رهبری سبز و آینده صنایع
جهان صنعت– رهبری سبز رویکرد جدیدی است که با اهمیت یافتن مقوله محیط‌زیست در توسعه پایدار به حوزه مدیریت منابع انسانی راه یافته است. این موضوع عمدتا به جنبه‌های انگیزشی و هدایتگرانه منابع انسانی به سمت مراقبت‌های زیست‌محیطی و توسعه فرهنگ سبز می‌پردازد.
بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بازشناسی مضامین مدیریت منابع انسانی با رویکرد رهبری سبز در صنایع نساجی و چرم بغداد با راهبرد کیفی انجام شد. روش پژوهش تحلیل مضمون بود. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختار یافته و عمیق بود که به روش کدگذاری باز و محوری تحلیل شد. جامعه پژوهش (اساتید خبره دانشگاهی مرتبط با موضوع منابع انسانی و رهبری سبز وکارآفرینان و مدیران صنعت نساجی و چرم بغداد) بودند. برای اعتباریابی از بازگشت به
مصاحبه شوندگان و ممیزان بیرونی استفاده شد. نتایج نشان داد مدیریت منابع انسانی با رویکرد رهبری سبز با عنوان مضمون فراگیر مشتمل بر ۶مضمون ارتباطات اثر بخش، مهارت‌های زیست‌محیطی، سازمان سبز، توسعه پایدار، رهبری سبز و انگیزش سبز با ۳۷مولفه در قالب مضامین پایه است.
۱- رهبری سبز چیست و چه ارتباطی با مدیریت منابع انسانی (HRM) دارد؟
رهبری سبز رویکردی است که سازمان‌ها برای تدوین استراتژی‌های مدیریت زیست‌محیطی به کار می‌گیرند تا از محیط‌زیست محافظت کرده و آن را ارزیابی کنند. این رویکرد تاثیر زیادی بر مدیریت منابع انسانی دارد زیرا بر انگیزش و هدایت کارکنان به سمت حفاظت از محیط‌زیست و توسعه فرهنگ سبز تمرکز دارد. مدیریت منابع انسانی سبز (Green HRM) شامل هم‌راستا کردن فرآیندهای HRM مانند استخدام، آموزش و مدیریت عملکرد با استراتژی زیست‌محیطی شرکت است تا رفتارهای سبز کارکنان تشویق شود.
۲- براساس پژوهش انجام شده در صنایع نساجی و چرم بغداد، چه موضوعات کلیدی در مدیریت منابع انسانی سبز شناسایی شده‌اند؟
این پژوهش ۶موضوع اصلی را مشخص کرده است:
-ارتباطات موثر: ایجاد ارتباط باز و شفاف درباره اهداف و اقدامات زیست‌محیطی سازمان.
-مهارت‌های زیست‌محیطی: توسعه و ارتقای مهارت‌های کارکنان در زمینه پایداری زیست‌محیطی.
-سازمان سبز: ایجاد فرهنگ سازمانی که به مسوولیت‌پذیری زیست‌محیطی اهمیت می‌دهد.
-توسعه پایدار: گنجاندن ملاحظات زیست‌محیطی در برنامه‌های رشد و توسعه بلندمدت سازمان.
-رهبری سبز: مدیرانی که از اقدامات زیست‌محیطی حمایت می‌کنند و الهام‌بخش دیگران برای اتخاذ روش‌های پایدار هستند.
-انگیزش سبز: ایجاد انگیزه و پاداش دادن به کارکنان برای مشارکت در پایداری زیست‌محیطی.
۳- این پژوهش چگونه انجام شده است؟
این پژوهش از استراتژی کیفی و تحلیل تماتیک (Thematic Analysis) براساس مدل کلارک و براون (Clark & Braun, 2006) استفاده کرده است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته و عمیق با اساتید دانشگاهی متخصص در مدیریت منابع انسانی و رهبری سبز، کارآفرینان و مدیران صنایع نساجی و چرم بغداد جمع‌آوری شده است. ۳۰ نفر در این تحقیق شرکت داشتند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. برای اعتبارسنجی داده‌ها از ضریب توافق میان کدگذاران (Inter-coder Agreement Coefficient) استفاده شد.
۴- چرا رهبری سبز و مدیریت منابع انسانی سبز برای سازمان‌ها اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است؟
به دلیل رشد سریع شهرنشینی، کاهش منابع طبیعی و افزایش سطح کربن جهانی، ملاحظات زیست‌محیطی به یک اولویت کلیدی برای سازمان‌ها تبدیل شده است. امروزه مصرف‌کنندگان، سرمایه‌گذاران و دولت‌ها از شرکت‌ها انتظار دارند که مسوولیت زیست‌محیطی خود را نشان دهند. علاوه بر این، اتخاذ رویکردهای سبز می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها، حفاظت از برند و مزیت رقابتی شود.
۵- سازمان‌ها چگونه می‌توانند مدیریت منابع انسانی سبز را پیاده‌سازی کنند؟
سازمان‌ها می‌توانند اقدامات متعددی برای اجرای HRM سبز انجام دهند، از جمله:
استخدام سبز: جذب و استخدام افراد آگاه به محیط‌زیست
آموزش سبز: ارائه آموزش‌های زیست‌محیطی به کارکنان
مدیریت عملکرد سبز: لحاظ کردن معیارهای زیست‌محیطی در ارزیابی عملکرد کارکنان
پاداش سبز: پاداش دادن به کارکنانی که در پایداری زیست‌محیطی مشارکت دارند
ترویج هم‌سواری(Carpooling) : تشویق کارکنان به اشتراک‌گذاری مسیرهای رفت‌وآمد
صرفه‌جویی در مصرف انرژی: اجرای برنامه‌هایی برای کاهش مصرف انرژی در دفاتر و کارخانه‌ها
کاهش زباله: اجرای برنامه‌های بازیافت و کاهش تولید زباله.
۶- رهبران چگونه می‌توانند فرهنگ سبز را در یک سازمان تقویت کنند؟
رهبران می‌توانند با روش‌هایی که در ادامه اشاره می‌شود فرهنگ سبز را در سازمان گسترش دهند:
ایجاد الگوی مناسب: نشان دادن تعهد خود به پایداری زیست‌محیطی از طریق اقدامات عملی.
ارتباط موثر درباره اهمیت مسائل زیست‌محیطی: توضیح به کارکنان که چرا پایداری زیست‌محیطی برای سازمان و کره زمین حیاتی است.
مشارکت کارکنان در ابتکارات زیست‌محیطی: دادن فرصت‌هایی به کارکنان برای شرکت در برنامه‌های سبز.
شناسایی و پاداش دادن به کارکنان: تشویق و پاداش دادن به کسانی که در اقدامات زیست‌محیطی سازمان مشارکت دارند.
ارائه آموزش‌های زیست‌محیطی: ارائه دوره‌های آموزشی برای افزایش آگاهی کارکنان درباره موضوعات زیست‌محیطی.
۷- سازمان‌ها چه مزایایی از اتخاذ رهبری سبز و مدیریت منابع انسانی سبز به دست می‌آورند؟
اتخاذ این رویکردها می‌تواند به مزایای زیر منجر شود:
بهبود عملکرد مالی: کاهش هزینه‌ها، افزایش کارایی و جذب مشتریان حامی محیط‌زیست.
تقویت اعتبار برند: تعهد به پایداری زیست‌محیطی می‌تواند باعث افزایش اعتبار برند و جذب سرمایه‌گذاران و کارکنان شود.
افزایش مشارکت کارکنان: کارکنان زمانی که احساس کنند سازمان آنها برای محیط‌زیست ارزش قائل است، انگیزه و تعهد بیشتری خواهند داشت.
کاهش تاثیرات زیست‌محیطی: اجرای سیاست‌های سبز می‌تواند اثر منفی سازمان بر محیط‌زیست را کاهش دهد.
مزیت رقابتی: سازمان‌هایی که مدیریت زیست‌محیطی قوی‌تری دارند، می‌توانند در بازار جایگاه بهتری کسب کنند.
۸- سازمان‌ها در اجرای رهبری سبز و HRM -سبز با چه چالش‌هایی مواجه می‌شوند؟
برخی از چالش‌های اجرای این رویکردها شامل موارد زیر است:
-کمبود آگاهی: برخی کارکنان از اهمیت پایداری زیست‌محیطی یا نقش خود در آن آگاه نیستند.
-مقاومت در برابر تغییر: برخی از کارکنان در برابر اتخاذ شیوه‌های سبز جدید مقاومت می‌کنند.
-محدودیت منابع: برخی سازمان‌ها منابع مالی و فنی کافی برای اجرای سیاست‌های زیست‌محیطی را ندارند.
-تضاد با سایر اولویت‌های سازمانی: گاهی پایداری زیست‌محیطی با اولویت‌های دیگر، مانند سودآوری، در تضاد قرار می‌گیرد.
-مشکل در اندازه‌گیری عملکرد زیست‌محیطی: سنجش تاثیر سیاست‌های سبز و نشان دادن ارزش آنها ممکن است دشوار باشد.
این مطلب از مقاله‌ای با عنوان « بازشناسی مضامین مدیریت منابع انسانی با رویکرد رهبری سبز» استخراج شده است.
نویسندگان: علی الغراوی السواعد، سیدمحسن علامه و طیبه امیرخانی
