زمین پایتخت در حال خالی شدن است | شکاف‌ها و ترک‌های عمیق خانه‌ها پیامد فرونشست

جهان صنعت، در سکوت و بی‌سر و صدا، زمین زیر پای پایتخت کشور در حال خالی شدن است، پدیده‌ای خطرناک به نام «فرونشست زمین» که کارشناسان از آن به عنوان «زلزله خاموش» یاد می‌کنند، اکنون به یک معضل جدی برای استان ۱۸ میلیونی تهران و اطراف آن تبدیل شده است.

بر اساس داده‌های مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرداری ایران، دشت جنوب و جنوب غربی تهران با نرخ متوسط سالانه ۲۵ تا ۲۷ سانتیمتر، یکی از بالاترین نرخ‌های فرونشست در جهان را تجربه می‌کند، این رقم در برخی مناطق خاص، مانند دشت ورامین، حتی به ۳۶ سانتیمتر در سال نیز می‌رسد، که شش برابر میانگین جهانی محسوب می‌شود.

یک معضل ملی در حال وقوع است

رضا شهبازی، مدیر کل سابق مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق کشور، در این زمینه می‌گوید: وضعیت به حدی بحرانی است که باید از عبارت «فاجعه ملی» استفاده کنیم. ما در تهران شاهد تخلیه مخازن آب زیرزمینی در مقیاسی وسیع هستیم، وقتی آب این سفره‌ها را بیرون می‌کشید، مانند آن است که اسفنجی را فشار دهید؛ زمین منقبض می‌شود و برای همیشه ظرفیت ذخیره‌سازی خود را از دست می‌دهد.

شهبازی هشدار می‌دهد که ادامه این روند می‌تواند به ترکیدن لوله‌های اصلی آب و فاضلاب، آسیب به خطوط ریلی و مترو، و حتی بی ثبات کردن شالوده ساختمان‌ها و برج‌ها منجر شود.

دلایل اصلی این معضل پیچیده و چندوجهی است، اما تمام کارشناسان بر یک عامل کلیدی توافق دارند: برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی، صنعتی و شرب.

مرحوم پرویز کردوانی، جغرافیدان و پدر علم کویرشناسی ایران نیز پیش از این در گفتگویی توضیح می‌دهد: حدود ۹۰ درصد آب ایران در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. در اطراف تهران، کشاورزی به شکل بی‌مهابایی توسعه یافته و برای آبیاری مزارع، چاه‌های عمیق و غیرمجاز زیادی حفر شده است. این چاه‌ها مانند تیغی هستند که رگ‌های زمین را می‌بُرند.

ترک‌های عمیق در خانه‌های کهریزک و اطراف فرودگاه امام

عامل تشدیدکننده دیگر، ساخت‌وسازهای گسترده و نپوشاندن سطوح نفوذپذیر است که مانع از تغذیه طبیعی سفره‌های آب زیرزمینی توسط بارش‌ها می‌شود، اثرات این فرونشست دیگر تنها یک داده علمی نیست، بلکه به شکل ملموسی در حال ظهور است.

در اطراف فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، شکاف‌های عمیقی در زمین پدیدار شده است. یکی از ساکنان کهریزک در جنوب تهران، به خبرنگار مهر می‌گوید: دیوارهای خانه ما در طول پنج سال گذشته چندین بار ترک خورده است، اول فکر می‌کردیم ساخت‌وساز مترو است، اما همسایه‌ها می‌گویند، زمین دارد پایین می‌رود. هر بار که باران می‌آید، نگرانیم که مبادا دیوارها فرو بریزد.

منبع: مهر