سالانه یک متر تبخیر از دریاچه ارومیه ؛ فاصله با فاجعه فقط نیم درجه
جهان صنعت، گزارش جدید با بررسی نظرات متخصصان اقلیمی از جمله پروفسور بهلول علیجانی، وضعیت هشداردهنده‌ای از تحقق زودهنگام پیش‌بینی‌های اقلیمی سال ۲۱۰۰ ارائه می‌دهد. به گفته علیجانی، افزایش بی‌سابقه گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسیدکربن و متان، باعث تشدید گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی شده است. این تغییرات اکنون نه‌تنها در جهان بلکه در ایران نیز به شکل خشکسالی‌های شدید، کاهش بارش و بحران آب شرب ظاهر شده است.
مرگ‌های ناشی از گرما در اروپا و کمبود جهانی آب
در تابستان ۲۰۲۵، موج گرمای شدید در اروپا جان بیش از ۲۳۰۰ نفر را گرفت، که طبق پژوهش دانشگاه‌های لندن، ۶۵٪ این مرگ‌ها مستقیماً ناشی از تغییرات اقلیمی بوده‌اند. هم‌زمان، گزارش‌های یونسکو نشان می‌دهد که ۲ تا ۳ میلیارد نفر در دنیا حداقل یک ماه در سال با کمبود آب مواجه هستند، و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ تقاضای آب تا ۴۰ درصد بیش از عرضه باشد.
در ایران، کاهش بارندگی، گرمای شدید و ضعف مزمن در مدیریت منابع آبی باعث تشدید بحران آب شده است. علیجانی با تأکید بر اینکه تنها تغییرات اقلیمی مقصر نیست، هشدار داد که عدم مدیریت منابع و ناتوانی در تطبیق با شرایط جدید، کشور را با آینده‌ای بحرانی روبه‌رو می‌کند. به گفته او، اگر برنامه‌ریزی‌ها از همین امروز آغاز نشود، چاره‌جویی‌های اضطراری دیگر کارساز نخواهند بود.
تبخیر سالیانه یک متر از سطح آب دریاچه ارومیه
یکی از نمودهای بارز بحران، تبخیر سالانه حدود ۱۰۰۰ میلی‌متر (معادل یک متر) از سطح دریاچه ارومیه است. این مقدار برابر با مصرف حدود ۳ میلیارد مترمکعب از منابع حوزه آبریز است که باید برای حفظ حداقل حجم آب دریاچه تأمین شود. علیجانی راهکارهایی مانند افزایش پوشش گیاهی، استفاده از پوشش‌های سطحی بر منابع آبی کوچک، و کاهش دما از طریق اقدامات فنی و مدیریتی را پیشنهاد می‌دهد.
بارورسازی ابرها مؤثر نیست؛ مدیریت دما اولویت دارد
به گفته علیجانی، طرح‌هایی مانند بارورسازی ابرها در شرایط کنونی راه‌حلی کارآمد نیستند. راهکار اصلی، مدیریت دمای محیط برای کاهش تبخیر و سپس اصلاح مصرف آب است. وی هشدار داد که باید از کاشت گیاهانی با تعرق بالا در مناطق گرم پرهیز کرد، چراکه گرمای شدید می‌تواند موجب ریزش برگ‌ها حتی در زمان آبیاری شود.
در پاسخ به پرسش خبرنگار تسنیم درباره کارایی کنوانسیون‌های اقلیمی مانند اجلاس پاریس، علیجانی گفت که اگرچه مصوبات خوبی تصویب شده‌اند، اما پایبندی کشورها بسیار ضعیف است. توافق پاریس هدف‌گذاری کرده بود که افزایش دما تا سال ۲۱۰۰ به بیش از ۲ درجه سانتی‌گراد نرسد، اما همین حالا نیز افزایش دما از ۱.۵ درجه گذشته است و تنها نیم درجه با سقف نهایی فاصله داریم. وی هشدار داد که اگر کشورها به سمت انرژی‌های پاک نروند، تحقق اهداف اقلیمی فقط یک آرزوی کاغذی خواهد بود.
در کنار تکنولوژی، علیجانی بر نقش مردم و اخلاق زیست‌محیطی تأکید کرد. به باور او، حتی با بهترین مصوبات، اگر فرهنگ مصرف و احترام به محیط‌زیست در جامعه نهادینه نشود، موفقیتی حاصل نخواهد شد. او خواستار برنامه‌ریزی درازمدت برای ارتقاء آگاهی و اخلاق محیط‌زیستی شد تا مصرف‌کنندگان تبدیل به محافظان منابع طبیعی شوند.
