ساخت‌وساز در حریم محوطه ۵هزار ساله
جهان صنعت– در ۲۸کیلومتری جنوب جیرفت، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های عصر مفرغ به نام «کنار صندل» اسرار تمدنی باستانی را در خود جای داده است. آثار به دست آمده از این محوطه باستانی نقوشی از حیوانات، شکار و آیین‌های کهن را به نمایش می‌گذارند که هر یک راوی گوشه‌هایی از باورها، عقاید و ویژگی‌های تمدنی ساکنان فلات ایران در دنیای ۵هزار سال قبل است.
تمدن جیرفت و حوزه رودخانه «هلیل رود» که امروز بخشی از آثار آن در «کنار صندل» به یادگار مانده است، پیش از سر برآوردن بسیاری از تمدن‌های تاریخی پابرجا بوده و مردمان این دوره نشانه‌های هنر، فرهنگ و تمدن خود را روی فلزات و سفال‌ها ثبت و ضبط کرده‌اند. در سال ۱۳۷۹ بسیاری از آثار تمدن جیرفت و محوطه باستانی کنار صندل اما به یغما رفت و آثارکهن این منطقه از جمله ظروف خاکستری رنگ با نقوش کنده‌کاری شده سر از بازارهای خارجی در آورد. در سال۱۳۸۲ اما دکتر یوسف مجیدزاده از مفاخر باستانی کشور در طول شش سال کاوش‌هایی را در کنار صندل به انجام رساند تا امیدها به حفظ آثار تمدن جیرفت بیشتر شود.
شمعی را که یوسف مجیدزاده و بسیاری دیگر از باستان‌شناسان پیشکسوت برای نجات تمدن جیرفت و محوطه باستانی کنار صندل روشن کردند اما امروز برخی درصدد خاموش کردن آن هستند. آنطور که در اخبار منتشر شده آمده، دهیاری روستای کنار صندل قصد دارد در حریم این محوطه باستانی که چه بسا آثار و نشانه‌های تمدن چند‌هزار ساله در آن خفته باشد، سالنی ورزشی بنا کند. توجیه دهیار این است که این مردم امروز هستند که در اولویت‌اند نه ثبت جهانی محوطه تاریخی. این در حالی است که ساخت‌وساز در حریم کنار صندل حکم شخم زدن آثار و نشانه‌های به جا مانده از گذشته و از دست رفتن اسرار تمدنی چند‌هزار ساله را دارد و موجب زدودن بخشی از هویت فرهنگی پیشینیان می‌شود.
به مشکل خوردن ثبت جهانی کنار صندل
آنطور که رسانه «کرمان نو» گزارش داده، ابراهیم بشارتی، رییس پایگاه حفاظت از میراث فرهنگی جیرفت از تخریب و تسطیح دهیاری کنارصندل به نام توسعه خبر داد و گفته است: این حجم از تخریب اقدام برای ثبت جهانی تپه کنارصندل را با مشکل مواجه می‌کند.
وی عملیات شبانه دهیاری را بی‌انصافی به تمدن ۵هزارساله خواند و گفت: بدون توجه به تاریخ و تمدن کنارصندل و آثار این تخریب بر ثبت جهانی این اثر فقط به دنبال احداث یک سالن ورزشی هستند.
از سوی دیگر قادر شیروانی، مدیر پایگاه میراث ملی جیرفت نیز گفت: طرح تعیین عرصه و حریم کنارصندل یک‌سال است که در استان مصوب شده، در پژوهشگاه میراث فرهنگی بررسی و مصوب شده است و منتظر نظر وزارتخانه است اما تا قبل از اینکه طرح مصوب شود، هر فعالیت عمرانی نیاز به مجوز میراث دارد. ما نمی‌گوییم کار نکنید، می‌گوییم از ما مجوز بگیرید، با هم راهکار بدهیم، بگوییم چه جایی بهتر است انجام شود که آسیب کمتری به این محوطه ارزشمند وارد شود اما دهیار بدون هماهنگی، شبانه در حال تسطیح این محوطه تاریخی است.
او در گفت‌وگو با رسانه «کاغذ وطن» می‌گوید: حتی اگر طرح هادی هم مصوب شده باشد، برای هر ساخت‌وسازی در محوطه باستانی به این شهرت، نیاز به مجوز دارید، نه اینکه شبانه آن را صاف کنید. میراث فرهنگی چیزی نیست که بتوان به‌راحتی حکم به تخریب آن داد. هر مسوولی، هر فرمانداری و هر کسی که تخریب می‌کند باید پاسخگوی زمان صدارت خود باشد.
تخریب؛ بدون توجیه
شیروانی به تاخیر در تعیین عرصه و حریم این محوطه تاریخی اشاره دارد و می‌گوید: دهیاری محوطه باستانی را صاف می‌کند و این هیچ توجیهی ندارد، حتی اگر متولیان میراث در زمان خود بد عمل کرده باشند آقای جوشن، دهیار کنارصندل، حق ندارد این محوطه باستانی را با لودر صاف کند. زمانی که طرح هادی کنارصندل مصوب شد، پایگاه حفاظت مدیر نداشته بر فرض محال، طرحی که در حال انجام است در محدوده مصوب طرح هادی روستای کنارصندل هم که باشد، هرگونه ساخت‌وسازی نیاز به مجوز میراث فرهنگی دارد.
وی معتقد است که اگر نمی‌توانیم حفاظت از آثار باستانی و تاریخی را به‌درستی انجام دهیم بهتر است کاوش جدید هم صورت نگیرد و کنارصندل به کاوش نیاز ندارد، عملیات حفاظت مهم‌تر است چرا که به هر دلیلی وقتی توان این را نداریم که روستا را جابه‌جا کنیم، دلیل نمی‌شود که کمر به نابودی این میراث و این جامانده گویای تمدن ببندیم.
از دست رفتن بخشی از تمدن جیرفت
میثم شهسواری، عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه جیرفت به موضوع واکنش نشان داده و در متنی با عنوان زخم ناسور بر پیکره کنارصندل نوشته است: این محدوده، یک تپه باستانی است که بخشی از محوطه کنارصندل و واقع در عرصه بلافصل آن است که از قضا اهمیتی دوچندان دارد برای اینکه به دوره‌ای متفاوت از تپه‌های کنارصندل متعلق است؛ به میانه‌های هزاره یکم پیش از میلاد (۳هزار سال پیش) یا عصر آهن و تا دوره‌های هخامنشی و پارتی.
وی می‌افزاید: اکنون بخش بزرگی از این تپه را دهیاری روستای کنارصندل تسطیح کرده، درخت کاشته و زمین چمن و… ساخته است؛ این یعنی ویرانی و از دست رفتن این بخش.
عضو هیات‌علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه جیرفت یادآور شد: اگر امروز در کنارصندل که چشم‌وچراغ و به سخنی ویترین میراث فرهنگی جیرفت و تمام جنوب شرق ایران و مورد توجه همه جای ایران و جهان است به این آسانی و فاجعه‌باری، تخریب‌ها و ویرانی‌های چنین دهشتناک، در پیش چشم همگان، در روز روشن رخ می‌دهد و کسی توجه نکند بی‌گفت‌وگو فاتحه بسیاری از محوطه‌های دورتر و پرت‌تر کم‌شناخته‌شده‌تر خوانده است.
تخلف آشکار دهیاری
بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند آنچه در کنار صندل اتفاق افتاده تخلفی آشکار است.
نادر علیدادی سلیمانی، باستان‌شناس در خصوص اتفاقات اخیر در کنار صندل گفت: «برای انجام هر عملیات عمرانی باید مجوز دستگاه‌های مختلف گرفته شود، یکی از این دستگاه‌ها میراث فرهنگی است. طبق قانون محل اجرای پروژه عمرانی نباید بنای تاریخی، محوطه تاریخی، تپه یا محوطه باستانی باشد.
دهیاری‌ها این مساله را خوب می‌دانند که طرح توسعه و طرح هادی نیاز به مجوز میراث فرهنگی دارد اما کاری که در کنارصندل در حال انجام است، بدون مجوز بوده و باعث از بین رفتن غیرقابل جبران یک محوطه باستانی شده است. تا چندی پیش صحبت از ثبت جهانی کنارصندل بود اما با این اتفاقات کنارصندل به ثبت جهانی نخواهد رسید.»
در نهایت باید اذعان داشت چنانچه دل در گرو هویت تاریخی فلات ایران داریم و قصد داریم میراثی گران بها از فرهنگ را که از گذشتگان به ما رسیده به آیندگان انتقال دهیم، باید در مقابل هر اقدامی که میراث فرهنگی چند‌هزارساله فلات ایران را به مخاطره می‌اندازد بایستیم. در این شرایط ویژه کنارصندل انتظار می‌رود که مسوولان میراث فرهنگی استان کرمان و وزارت میراث فرهنگی هرچه سریع‌تر در این رابطه اقدامی عاجل انجام دهند و مانع زدودن فرهنگ و تاریخ سرزمینمان شوند.
