زنگ خطری که کسی جدی نگرفت
هستی عبادی– در روزهایی که سایه بحران آب، برق و گاز همزمان بر کشور سنگینی می‌کند، آن چه بیش از خاموشی‌ها و قطعی‌ها مردم را نگران کرده، نبود پاسخ روشنی از سوی مسوولان است. این وضعیت حاصل سال‌ها انباشت مشکلاتی است که نه‌تنها در دولت کنونی، بلکه در دولت‌های پیشین نیز نادیده گرفته شد. امروزه، نمایندگان مجلس، کارشناسان و حتی مسوولان فعلی حوزه انرژی از «ناترازی» سخن می‌گویند؛ واژه‌ای که ساده به نظر می‌رسد اما عمق فاجعه‌ای را روایت می‌کند که اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود، ممکن است در تابستان و پاییز پیش‌رو، کشور را با بحران گسترده‌تری روبه‌رو کند.
یکی از نمایندگان مجلس که از طراحان استیضاح وزیر نیرو نیز است، اخیرا در سخنانی صریح، از ناکارآمدی سیاستگذاری‌های گذشته پرده برداشت و گفت: «این ناترازی حاصل ۲۰سال غفلت است. چرا هیچ‌کس در دولت‌های گذشته، از روحانی گرفته تا خاتمی، برای آینده انرژی کشور برنامه‌ای نداشت؟» او با اشاره به بحران‌های نزدیک در ماه‌های چهارم و پنجم سال (تیر و مرداد)، تاکید کرد که شرایط به جایی رسیده که شاید دیگر قابل‌کنترل نباشد.مساله فقط یک شخص، یک وزیر یا حتی یک دولت نیست. این یک بحران ساختاری است که نیازمند نگاه ملی و تصمیمات فوری و بلندمدت دارد. وقتی زیرساخت‌های تولید و توزیع انرژی کشور سال‌هاست توسعه نیافته و در برابر رشد تقاضا عقب‌مانده، نباید انتظار داشت با جابه‌جایی افراد یا وعده‌هایی مبهم، گره از کار گشوده شود. ناترازی در تامین انرژی امروز، تنها بخشی از ماجراست؛ ما با ناترازی در برنامه‌ریزی، در مسوولیت‌پذیری و حتی در هشداردهی به جامعه نیز مواجهیم.
او افزود: سوال‌های بی‌پاسخ زیادی در این مسیر وجود دارد. آیا وزارت نیرو واقعا به صورت علمی پیش‌بینی دوره‌های خشکسالی و کمبود منابع آبی را بررسی کرده بود؟ آیا هواشناسی و سازمان‌های مرتبط، هشدارهای لازم را به دولت‌ها داده‌اند؟ یا همه‌چیز به توکل سپرده شده و با شعار پیش رفته‌ایم؟
در همین شرایط، صحبت‌هایی درباره نصب پنل‌های خورشیدی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر شنیده می‌شود اما کارشناسان معتقدند حتی اگر هزاران پنل نصب شود، بهره‌برداری مفید از آنها بیش از ۳۰درصد نخواهد بود. از سوی دیگر، مشکل اصلی همچنان باقی است: نبود یک برنامه شفاف، جامع و قابل ارزیابی.
در نهایت، اگرچه استیضاح یا تغییر وزیر می‌تواند اقدامی نمادین برای پاسخگویی باشد اما آن چه امروز مردم نیاز دارند، نه تغییر چهره‌ها، بلکه تغییر نگرش، برنامه‌ریزی واقعی و مسوولیت‌پذیری در برابر آینده انرژی کشور است. ما درگیر جنگی خاموش اما جدی در حوزه انرژی هستیم؛ جنگی که اگر جدی گرفته نشود، دودش نه فقط به چشم دولت که به چشم همه مردم خواهد رفت.
انرژی؛ قربانی بی‌تدبیری ۲۰ساله
حمیدرضا گودرزی،نماینده مردم الیگودرز در مجلس با اشاره به اینکه ناترازی برای امروز و دیروز نیست، به «جهان‌صنعت» گفت: ناترازی، متاسفانه، انواع و اقسام پیدا کرده؛ مثل همین داستان «سلطان‌ها» که امروز شاهدش هستیم: سلطان سکه، سلطان خانه، سلطان هر چیز دیگر. این ناترازی هم روز‌به‌روز در حال افزایش است و من بحران را در ماه‌های چهارم و پنجم سال می‌بینم؛ بحرانی که به‌گونه‌ای خواهد بود که گمان نمی‌کنم دیگر بتوانیم آن را کنترل کنیم، چون دارد ریشه می‌دواند. شما که خبرنگار هستید، بروید ببینید این ناترازی از کجا شروع شد. این مساله که مال امروز و دیروز نیست. چرا وزرای قبلی نیرو، هر کسی که در هر دولتی بوده، چه دولت آقای روحانی، چه دولت آقای خاتمی یا هر دولت دیگر، ۲۰سال پیش، ۱۵سال پیش، ۱۰سال یا حتی ۵سال پیش فکری نکردند؟ چرا پیش‌بینی نکردند که ممکن است روزی کشور با چنین بحرانی مواجه شود؟
نماینده مردم الیگودرز ادامه داد: آیا واقعا در این ساختار وزارت نیرو، با این همه نیروی انسانی و منابع، کسی فکر نمی‌کرد روزی دچار بحران شویم؟ آیا نمی‌دانستند ما در دوره‌های خشکسالی و ترسالی قرار داریم که بیش از ۳۰سال است هواشناسی در موردش هشدار می‌دهد؟ آن سازمان‌هایی که باید به ما هشدار می‌دادند کجا بودند؟ تصور کنید ماشینی دارید که با ۲۰لیتر بنزین می‌خواهید تا مشهد بروید؛ همه آلارم‌هایش روشن است اما شما بی‌خیال حرکت می‌کنید و می‌گویید «توکل به خدا». می‌گویند: «با توکل، زانو اشتر ببند» اما آیا این عقلانی است؟
او ادامه داد: با وضعیتی که امروز داریم، شرایط بسیار نابسامانی را به چشم می‌بینم و این تقصیر فقط بر گردن علی‌آبادی نیست؛ وزرای پیشین هم باید پاسخگو باشند. چه آقای محرابیان بوده و چه هر فرد دیگری در هر دولتی، فرقی نمی‌کند. امروز گرفتار شده‌ایم؛ از یک‌سو می‌گویید گاز نیست، از سوی دیگر در زمستان مشکل گاز داریم، تابستان هم با بحران برق مواجهیم. چه کسی باید پاسخگو باشد؟
گودرزی افزود: حالا قرار است فردی بعد از آقای علی‌آبادی بیاید و شرایط را ترمیم کند؛ اما قرار است چه کار کند؟ من خودم از آغازکنندگان استیضاح آقای علی‌آبادی بودم اما حالا مانده‌ام چه باید کرد. اگر کنار برود و فردی ضعیف‌تر بیاید، چه خواهد شد؟ برنامه دولت چیست؟ اینجا دیگر فقط نمی‌شود گفت دولت باید به فکر باشد؛ فقط وزیر نیرو مسوول نیست. کل دولت باید پای کار بیاید. از نظر من، اکنون ما علاوه بر جنگ اقتصادی، درگیر جنگ نیرو هم هستیم، جنگ برق داریم و کسی نمی‌داند برای آب چه برنامه‌ای دارند. آب منطقه بالادست منطقه ما را خشک کرده‌اند. امیدوارم مسوولان فکری که کرده باشندو آن فکر درستی باشد، هرچند من امید چندانی ندارم.
او تاکید کرد: درخصوص پنل‌ها، حتی کارشناسان خودشان می‌گویند اگر ۱۰۰واحد نصب کنید، شاید نهایتا بتوانید ۳۰درصد از آن بهره‌برداری کنید. این حرف من نیست؛ حرف کارشناسان است. امیدوارم اشتباه کرده باشند اما واقعیت جامعه همین است که شما ۲۰هزار واحد کم دارید. اگر همین حالا بخواهید آنها را آماده کنید، باز هم نمی‌توانم باور کنم که این حرفم غیرکارشناسی باشد.
نماینده مردم الیگودرز متذکر شد: اگر واقعا می‌خواهند اوضاع را سروسامان دهند، باید یک برنامه مدون داشته باشند و آن را به چند کارشناس نشان دهند که ببینند آیا قابل اجراست یا نه. حالا یک بودجه‌ای برای پنل‌ها اختصاص داده شده اما خدا می‌داند این پروژه به نتیجه می‌رسد یا نمی‌رسد. من متخصص برق نیستم، باید کارشناسان نظر بدهند. ولی آن چه پیداست، خبر خوبی از آن نمی‌رسد.
خورشید؛ ناجی برق تابستانی ایران؟
رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» بیان کرد: انرژی خورشیدی واقعا ۱۰هزار مگاوات، همان چیزی است که در برنامه مطرح شده و در چارچوب بحث «ناترازی» عنوان شده است؛ واژه‌ای که این روزها همه با آن آشنا هستند.
بالاخره شرکت، این برنامه را به صورت عملیاتی دنبال می‌کند، اما در بازه زمانی یکی، دو ماهه به نظر می‌رسد رسیدن به ۱۰هزار مگاوات کمی دور از ذهن باشد. شاید در بلندمدت بتوان به عددی بین ۱۰ تا ۱۵هزار مگاوات رسید. در کوتاه‌مدت، از نظر کمّی این میزان کمتر خواهد بود.
این نماینده مجلس درباره حوزه‌های مختلف بیان کرد: در حوزه‌هایی مانند کشاورزی یا تولیدات صنعتی، این موضوع تاثیر زیادی بر اشتغال دارد. همین بیکاری که موجب می‌شود مردم در خانه بمانند و دچار تنش و اضطراب شوند، خود می‌تواند منجر به افزایش مصرف انرژی شود.
ما در حوزه نفت در رتبه چهارم هستیم، اما حداقل می‌توانیم در تولید داخلی تاثیرگذارتر باشیم. طی ۱۰سال گذشته، به‌دلیل فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات و نبود نوسازی، بسیاری از زیرساخت‌ها دچار استهلاک شده‌اند که باید جبران شود.
امروز این مسائل همچنان وجود دارند. به نظر من، این موضوع نیازمند همدلی و عزم جدی میان مجلس، دولت و سایر نهادهاست.
وی در پایان در پاسخ به اینکه این بحث تجهیز ادارات دولتی به پنل‌های خورشیدی، چقدر می‌تواند کمک‌کننده باشد؟ گفت: به نظرم بسیار قابل توجه و زیباست.
