زنگ خطر کاهش خوداتکایی گندم در کشور

جهان صنعت– تولید گندم در کشور در سال جاری به شکل کم‌سابقه کاهش یافته است به طوری که تا به امروز براساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی ۵/‌‌۷‌میلیون تن گندم خرید تضمینی شده است که این رقم در مدت مشابه سال قبل ۹‌میلیون ۸۴۹تن بوده و در سال ۹۲ معادل ۸‌میلیون و ۴۴۰‌هزار تن بوده است.

عوامل متعددی در این کاهش نقش دارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به شرایط آب‌وهوایی نامساعد، کاهش کم‌سابقه بارش‌ها در مناطق گسترده‌ای از کشور و مشکلات حاکمیتی دولت در ایجاد انگیزه تولید و تحویل گندم به کشاورزان اشاره کرد.

عدم تعیین قیمت مناسب با هزینه‌های تولید در عدم ترغیب کشاورزان به کشت این محصول و کاهش سطح زیرکشت و تولید این محصول اثرگذار بوده است.

پرداخت دیرهنگام مطالبات گندمکاران نیز تمایل آنها را به تحویل گندم به دولت و از طرفی حتی انگیزه کشت این محصول را در سال جاری کاهش داده است و در نهایت باید اشاره داشت که همه این عوامل باعث کاهش تولید شده است و نیاز به واردات این محصول را در سال جاری به شکل بی‌سابقه افزایش داده است.

سیدسعید راد، معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران در تشریح وضعیت خرید تضمینی گندم اعلام کرد که میزان خرید تضمینی گندم از کشاورزان به ۵/۷‌میلیون تُن رسیده و ارزش گندم‌های خریداری شده از ۱۵۴‌هزار‌میلیارد تومان عبور کرده است.

وی افزود: استان خوزستان با خرید تضمینی یک‌میلیون و ۴۳۴‌هزار تُن گندم پیشتاز این حوزه است و پس از آن استان‌های کردستان، گلستان، فارس و کرمانشاه به ترتیب با خریدهای ۷۴۹‌هزار، ۶۰۲‌هزار، ۵۸۷‌هزار و ۵۸۵‌هزار تُن در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

با این حال، راد تاکید کرد که کاهش میزان بارش‌ها در سال جاری که کم‌سابقه بوده است، در مناطق وسیعی از کشور موجب کاهش تولید و به تبع آن کاهش حجم خرید تضمینی شده است. کاهش بارش‌ها به‌ویژه در مناطق مهم تولیدکننده گندم، مانند غرب و شمال‌غرب کشور، فشار زیادی بر منابع آبی وارد کرده و رشد مطلوب محصول را با محدودیت مواجه کرده است.

علاوه بر عوامل اقلیمی، تاخیر در پرداخت مطالبات کشاورزان از سوی دولت، از دیگر مشکلات مهم این بخش است. سید سعیدراد اشاره کرد که از ارزش کل گندم‌های خریداری شده تاکنون فقط ۶۵‌هزار‌میلیارد تومان به حساب کشاورزان واریز شده و مابقی مطالبات پس از تامین و اختصاص بودجه مورد نیاز پرداخت خواهد شد.

بنابر این گزارش این تاخیر در پرداخت مطالبات، به کاهش انگیزه کشاورزان برای تحویل محصول به دولت و حتی کاهش رغبت آنها برای کشت مجدد گندم منجر شده است. این دو عامل؛ یعنی شرایط سخت اقلیمی و مشکلات مالی کشاورزان به‌صورت همزمان تاثیر منفی بر تولید و عرضه گندم گذاشته و روند کشت و خرید تضمینی این محصول استراتژیک را با چالش مواجه کرده است. این وضعیت اگر اصلاح نشود، می‌تواند پیامدهای جدی برای تامین امنیت غذایی کشور داشته باشد.

از سوی دیگر، معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی با اشاره به اینکه خرید تضمینی گندم هنوز در بسیاری از استان‌ها ازجمله در نیمه‌شمالی کشور ادامه دارد، ابراز امیدواری کرد که با تامین بودجه لازم و پرداخت به موقع مطالبات، انگیزه کشاورزان برای تحویل محصول افزایش یابد و روند خرید تضمینی به صورت پایدار ادامه پیدا کند.

کاهش تولید داخلی گندم، کشور را ناگزیر به واردات این کالای استراتژیک می‌کند و این امر خطرات متعددی برای امنیت غذایی به همراه دارد. وابستگی به بیگانگان در تامین گندم، کشور را در معرض نوسانات بازار جهانی و ضربه به امنیت غذایی قرار می‌دهد و به هر طریقی شده باید حداقل گندم مورد نیاز را در داخل تولید کرد.  تجربه جنگ اوکراین و روسیه نمونه‌ای روشن از این واقعیت است؛ در پی درگیری‌های نظامی و اختلال در صادرات غلات، قیمت گندم و سایر غلات در جهان به‌شدت افزایش یافت و بسیاری از کشورهای آفریقایی به دلیل وابستگی بالا به واردات در معرض گرسنگی قرار گرفتند.

این تجربه نشان می‌دهد که در صورت بروز بحران‌های جهانی یا تحریم‌ها، واردات گندم حتی ممکن است غیرممکن شود یا با هزینه‌های بسیار سنگین انجام گیرد. بنابراین، دستیابی به خودکفایی در محصولی حیاتی مانند گندم نه‌تنها یک هدف اقتصادی بلکه ضرورتی حیاتی برای حفظ امنیت غذایی و استقلال کشور به شمار می‌رود.

منبع: تسنیم