13 - 10 - 2022
رکود، بیکاری و تورم حاصل گسترش فساد
گروه اقتصاد- در کشور ما جرم سفید فربه شده است هماکنون جرم سفید در کشور ما خیلی رایج و از جرم سیاه، خاکستری و زرد گستردهتر شده است.
از جرم سفید تا فساد سیاه» عنوان نشستی بود که کمیسیون اصل «۴۴» اتاق ایران آن را برگزار و درآن از حضور اساتید اقتصادی مانند محسن رنانی و تحلیلگرانی مانند سعید لیلاز استفاده کرد. در این نشست اسدالله عسگراولادی نیز حضور داشت. پیش از سخنرانی لیلاز و رنانی نیز تعدادی از اعضای هیات نمایندگان اتاق ایران به بیان دیدگاههای خود در مورد موضوع فساد در اقتصاد ایران پرداختند.همچنین در این نشست بحثی نیز میان اسدالله عسگراولادی و سعید لیلاز رخ داد. عسگراولادی به برخی دیدگاههای سعید لیلاز در تحلیل روند توسعه در سالهای پیش از انقلاب انتقاد داشت و سعید لیلاز نیز به دفاع از دیدگاههای خود در این
مورد پرداخت.به گزارش خبرآنلاین، در این نشست سعید لیلاز و اسدالله عسگراولادی به بحث در مورد ریشههای عدم توسعه یافتگی ایران و مشکلات ساختاری اقتصاد ایران پرداختند. لیلاز اعتقاد دارد در صورتی که میزان درآمدهای نفتی افزایش پیدا کند، به دنبال خود فساد اقتصادی را نیز میآورد.
حمید حسینی، رییس کمیسیون اصل «۴۴» و محیط کسبوکار اتاق ایران با طرح این سوال که چقدر در اقتصاد ایران سالانه میل میشود و چقدر حیف گفت: در حال حاضر سالانه میلیونها دلار در اقتصاد ایران حیف میشود ولی کسی آن را نمیبیند در شرایطی که همه روی فساد حساس هستند و شاید عدد آن به چند میلیون دلار هم نرسد.وی اظهار داشت: تجربه در ایران نشان میدهد هر زمانی مدیرانی در راس کار باشند که فضای کار را بسته نگهدارند و مردم دسترسی به آنها نداشته باشند و در اتاقشان بسته باشد فساد نیز افزایش پیدا میکند. حسینی با بیان اینکه هماکنون بحث حضور بخشخصوصی تاحدودی برای دولت جا افتاده است، گفت: اگر دولت در توسعه اقتصادی کشور یکصد قدم پیش برود و در همان حال فضا برای حضور بخشخصوصی حتی به اندازه یک قدم فراهم شود از نظر ما اقدام بزرگی رخ داده است.
وی گفت: دفتر پایش محیط کسبوکار وزارت اقتصاد و دارایی پرسشنامهای را برای فعالان اقتصادی کشور ارسال کرده تا به بررسی میزان فساد در اقتصاد ایران بپردازد و ادامه داد: در این پرسشنامه که بسیار دقیق تنظیم شده و به دنبال رسیدن به ریشههاست سوالاتی مانند مشکل فساد اداری چقدر در ایران گسترده است؟ شما از کجا به این نتیجه رسیدهاید که فساد در اقتصاد ایران افزایش یافته است؟ آیا قوانین باعث فساد شده است؟ قوانین چقدر بازدارنده هستند؟ چقدر فکر میکنید فرآیندهای پیچیده اداری باعث فساد در کشور شده است؟ مطرح شده است.
انواع جرم و فساد
در ادامه این جلسه محسن رنانی به تحلیل فساد در اقتصاد ایران پرداخت و در مقدمه صحبتهای خود گفت: ما در کشور وارد سونامی فساد شدهایم و به نظرم این موضوع از جنگ تحمیلی و تحریمهای اقتصادی مهمتر و جدیتر است و اگر شرایط از زمان اصلاح بگذرد و فساد ریشهای شود دیگر نمیتوانیم برای آن کاری انجام دهیم. این استاد اقتصاد با بیان دعای کورش هخامنشی که از خداوند خواست کشور را از خشکسالی، دروغ و دشمن دور کند، گفت: امروز ما به نوعی با هر سه این موضوعات درگیر هستیم، شما به جای دروغ بگذارید فساد و میبینید که ما هم اکنون با دروغ و فساد درگیر هستیم، بخش بزرگی از دنیا را با خودمان دشمن کردهایم و از طرف دیگر هم کشور درگیر خشکسالی شده است و از این به بعد یا باید آب وارد کنیم یا با تغییر الگوی کشاورزی گندم برای نان وارد کنیم.رنانی در ادامه هر عملی که مطابق قانون ممنوع و برای
آن کیفر تعیین شده باشد را جرم تعریف کرد و آن را به چهار دسته جرم سفید، جرم زرد، جرم خاکستری و جرم سیاه تقسیم کرد و به تشریح هرکدام از این دستهها پرداخت. وی درباره جرم سیاه و خاکستری گفت: جرایم سیاه جرایمی هستند که فضا را در کشور تیره و تار و تصمیمگیریها و حرکت را متوقف میکنند مثل قتل، جنگ داخلی، جرایم خشونتآمیز، سرقتهای مسلحانه و… که ناامنی به همراه میآورند.
جرایم خاکستری نیز جرایمی هستند که حرکت را در جامعه متوقف نمیکنند ولی کند میکنند، مانند فسادهای مالی، اقتصادی و اختلاس. شما بعد از اختلاس شاهد این هستید که حرکت بانکها در دادن وامها به دلیل به وجود آمدن احتیاط کندتر میشود.وی در ادامه به دسته سوم جرایم یعنی جرم زرد اشاره کرد و گفت: جرایم زرد جرایمی هستند که بیشتر یقهسفیدها و مردم عادی و کارمندها مرتکب میشوند مانند رشوهخواری و پولشویی که تاثیر بیرونی آن در ظاهر کمتر از دو دسته اول است و مثل دو دسته اول با آن برخورد نمیشود ولی مشکلات بسیاری را به وجود میآورد و روند حرکت را کند میکند.
رنانی علاوه بر این سه دسته جرم به تشریح جرم سفید پرداخت و گفت: جرم سفید در قانون صفت جرم را ندارد و از نظر قانونی جرم نیست اما پیامدهای بسیاری را به دنبال دارد مثلا باعث فرار سرمایهگذاران میشود مانند بیثباتیهایی که مقامات در صحبتهای خود دارند. در نظر بگیرید یک سرمایهگذار باتوجه به شرایط برنامهریزی میکند ولی ناگهان یک جبههگیری و نظر نماینده مجلس یا یکی از وزرا همه چیز را به هم میزند که این جرم سفید است. مثلا در فاز اول اجرای قانون هدفمندی یارانهها دولت اعلام کرده بود که ۳۰ درصد یارانه به بخشخصوصی و تولیدکنندگان داده میشود و همه فعالان بخشخصوصی طبق آن برنامهریزی کرده بودند ولی دولت به وعدههای خود عمل نکرد، این موضوع مصداق جرم سفید است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه جرم سفید اقتصاد را بیثبات و سرمایهگذار را فراری میدهد، گفت: در کشور ما جرم سفید فربه شده است، هماکنون جرم سفید در کشور ما خیلی رایج و از جرم سیاه، خاکستری و زرد گستردهتر شده است.
استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان در ادامه صحبتهای خود فساد را «هر عملی که از دیدگاه دین و عرف اجتماعی افراد از ارتکاب آن منع شده باشد» تعریف کرد و آن را نیز همانند جرم به چهار دسته فساد سفید، زرد، خاکستری و سیاه تقسیم کرد. او فساد سفید را فساد فردی، خرد، تصادفی و موردی دانست و گفت: فساد سفید سازماندهی شده و سیستماتیک نیست و معمولا نخبگان و تودهها آن را فساد نمیدانند همچون پوشش عرف زنان در شهر تهران.
دکتر رنانی با اشاره به اینکه معمولا در کشورهایی که سیستم اداری پیچیده دارند فساد زرد اثر مثبت دارد و مثل روغنی برای چرخهای اقتصاد عمل میکند، گفت: فساد زرد همچون فساد سفید فسادی است که در سطح خرد اتفاق میافتد و به صورت فردی و موردی اتفاق میافتد و خلاف و ناهنجاری محسوب میشود و نخبگان نیز آن را ناهنجاری میدانند ولی ممکن است تودهها آن را خلاف ندانند مانند رشوه.
وی در توضیح فساد خاکستری نیز گفت: این نوع فساد، عمومی و سازماندهی شده است که از دید نخبگان و تودهها منفور است. فساد خاکستری ناهنجاری و غیرقانونی است و از طریق قانون و عرف کنترل میشود مثل فرار مالیاتی یا وامهایی که از طریق کارچاقکنها گرفته میشود و بسته به ناکارآمدی اقتصادی و نظام اداری، ضربه به اقتصاد وارد میکند.
این کارشناس همچنین با اشاره به فساد سیاه گفت: فساد سیاه سیستمی است حتی اگر آدمها عوض شوند باز هم فساد از بین نمیرود حتی با تاسیس نهاد کنترلی و بازرسی هم فساد سیاه از بین نمیرود. در واقع زمانی که فساد سیستمی میشود آدمهای فاسد یا باید حذف شوند یا همرنگ سیستم شوند. باید این نکته را هم در نظر گرفت که این فساد از دید نخبگان و تودهها، منفور و طرد شده است و اثر مخرب دارد. رنانی معتقد است فساد سیستمی مانند بدنی سرطانی شده و همانند تودهای بدخیم درحال گسترش است. وی گفت: در این نوع بیماری برای درمان باید داروها، بدن و اراده فرد بسیار قوی باشد.
وی با بیان اینکه علایم نشان میدهد در آستانه ورود به فساد نوع چهارم یعنی فساد سیاه هستیم، گفت: در فساد سیاه سرمایهها مدفون میشوند و در این شرایط معمولا تنها دو دسته از افراد حاضر به سرمایهگذاری هستند؛ افراد سابقهدار و دارای اطلاعات از سیستم یا آدمهای تازهکار که در نهایت سرمایهشان نابود میشود.
رنانی گفت: انواع نابرابری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فسادآور است، فاصله هر نوع قدرتی فسادآور است، وجود نابرابری اجتماعی، قومی، جنسیتی و مذهبی، انگیزه را برای فساد افزایش میدهد و جامعه را برای فساد آماده میکند.
وی همچنین در این نشست به تاثیر بزرگ بودن ساختار دولت و افزایش فساد اشاره کرد و گفت: بزرگ بودن دولت و داشتن منابع طبیعی سبب ایجاد زمینههای فساد میشود. بزرگتر شدن دولت کیک فساد را بزرگتر میکند.
رنانی گفت: رکود، بیکاری و تورم هر سه فساد را توسعه میدهند. وی اضافه کرد: ملت ایران از لحاظ تاریخی فرار مالیاتی را افتخار میدانند.
وی همچنین در پایان صحبتهای خود راهکارهایی را نیز برای خارج شدن از این شرایط ارایه داد و گفت: نخست مقامات باید بپذیرند و درک و اجماع کنند که وارد دوران بحرانی فساد شدهایم باید پذیرفت در چنین شرایطی حتی ایجاد اشتغال هم ممکن نیست و فساد مانع از آن میشود. مورد دیگر عزم نظام برای اصلاح وضعیت کنونی است که باید هزینه آن را نیز بپردازد برای مثال زورگیران را اعدام میکنیم اما چرا کسانی که فساد اقتصادی دارند نباید شناسایی کرده و با آنها برخورد شود؟ همچنین شفافسازی نظام مالی اگرچه ضروری است ولی میتواند در اولویت بعدی قرار گیرد.
نقش تصدیگری دولت و نفت در فساد
در ادامه این جلسه سعید لیلاز، اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید بهشتی به طرح دیدگاههای خود درباره موضوع «اقتصاد ایران در اسارت از جرم سفید تا فساد سیاه» پرداخت. او در ابتدا به عوامل مهم فساد اشاره کرد و در توضیح آنها گفت: اندازه تصدی و دخالت دولت، افزایش درآمدهای نفتی فسادآور است، هنگامی که درآمدهای نفتی بیشتر میشود تصدیگری و دخالت دولت نیز افزایش مییابد.وی با بیان اینکه هم اکنون بیشتر شبکههای بانکی، همچنین بیشتر شبکههای هواپیمایی و شرکتهای بیمه به ظاهر خصوصی هستند ولی در واقع اینگونه نیستد، گفت: زمانی که درآمد دولت افزایش پیدا میکند خود را از ملت بینیاز میداند و شروع به تصمیمگیری میکند.
وی در ادامه گفت: فرهنگ تکرار یک رفتار در بلندمدت است البته این رفتار نسبی است و چیزی که فرهنگ را تشکیل میدهد موقعیت اقتصادی است.وی در ادامه به توضیح برنامههای توسعه در دورههای مختلف قبل و بعد از انقلاب پرداخت و برنامه چهارم توسعه بعد از انقلاب را بدترین برنامه اجرا شده در کشور از ابتدا تاکنون دانست و گفت: به محض اینکه منابع در کشور افزایش پیدا میکند کارآمدی از آن در بیرون میرود و به همان اندازه که فساد از حالت سفید به سمت فساد سیستمی حرکت میکند به همان اندازه ناکارآمدی افزایش پیدا میکند.
سعید لیلاز در ادامه با اشاره به نقش نفت و درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران گفت: فساد بسیار عینی است و معتقدم تا زمانی که سهم نفت در اقتصاد ایران میتواند یکشبه تعیینکننده باشد و تمام ساختارها را به هم بریزد.
وی گفت: در سال ۱۳۸۱ به ازای هر دو میلیارد دلار واردات یک درصد رشد اقتصادی را در کشور شاهد بوده این در حالی که ۹ سال بعد در سال ۱۳۹۰ به ازای هر ۳۳ میلیارد دلار یک درصد رشد اقتصادی را در کشور تجربه کردهایم، باور میکنید این عدد تنها در ۹ سال اتفاق افتاده است! مگر چه تفاوتی کشور در طول ۹ سال کرده است که از یکی از سالمترین کشورهای خاورمیانه به یکی از فاسدترین کشورها تبدیل شده است؟
لیلاز در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: اگر اکنون از روی احتیاط نخواهم اسم ببرم بعضی از دستگاهها در کشور هستند که حجم قراردادهایی که برای کار با دولت دارند حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان است یعنی بزرگترین بنگاههای تمام خاورمیانه هستند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت:« به نظرم علت و علل فساد در کشور اول اندازه دولت است که عامل اصلی آن نفت است.
لیلاز همچنین گفت: فساد کنونی تمدن ایران را نابود نخواهد کرد اما ساختارجامعه باید تغییر کند باید گفت ایران تمدنی دارد که به این راحتی از بین نمیرود.
وی همچنین با بیان اینکه اگر خصوصیسازی به ژست در کشور تبدیل شود، دردی دوا نخواهد شد، گفت: باید به سمت خصوصیسازی واقعی و مقرراتزدایی برویم و این امر را به ژست سیاسی تبدیل نکنیم زیرا نابرابری را تشدید میکند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد