی‌شان وارد کند، خودداری می‌کند در عین حال، استفاده دولت چین از تریبون ملل متحد تلاشی است برای نمایش قاطع از توافق پاریس و گذار سبز انرژی و نیز نوعی پاسخ انتقادی به ایالات متحده.

از سویی تعهدات جدید چین با هدف توافق پاریس برای محدودکردن افزایش دما به ۵/‏‏۱درجه سلسیوس هم‌راستا نیستند اما همچنان گامی مهم برای کاهش مطلق انتشار محسوب می‌شوند.

چین احتمالا در فناوری‌های پاک از جمله خورشیدی، بادی و خودروهای برقی پیشتاز باقی می‌ماند. این امر ممکن است باعث شود ایالات‌متحده و برخی کشورهای دیگر از رقابت عقب بمانند.

منبع: Assessing China’s New Climate Commitments – CSIS