رفت و برگشت نقدینگی
جهان صنعت – بازار صندوق‌های سرمایه‌گذاری طی هفته گذشته شاهد تحرکات متفاوتی در میان انواع مختلف ابزارهای مالی قابل معامله بود. داده‌های مربوط به صندوق‌های درآمد ثابت، سهامی و اهرمی نشان می‌دهد که جریان ورود و خروج نقدینگی یکدست نبوده و بسته به نوع دارایی و ساختار صندوق‌ها، واکنش سرمایه‌گذاران نیز متفاوت رقم خورده است. در حالی که صندوق‌های درآمد ثابت همچنان به عنوان پناهگاه سرمایه‌گذاران محتاط ایفای نقش می‌کنند و با ثبات نسبی در بازدهی و ورود محدود پول مواجه‌اند، صندوق‌های سهامی در اغلب موارد کاهش ورود نقدینگی، افزایش فشار فروش و گسترش فاصله قیمت بازار از خالص ارزش دارایی‌ها را تجربه کرده‌اند. در صندوق‌های اهرمی نیز روند مشابه اما شدیدتری به چشم می‌خورد. ضریب‌های اهرمی بالا در کنار افت NAV و تعمیق حباب منفی باعث شده بسیاری از این صندوق‌ها در محدوده‌هایی پایین‌تر از ارزش ذاتی خود معامله شوند. تحلیل بازدهی‌ها در بازه‌های زمانی مختلف حاکی از عدم استقبال بخشی از سرمایه‌گذاران نسبت به ادامه حضور پرریسک در بازار است. این شرایط می‌تواند نشانه‌ای از افزایش احتیاط یا انتظار برای بازتعریف جهت بازار باشد؛ موضوعی که نیاز به تحلیل عمیق‌تر رفتار سرمایه‌گذاران در هر گروه صندوق را ضروری می‌کند.
درآمد‌ثابت‌ها و ورود محدود پول
ورود نقدینگی یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. این متغیر نشان می‌دهد که بازار تا چه حد به ابزارهای مالی اطمینان دارد یا آنها را به عنوان پناهگاه موقت در دوره‌های نوسانی می‌پذیرد. در کنار ورود پول، ارزش معاملات روزانه و متوسط ماهانه نیز تصویر دقیق‌تری از میزان فعالیت سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد.
بررسی داده‌های صندوق‌های درآمد ثابت در هفته گذشته حاکی از آن است که با وجود بازدهی‌های نسبی مثبت، جریان پول تازه به این صندوق‌ها محدود بوده است. در میان صندوق‌های پرتراکنش، «یاقوت»، «فیروزا» و «آکورد» به ترتیب با ارزش معاملات بیش از ۴۰۰، ۴۸۷ و ۱۰۰میلیارد تومان در صدر قرار گرفتند. با این حال خالص ورود پول در بسیاری از نمادهای بزرگ منفی گزارش شده است؛ ازجمله «نیک‌گستر» و «اعتماد» که خروج نقدینگی معناداری را تجربه کرده‌اند.
نسبت سرانه خرید به فروش و قدرت خرید حقیقی نیز در چندین نماد بزرگ کمتر از یک بوده که نشان‌دهنده غلبه فروشندگان بر خریداران حقیقی است. به عنوان نمونه در نماد «طلوع»، قدرت خرید حقیقی در محدوده منفی ۱۵/۱ و در نماد «اوصتا» نزدیک به ۱۸/۱ثبت شده است.
با وجود این، برآیند سفارش‌ها در برخی نمادها مانند «کارا» و «افران» مثبت بوده و به ترتیب بیش از ۶۰۰ و ۸۹۰میلیارد تومان سفارش خرید ثبت شده است. این داده‌ها نشان می‌دهد که اگرچه بخشی از بازار به صندوق‌های درآمد ثابت تمایل دارد اما این تمایل فراگیر و پرقدرت نیست. در مجموع با وجود ثبات بازدهی، بازار هنوز در حال بررسی و سنجش مجدد جذابیت صندوق‌های کم‌ریسک است و نمی‌توان از ورود گسترده سرمایه به این گروه سخن گفت.
پایداری بازدهی در صندوق‌های کم‌ریسک
با نگاهی به ارزش خالص دارایی صندوق‌های درآمد ثابت می‌توان دریافت که رفتار این گروه در بازه‌های زمانی مختلف، تفاوت‌های محسوسی داشته است. در بازه ۲۰روزه، بیشترین رشد NAV با ۶۷/۳درصد متعلق به «آلا» بوده است و پس از آن، «ارکیده» و «داریک» به ترتیب با رشد ۶۱/۳ و ۸۸/۲درصدی در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در مقابل «آسان» در همین دوره با افت ۲/۲درصدی پایین‌ترین عملکرد را ثبت کرده است. در بازه ۶۰روزه، رقابت میان صندوق‌ها شدت گرفته است. «آسامید» با رشد چشمگیر ۸۴/۲۸درصدی NAV، پیشتاز این دوره بوده و پس از آن «درین» و «ارکیده» با رشدهای حدود ۱۳ و ۹درصدی قرار دارند. با این حال، اختلاف در بازدهی قیمت ۳ماهه میان این صندوق‌ها جلب توجه می‌کند؛ جایی که «آسامید» بازدهی قابل توجه ۶۱/۳۵درصدی را ثبت کرده اما «درین» و «ارکیده» به بازدهی‌هایی حدود ۷ و ۸درصدی محدود شده‌اند. در افق شش‌ماهه، همچنان «آسامید» در صدر جدول بازدهی قرار دارد. این صندوق موفق به ثبت بازدهی ۴۵درصدی شده، در حالی که «آرامش» و «کارا» به ترتیب با بازدهی ۷۷/۱۶ و ۶۹/۱۶درصد، رقابتی تنگاتنگ را رقم زده‌اند. تغییرات NAV نیز این اختلاف را تایید می‌کند: NAV شش‌ماهه «آسامید» ۴۲درصد رشد کرده، در حالی که دو صندوق رقیب رشدهایی مشابه بازدهی خود داشته‌اند.
در نهایت آنچه از بازدهی سالانه این صندوق‌ها استنباط می‌شود، همچنان بیانگر استقبال باثبات سرمایه‌گذاران از صندوق‌های درآمد ثابت است. برای بسیاری این صندوق‌ها نقش پناهگاهی امن در برابر نوسانات بازار را ایفا کرده‌اند و با عملکردی قابل پیش‌بینی، انتخابی مطمئن در میان گزینه‌های متنوع سرمایه‌گذاری باقی مانده‌اند.
سهامی‌ها در فشار خروج نقدینگی
ورود و خروج نقدینگی در صندوق‌های سهامی، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش موقعیت این گروه در میان سرمایه‌گذاران است. در هفته گذشته، داده‌ها از فشار فروش و کاهش محسوس در ارزش سفارش‌های خرید در بخشی از صندوق‌های حکایت داشت. خروج نقدینگی در بخش قابل توجهی از صندوق‌ها با افت سرانه خرید حقیقی و افزایش سرانه فروش همراه بوده که می‌تواند نشان‌دهنده کاهش تمایل فعالان بازار برای حفظ موقعیت در دارایی‌های پرریسک باشد. قدرت خرید حقیقی در اکثر صندوق‌ها زیر یک بوده و در برخی موارد، مانند «دوایکس»، «بیدار» و «جهش»، نسبت‌های منفی قابل توجهی مشاهده می‌شود؛ «دوایکس» با قدرت خرید منفی ۲۸/۶، «بیدار» با منفی ۰۴/۵ و «جهش» با منفی ۱۶/۴ نمونه‌هایی از این وضعیت هستند. در صندوق‌هایی مانند «شتاب» و «اتوآگاه»، نه‌تنها خروج نقدینگی بالا بوده بلکه برآیند سفارش‌های فروش و افت بازدهی نیز همزمان رخ داده، این در حالی است که برخی صندوق‌های کوچک‌تر مانند «بازبیمه» یا «جاودان» برآیند مثبت سفارش‌ها را ثبت کردند اما میزان جریان ورودی آنها در مقایسه با حجم خروج پول از صندوق‌های بزرگ، بسیار ناچیز است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، تداوم جریان خروج پول در کنار افت NAV روزانه، به یک روند غالب در صندوق‌های سهامی بدل شده و نشانه‌ای از جو احتیاطی سرمایه‌گذاران نسبت به بازار سهام باشد.
بازدهی ناپایدار در صندوق‌های پرریسک
نگاهی به عملکرد بازدهی صندوق‌های سهامی در بازه‌های زمانی مختلف نشان می‌دهد که نوسانات شدید، ویژگی بارز این گروه از صندوق‌ها در هفته‌های اخیر بوده است. براساس داده‌های NAV، تفاوت چشمگیری میان بازدهی یک روزه تا بازدهی ماهانه و سه‌ماهه صندوق‌ها دیده می‌شود، به طوری که برخی صندوق‌ها مانند «پالایش» و «شتاب» طی یک هفته بازدهی منفی دو رقمی داشته‌اند، در حالی که در بازه‌های بلندمدت‌تر همچنان ارقام مثبتی ثبت شده است. برای نمونه صندوق «شتاب» که در بازدهی پنج روزه با افت ۳۶۹/۱۱درصدی مواجه شده، در بازدهی سه‌ماهه عدد ۷۱/۲۰درصد و در بازدهی سالانه بیش از ۶۲درصد رشد داشته است. این وضعیت در مورد صندوق‌هایی نظیر «پالایش»، «اهرم» و «موج» نیز دیده می‌شود که با وجود افت‌های شدید در کوتاه‌مدت، بازدهی‌های مثبت و حتی قابل توجهی در بازه‌های زمانی طولانی‌تر دارند.
در مقابل، برخی صندوق‌های دیگر نظیر «ویستا»، «زرین» و «همتا» بازدهی نسبتا باثبات‌تری را در تمام بازه‌ها تجربه کرده‌اند اما عموما در سطوحی پایین‌تر و با دامنه تغییرات محدودتر. نکته قابل توجه اختلاف فاحش میان NAV و قیمت معاملاتی در بسیاری از صندوق‌هاست که موجب شکل‌گیری حباب منفی و کاهش جذابیت قیمتی شده است؛ برای مثال حباب منفی بیش از ۲درصدی در نمادهایی مانند «بیدار»، «شتاب» و «پالایش» دیده می‌شود. این ترکیب از نوسانات بالا، افت NAV و فاصله قیمت با ارزش ذاتی، بازدهی این صندوق‌ها را در معرض عدم قطعیت قرار داده و تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاران را پیچیده‌تر کرده است.
تحرک‌های متفاوت صندوق‌های سهامی
صندوق‌های اهرمی در ماه گذشته با وجود افت‌های سنگین در ارزش واحدها، همچنان در صدر جدول بازدهی‌های بلندمدت باقی مانده‌اند. بررسی تغییراتNAV و بازدهی نشان می‌دهد که این صندوق‌ها در بازه سه‌ماهه، شش‌ماهه و حتی سالانه، بازدهی‌هایی فراتر از میانگین بازار ثبت کرده‌اند، برای نمونه «موج» با ۱۵۷درصد بازدهی سالانه در میان تمام صندوق‌ها پیشتاز بوده است.
با این حال، این بازدهی‌ها با ریسک‌های بیشتری هم همراه بوده‌اند. نوسان‌های بالاتر از دو واحد درصد در شاخص نوسان روزانه و افت‌های قابل توجه در بازدهی کوتاه‌مدت از جمله ویژگی‌های بارز این گروه است. صندوق‌هایی مانند «شتاب» و «اهرم» در بازه پنج‌روزه بین ۱۰ تا ۱۳درصد افت ثبت کرده‌اند. در بیشتر صندوق‌های این گروه، اختلاف بین قیمت بازار و NAV منفی و عموما بین ۳ تا ۷ درصد بوده که نشان‌دهنده کاهش نسبی تقاضا در روزهای اخیر است.
این مجموعه داده‌ها نشان می‌دهد که صندوق‌های اهرمی همچنان برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال بازدهی‌های پرشتاب بوده جذاب هستند اما هزینه این بازدهی، تحمل نوسان‌های زیاد و افت‌های مقطعی سنگین است.
اهرم‌های پرریسک با تقاضای منفی
اطلاعات معاملاتی صندوق‌های اهرمی در روزهای گذشته حاکی از کاهش تقاضا در این گروه است. بیشتر صندوق‌ها با ثبت خروج پول حقیقی، برآیند منفی سفارش‌ها و قدرت خرید پایین‌تر نسبت به فروش، نشانه‌هایی از افت اقبال سرمایه‌گذاران را بروز داده‌اند. برای نمونه «نارنج اهرم» با خروج ۶۷میلیارد تومان و نسبت قدرت خرید حقیقی منفی، در کنار «توان» و «موج» که خروجی‌های سنگین‌تری داشته‌اند، تصویر روشنی از جهت‌گیری سرمایه در این بخش ارائه می‌دهند.
نکته قابل توجه ثبت اختلاف منفی بین قیمت پایانی و NAV در تمام صندوق‌های بررسی شده است. در مواردی مانند «بیدار» و «شتاب»، حباب منفی به بیش از ۷درصد نیز رسیده و این اختلاف همزمان با افت قیمت بازار می‌تواند نشانه‌ای از فشار فروش یا نبود خریدار در قیمت‌های نزدیک به ارزش خالص باشد.
با وجود جذابیت اهرم‌های مالی در این صندوق‌ها، ضریب اهرمی واقعی در بیشتر موارد نسبت به ماه‌های گذشته کاهش یافته است؛ «پیشران» و «دوایکس» با ضریب‌های حدود ۳/۱ تا ۲، نسبت به میانگین‌های تاریخی خود پایین‌تر هستند.
این روند می‌تواند ناشی از مدیریت ریسک محتاطانه‌تر یا کاهش جذابیت ساختار اهرمی برای سرمایه‌گذاران جدید باشد. در مجموع داده‌ها حاکی از آن است که صندوق‌های اهرمی در شرایط فعلی با فشار خروج نقدینگی و کاهش تقاضا مواجه‌اند، گرچه موقعیت‌های بازدهی در افق‌های بلندمدت همچنان پابرجاست.
