رکود صنایع‌دستی در پساجنگ
مژگان کریم نیایی– «هنر-صنعتِ» صنایع‌دستی به عنوان یکی از حوزه‌های اشتغال‌ساز خصوصا در مناطق محروم و کمتر برخوردار کشور شناخته می‌شود. از روستاهای کوچک سیستان‌وبلوچستان و خراسان‌جنوبی تا دهکده‌های نوار شمالی کشور، صنایع‌دستی یکی از زمینه‌های اشتغال‌ساز و دارای اهمیت ویژه برای اقتصادهای محلی است.
از دیگر سو باید توجه داشت که صنایع‌دستی زمینه اشتغال زنان را فراهم کرده و توانسته محملی درآمدی برای زنانی باشد که غالبا سرپرست خانوارها هستند؛ زنانی که فعالیت آنها برای تداوم حیات اقتصادی خانواده‌هایشان بسیار مهم است.
در یک ماه گذشته اما با حملات رژیم صهیونیستی به کشور و به تبع آن آسیب‌های اقتصادی وارد شده، فعالان صنایع‌دستی روزگار خوشی را سپری نمی‌کنند.
در جنگ ۱۲روزه عملا اولویت خرید مردم به سمت تامین معیشت و ضروریات چرخش کرده است. در نتیجه این وضعیت محصولاتی همچون صنایع‌دستی از اولویت خرید مردم خارج شد و نتیجه آن کاهش فروش و از بین رفتن رونق در اقتصاد این بخش بوده است. با توجه به وضعیت کنونی و چالش‌های موجود به نظر می‌رسد لازم است که مشوق‌ها و تسهیلاتی به فعالان صنایع‌دستی ارائه شود و البته که برای ایجاد بازار و تسهیل فروش فعالان این بخش نیز باید اقدامات اساسی صورت گیرد.
گلایه‌هایی از بازار کم رونق صنایع‌دستی
در سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تعدادی از هنرمندان صنایع‌دستی گلستان، عدم بازار فروش و برندسازی را مهم‌ترین چالش و گلایه هنرمندان حوزه صنایع‌دستی عنوان کردند. هنرمندان گلستانی می‌گویند، نبود زیرساخت‌های تجاری‌سازی و کم‌توجهی به بازار داخلی و بین‌المللی باعث شده تا بسیاری از محصولات صنایع‌دستی گلستان، هرچند باکیفیت، راهی به خانه‌های مردم پیدا نکنند.
گلایه‌ها از وضعیت فروش و بازار کم رونق صنایع‌دستی اما محدود به استان گلستان نیست.
هنرمندان جیرفتی نیز گلایه‌های جدی در خصوص وضعیت فروش و بازار صنایع‌دستی دارند و خواستار توجه و رسیدگی مسوولان امر به شرایط‌شان هستند. یکی از هنرمندان پیشکسوت گلیم‌بافی در جیرفت ضمن انتقاد از وضعیت بازار صنایع‌دستی می‌گوید: جایی برای نمایش و فروش آثارمان نداریم. گلایه‌های ما همیشگی شده و هیچ زمان هم اراده‌ای برای رفع آنها نبوده است. ده‌ها سال است گلیم می‌بافم اما امروز حتی مغازه‌ای برای فروش در شهر نداریم. مدیران فقط در روز صنایع‌دستی یادی از ما می‌کنند و بعد فراموش می‌شویم. بازارچه دائمی صنایع‌دستی حرف همیشگی است که عملی نمی‌شود. خاجه حیدری، یکی از قدیمی‌ترین حصیربافان شهرستان جیرفت نیز با انتقاد از وضعیت بازار صنایع‌دستی می‌گوید: تاکنون هیچ بازارچه ویژه‌ای برای فروش محصولات دستی ما در جیرفت ایجاد نشده است. بیشتر فروش ما در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های استانی و کشوری صورت می‌گیرد اما وقتی نمایشگاه تمام می‌شود، دوباره به کارگاه‌هایمان بازمی‌گردیم و منتظر فرصت بعدی می‌شویم.بسیاری از هنرمندان صنایع‌دستی در جای‌جای کشور خواستار رفع مشکل فروش و تامین بازارچه‌های دائمی برای فروش صنایع‌دستی در نقاط مختلف کشور هستند. از نگاه آنها یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در زمینه فروش به نبود یک بازارچه دائمی و ویژه برای عرضه آثارشان مربوط می‌شود.
نظری، یکی از زنان هنرمند و قالیباف با ابراز نارضایتی از وضع موجود گفت: خیلی از هنرمندان ما در منزل کار می‌کنند. این هنر یک هنر خانوادگی است اما وقتی که آثارمان را تولید می‌کنیم، جایی نداریم که به‌راحتی آنها را به دست خریدار برسانیم.
راهکار معاون صنایع‌دستی برای حل مشکل
در شرایطی که بازار صنایع‌دستی تحت تاثیر شرایط این روزهای کشور با رکود مواجه است، انتظار می‌رود که معاونت صنایع‌دستی کشور اقدامی موثر برای ایجاد بازار و رفع چالش‌های این حوزه به انجام رساند.
مریم جلالی، معاون صنایع‌دستی کشور در پاسخ به این پرسش که چه تدابیری برای مقابله با رکود صنایع‌دستی که ناشی از شرایط بحرانی کنونی در دوران پساجنگ است در نظر دارد به «جهان‌صنعت» گفت: این مساله قبل از شرایط جنگی هم وجود داشت. همواره این مساله که صنایع‌دستی در زندگی و زیست مردم وارد شود، یکی از اولویت‌های وزارتخانه بوده است. در گذشته به دلایل مختلف صنایع‌دستی از سبد مصرف مردم خارج شده و داخل ویترین رفته بود. یکی از دلایل این وضعیت، کالاهای مصرفی هستند که مردم دوست دارند از آنها استفاده کنند و آنها را راحت‌تر می‌خرند. واقعیت این است که در حوزه صنایع‌دستی کیفیت و قیمت کالا و همه عناصری که بر قیمت کالا مرتبط است رعایت شده و صنعتگران ما در این بخش مشکلی ندارند و در واقع در بخش بازاریابی مشکل دارند.
وی افزود: هنرمند یا صنعتگر کشور که تولیدکننده است باید ملاحظات تولید را در نظر داشته باشد. فروش یک علم جداگانه است و معاونت صنایع‌دستی تمام تلاشش را کرده که زنجیره را کامل کند. مواد اولیه خوب، طراحی مناسب، به‌روزسازی، معاصرسازی، قیمت مناسب و تولید انبوه مهم است و تولید هم باید بتواند تکرار‌پذیر باشد. چنانچه خریداری تیراژ بالایی از یک محصول تقاضا کند، صنعتگر باید بتواند همه نسخه‌ها را با یک استاندارد تولید کند بنابراین باید تمام مولفه‌هایی را که به کسب‌وکار مربوط می‌شود لحاظ کنیم.
معاون صنایع‌دستی کشور ضمن اشاره به تاثیر جنگ ۱۲روزه بر بازار صنایع‌دستی اظهار داشت: در ایام جنگی این اتفاق (رکود بازار) ضریب می‌گیرد و ما مجبور هستیم که حوزه بازاریابی و تجاری‌سازی را بیشتر تقویت کنیم تا بتوانیم کالایی مناسب تولید و در محل مناسب عرضه کنیم. تمام تلاش معانت صنایع‌دستی کشور ارتقای بخشی و تحکیم محصول است. مولفه‌های صنعتی و مولفه‌های اصالتی دو بال برای صنایع‌دستی هستند. در حوزه صنایع‌دستی باید در حالی که ظرفیت‌های صنعتی را در نظر می‌گیریم، ظرفیت‌های اصالت‌سنجی، کیفیت و مولفه‌هایی را که ذات صنایع‌دستی است نیز حفظ کنیم.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: شاید کیفیت و شکل کالای صنعتی که با ماشین تولید می‌شود خیلی بهتر از یک کار دستی باشد ولی جهان به سمت شخصی‌سازی می‌رود و این شخصی‌سازی برای ما یک مزیت محسوب می‌شود. با تکمیل زنجیره ارزش تلاش می‌کنیم که مولفه‌های کیفیت و اصالت‌سنجی کالا را هم معرفی کنیم و مزیت‌ها، مقبولیت‌ها، مطلوبیت‌ها را به اشتراک می‌گذاریم تا خریدار راغب به خرید باشد. تمام تلاش معاونت صنایع‌دستی معطوف به ایجاد مقبولیت و مطلوبیت برای کالاهای صنایع‌دستی است. تولیدکننده نیز باید این توانمندی را داشته باشد که بتواند به بازار متصل شود. تمرکز صرف بر تولید، انباشتگی تولید می‌آورد و در نهایت پس از مدتی صنعتگر مجبور می‌شود که کارگاه خود را تعطیل کند بنابراین باید دانش فروش به تولید کیفی اضافه شود تا بتوانیم به عنوان یک حوزه صنایع خلاق کار کرده و پیشرفت کنیم.
