30 - 03 - 2020
روزنههایی برای امیدواری
گروه سیاسی- ایران طی روزهای اخیر، حضور خود در دور جدید مذاکرات روند صلح افغانستان را از طریق مذاکره با طالبان آغاز کرده است. موضوعی که سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در نشست خبری خود اعلام کرد و از اهداف حضور طالبان در ایران و رایزنی با عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه سخن گفت. وی تاکید داشت که مذاکرات ایران و طالبان با اطلاع دولت افغانستان بوده و هدف از انجام آن رسیدن و یافتن راهکاری برای ایجاد صلح در افغانستان و تسهیل زمینه برای انجام گفتوگو بین گروههای افغانستانی با دولت این کشور جهت پیشبرد دولت بوده است.
در این راستا سخنگوی طالبان هم در خبری اعلام کرد که یک هیاتی از امارت اسلامی در ضمن تماسهایش با کشورهای منطقه به تهران آمده است. بر اساس گزارش سایت صدای جهاد متعلق به امارت اسلامی افغانستان، ذبیحالله مجاهد سخنگوی امارت اسلامی (طالبان) ضمن تایید سفر هیاتی از این گروه به ایران گفت که «این سفر در ارتباط با مسائل و شرایط بعد از اشغال، بازگشت صلح و امنیت به افغانستان و منطقه انجام شده است.» وی همچنین اعلام کرد: هیاتهای امارت اسلامی به کشورهای همسایه و منطقه سفرهایی دارند تا حمایت سیاسی و اخلاقی کشورها و نیز همکاری آنها را به منظور پایان دادن به اشغال و آمدن صلح و امنیت جلب کنند.
سیاست کشورهای مختلف در خصوص طالبان
باید گفت که طالبان به لحاظ جغرافیایی حدود ۵۰ درصد خاک افغانستان و به لحاظ نظامی نیز ۵۰ هزار نیروی مسلح افغان دارد ضمن اینکه از نظر اقتصادی نیز با صادراتی همچون مواد مخدر به نحوی خود کفاست ضن اینکه این گروه توانایی مقاومت و ادامه هراسافکنی را در افغانستان دارند. این عوامل باعث شده که آمریکا بپذیرد که طالبان نابودشدنی نیست لذا با قبول این موضوع میخواهد در جهت منافع خود از طالبان برای مدیریت منطقه استفاده کند. به عنوان مثال وقتی آمریکا قصد تحت فشار گذاشتن روسیه و چین را دارد طالبان را تقویت میکند تا در مزر این کشورها آشوب و مشکل درست کند. بنابراین سیاست آمریکا این است که طالبان بماند تا بهطور مدیریت شده از آن استفاده ببرد. اما سیاست پاکستان هم در مورد طالبان این است که این گروه در افغانستان بماند تا علیه ایران، کابل و آمریکا استفاده شود. پاکستان این نیت را دارد که طالبان را تجهیز کند تا نیروهای ایرانی یا شیعههای هوادار را در کابل از بین ببرد. در خصوص آمریکا نیز پاکستان از طالبان استفاده کند تا در مرزها هرکسی که میخواهد ناامنی ایجاد کند چون به چین و قزاقستان نزدیک است.
اهداف سیاستهای کشورهای مذکور نسبت به طالبان در حالی مطرح میشود که به اعتقاد دولت افغانستان برای برقراری صلح و امنیت در افغانستان، نابودی گروه طالبان بهترین گزینه است. هر چند طرف مقابل یعنی طالبان نیز به دنبال گرفتن حکومت مطلق است.
اما سیاست ایران در خصوص این دو نیز قابل توجه است. ایران به دنبال آن است که طالبان در کابل ادغام شود چرا که طالبان میتواند یک جور اهرم فشار علیه منافع منطقهای که به نفع آمریکا نیست، باشد اما در خصوص اینکه در این وضعیت مذاکرات ایران با طالبان چقدر شانس تحقق دارد سوالی است که امکانش بسیار کم است چرا که حداقل خود کابل و طالبان با این موضوع موافق نیستند ضمن اینکه آمریکا و پاکستان هم موافق یکی شدن نیستند چون پاکستان و آمریکا طالبان و دولت افغانستان را جدا میخواهند بنابراین امکان تحقق سیاست ایران شانس موفقیت ندارد. با این وجود ایران تلاش میکند تا در خصوص صلح دولت افغانستان رایزنی کند بر همین پایه، شاید بتوان گفت که سفر شمخانی به افغانستان، انتقال این پیام است که در روند صلح افغانستان، ایران یک عنصر کلیدی است. اگر چه سیاست ایران ممکن است واقعبینانه باشد چرا که هر دو طرف افغانی هستند و از نظر عقلی امکانپذیر است که این دو با هم ادغام شوند اما به لحاظ ژئوپلیتیک و سیاست جغرافیایی احتمال موفقیت این روند بسیار کم است.
اما حضور طالبان در ایران را نمیتوان بیارتباط با حملات اخیر گروه تروریستی به افغانستان دانست. طی ماههای اخیر شاهد حملات تروریستی گستردهای در کشور افغانستان بودهایم که گروه تروریستی داعش مسوولیت آنها را بر عهده گرفته است. از همان زمان به بعد، بحث انتقال داعش از سوریه به افغانستان مطرح شد؛ موضوعی که منجر به ایجاد نگرانی نسبت به قدرت یافتن داعش در افغانستان شد، نگرانی به خاطر گسترش نفوذ داعش در افغانستان که میتواند خطری برای ایران محسوب شود. از این جهت میتوان گفت مذاکراتی که میان ایران و طالبان صورت گرفت صرفا به خاطر صلح افغانستان نبوده بلکه میانجیگری ایران نیز به واسطه این مساله است که اگر زمانی داعش قصد درگیری با ایران را داشت تهران در صورت لزوم بتواند از ظرفیت طالبان استفاده کند و به طور غیرمستقیم با داعش مبارزه کند.
از طرفی طبق برخی اخبار، ایران به افغانستان پیشنهاد کرده که قرارگاه مشترک بزنند و داعش را نابود کنند. البته طالبان این موضع را بررسی میکند و هنوز جواب مشخصی نداده است اما با این اقدام که ایران در قرارگاه مشترک از افغانستانیهای شیعه استفاده کند به شدت مخالف است. در واقع دولت اشرفغنی مخالف آن است که شیعههای افغانستانی قدرت اقتصادی سیاسی نظامی بگیرند لذا از این موضوع جلوگیری میکند.
به هر حال مذاکرات ایران با طالبان در حالی صورت میگیرد که مذاکرات نمایندگان گروه طالبان و آمریکا در ابوظبی نیز صورت گرفت. در این مذاکرات نمایندگانی از دفتر سیاسی طالبان در قطر، نمایندگانی از شاخههای نظامی این گروه، نمایندگان آمریکا و نمایندگانی از کشورهای پاکستان، عربستان و امارات شرکت داشتند. هر چند دولت افغانستان هم در این مذاکرات نمایندگان خود را فرستاده بود اما طالبان با انتشار چند اطلاعیه تاکید کرد حاضر نیستند با هیات دولت افغانستان گفتوگو کنند. علاوه بر این در آبانماه سالجاری نیز گفتوگوهای صلح چندجانبه افغانستان در مسکو با مشارکت نمایندگانی از گروه طالبان و شورایعالی صلح افغانستان برگزار شد. این نخستین بار بود که هیاتی از گروه طالبان به صورت رسمی در نشستی در مسکو شرکت میکرد. دولت افغانستان در این نشست حضور رسمی نداشت و شورایعالی صلح به عنوان نهاد مستقل تصمیم به شرکت در این نشست گرفت.
این مسیر میتواند به تعدیل تفکرات این گروه و بالا رفتن آستانه تحمل و شکلگیری گفتوگو بین این گروه و دولت افغانستان منتهی شود که مسیری جدید برای کاهش تنش و ناامنی و ایجاد ثبات در داخل و منطقه خواهد بود. همچنین ایران میتواند به عنوان همسایه این کشور که خواهان ثبات و امنیت مرزی و منطقهای است منافع ملی خود را کسب و نقش منحصربهفردی را بازی کند. حمایت از نشست امنیتی منطقهای که با حضور دبیران و مشاوران امنیت ملی ایران، افغانستان، روسیه، چین و هند چندی پیش در تهران برگزار شد و قرار است دومین نشست آن در کابل برگزار شود و همچنین تاکید بر خطر گسترش دامنه نفوذ داعش در افغانستان، حفظ، تقویت و گسترش پاسگاههای مرزی برای حفظ امنیت مرزها دو موضوعی است که میتواند راهگشای مسیر آینده باشد.
اما در خصوص طالبان باید تاکید کرد که یک عده از آنان طرفدار حکومت اشرفغنی، عدهای دیگر طرفدار عربستان و عدهای هم طرفدار پاکستان هستند. طالبان طرفدار پاکستان مسلح و خطرناک و حضور نظامی و سیاسیشان در افغانستان خیلی زیاد و پررنگ است در عین حال طالبانی که در اختیار حکومت افغانستان هستند در جهت اهداف دولت استفاده میشوند. در این خصوص دولت بعضی کارها را انجام میدهد و در نهایت مسوولیت کار را بر عهده طالبان میگذارد. ضمن اینکه گاه طالبان همدیگر را ترور کردند و بعضی وقتها در مرزهایشان جنگیدند و علیه هم اقدام نظامی کردند. از طرفی داعش هم علیه دولت کابل و هم طالبان اقدام میکند. لذا اگر طالبان توانایی نظامی نداشت یا بازیگر خوبی نبود تا به حال حذف شده بود همین که تا کنون از بین نرفته و آمریکا و دولت افعانستان و حتی روسیه نتوانستند طالبان را از معادلات سیاسی حذف کنند نشان میدهد که بالقوه یا بالفعل بازیگران قابل توجهی دارند .
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد