رفتار مصرفی مردم؛ کالای دست‌دوم دیگر محدود به قشر کم‌درآمد نیست

جهان صنعت، افزایش سرسام‌آور قیمت کالاهای نو در سال ۱۴۰۴ باعث شده بازار کالاهای دست‌دوم دوباره جان بگیرد؛ بازاری که زمانی حاشیه‌ای و محدود به قشر خاصی بود، حالا جای پای پررنگی در زندگی ایرانی ها پیدا کرده است.

از موبایل و لپ‌تاپ گرفته تا لباس، مبلمان، خودرو و حتی وسایل شخصی؛ در واقع خرید کالای کارکرده دیگر تابو نیست؛ بلکه از نظر بسیار از مردم یک تصمیم عقلانی و اقتصادی است.

قیمت‌های نجومی کالاهای نو، نفس بازار دست‌دوم را تازه کرد

در خیابان جمهوری، فروشندگان گوشی‌های دست‌دوم می‌گویند بازار در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال‌های قبل رونق بی‌سابقه‌ای پیدا کرده. یکی از فروشندگان باسابقه که بیش از ۱۵ سال در این حوزه فعالیت دارد، به خبرنگار اقتصادنیوز می‌گوید: «قبلاً مشتری‌ها بیشتر دانشجو و کارگر بودند، اما حالا مهندس، معلم و حتی کارمندان بخش خصوصی هم سراغ گوشی دست‌دوم می‌آیند.» او تاکید می‌کند که با توجه به افزایش قیمت‌ها، «با حقوق متوسط هیچ کس نمی‌تواند گوشی نو بخرد مگر با قسط یا کارت اعتباری.»

رونق بی‌سابقه بازار دست‌دوم؛ از موبایل، لپ‌تاپ تا خودرو

یکی از فروشندگان به اقتصادنیوز می‌گوید رقم‌ها کاملاً گویاست: یک گوشی میان‌رده سامسونگ که در سال ۱۴۰۰ حدود ۷ تا ۸ میلیون تومان بود، حالا بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان فروخته می‌شود؛ یعنی ۲.۵ تا ۳.۵ برابر رشد کرده است.

البته این افزایش قیمت در گوشی‌های بالارده هم کاملا محسوس است؛ برای مثال، یک مدل پرچمدار که در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان بود، حالا بیش از ۷۰ میلیون تومان قیمت دارد. این جهش باعث شده بازار تعمیر و بازسازی موبایل هم رونق پیدا کند. بسیاری از فروشندگان حالا گارانتی محدود و تست چندروزه ارائه می‌دهند تا ریسک خرید پایین بیاید و اعتماد مشتری جلب شود.

در بازار لپ‌تاپ هم شرایط مشابه است. در سال ۱۴۰۰، بیشتر لپ‌تاپ‌های دست‌دوم حدود پنج ساله بودند، اما حالا مدل‌های سه‌ساله و حتی نسبتا جدید به راحتی خرید و فروش می‌شوند. قیمت یک لپ‌تاپ اداری که در سال ۱۴۰۰ بین ۱۵ تا ۱۸ میلیون تومان بود، حالا به بیش از ۳۰ میلیون تومان رسیده است؛ یعنی تقریباً دو برابر شده است. حتی لپ‌تاپ‌های گیمینگ که در سال ۱۴۰۰ بین ۴۵ تا ۵۰ میلیون تومان بودند، حالا بیش از ۹۰ میلیون تومان قیمت دارند. این باعث شده خریداران برای صرفه‌جویی و دسترسی به فناوری مناسب، سراغ کالاهای استوک بروند و بازار لپ‌تاپ‌های استوک روز به روز گسترده‌تر شود.

رشد انفجاری آگهی‌های لباس دست‌دوم در فضای مجازی

خرید لباس دست‌دوم هم دیگر تابو نیست. چهار سال پیش، خیلی‌ها فکر می‌کردند لباس کارکرده یعنی محدودیت مالی، اما حالا فروشگاه‌های برند دست‌دوم در مناطق مرفه تهران مثل ونک و یوسف‌آباد فعالند و صفحات فروش لباس دست‌دوم در فضای مجازی رشد قابل توجهی داشته‌اند.

طبق داده‌های پلتفرم‌های داخلی، حجم آگهی‌های لباس دست‌دوم در سال ۱۴۰۴ بیش از ۵ برابر سال ۱۴۰۰ شده و بیشترشان لباس‌های برند خارجی هستند که با نصف قیمت اولیه عرضه می‌شوند. این تغییر فرهنگی باعث شده خرید لباس کارکرده نه فقط صرفه‌جویی، بلکه دنبال خاص بودن و محیط‌زیستی بودن هم باشد.

بازار لوازم خانگی هم از این قاعده مستثنی نیست. یخچال، ماشین لباسشویی و تلویزیون به قدری گران شده‌اند که خانواده‌ها هنگام جابه‌جایی یا ازدواج فرزندان، به خرید وسایل دست‌دوم روی می‌آورند.

بررسی میدانی اقتصادنیوز نشان می‌دهد قیمت یک یخچال فریزر دست‌دوم بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان است، در حالی که مدل نو بیش از ۸۰ میلیون تومان قیمت دارد؛ یعنی صرفه‌جویی حدود ۶۰ درصدی.

ماشین لباسشویی پنج کیلویی که در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان بود، حالا مدل دست‌دوم آن بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان قیمت دارد، در حالی که مدل نو بیش از ۷۰ میلیون تومان است. این جهش قیمت باعث شده خانواده‌ها گزینه تعمیر یا خرید دست‌دوم را به خرید نو ترجیح دهند.

فاصله قیمت خودروهای کارکرده و صفر بیشتر شد

اما شاید بزرگ‌ترین تغییر مربوط به خودروهای دست‌دوم(کارکرده) باشد. فاصله قیمت خودرو صفر و کارکرده به شدت زیاد شده است. پراید مدل ۱۳۹۵ که در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۲۰ میلیون تومان بود، حالا بیش از ۳۵۰ میلیون تومان قیمت دارد؛ یعنی حدود ۳ برابر.

حتی خودروهای متوسط و خانوادگی مثل پژو ۲۰۶ که در سال ۱۴۰۰ بین ۲۵۰ تا ۲۸۰ میلیون تومان بودند، حالا بیش از ۷۰۰ میلیون تومان قیمت دارند. کارشناسان می‌گویند این تفاوت قیمت باعث شده حجم معاملات خودروهای دست‌دوم تقریباً دو برابر شود و خانواده‌ها ترجیح دهند مدل‌های چندساله بخرند تا از هزینه‌های سنگین خرید خودرو صفر جلوگیری کنند.

کارشناسان اقتصادی می‌گویند این رشد بازار دست‌دوم فقط به تورم مربوط نیست، بلکه تغییر رفتار مصرفی مردم هم نقش دارد. یک فعال اقتصادی می‌گوید: «در دوره‌های تورمی طولانی، مردم یاد می‌گیرند از هر چیزی بیشترین استفاده را ببرند. حالا کالای دست‌دوم فقط برای قشر ضعیف نیست؛ بلکه نشانه هوشمندی اقتصادی است.»

نقش پلتفرم های آنلاین در بازارگرمی دست دوم‌فروشی ها

پلتفرم‌های آنلاین هم نقش کلیدی داشته‌اند. در سال ۱۴۰۰، بیشتر معاملات به شکل سنتی و حضوری انجام می‌شد، اما حالا بیش از ۸۰ درصد خرید و فروش‌ها آنلاین است. برخی از این پلتفرم‌ها سیستم اعتبارسنجی و ضمانت پرداخت دارند تا احتمال کلاهبرداری کاهش یابد و اعتماد مشتری بالاتر برود. حتی فروشگاه‌های فیزیکی کالاهای بازسازی‌شده نیز با ارائه خدمات گارانتی محدود، تست چندروزه و امکان بازگشت کالا، به شکل رسمی‌تر در این بازار حضور پیدا کرده‌اند.

نگرش اجتماعی هم تغییر کرده است. نسل جوان حالا کالاهای دست‌دوم را نه فقط برای صرفه‌جویی، بلکه برای خاص بودن، محیط‌زیستی بودن و بازیافت خریداری می‌کنند. بسیاری از خریداران می‌گویند هدفشان صرفاً پول نیست، بلکه دنبال تجربه‌های متفاوت و کاهش دورریز منابع هستند. این تغییر باعث شکل‌گیری جریان‌های جدید در اقتصاد مصرف شده و نشان می‌دهد جامعه در مواجهه با تورم مزمن و کاهش قدرت خرید، رفتار هوشمندانه‌ای پیدا کرده است.

مقایسه اعداد بین سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۴ هم روشن است: رشد ۲.۵ تا ۳.۵ برابری موبایل میان‌رده، تقریباً دو برابر شدن لپ‌تاپ اداری، ۶۰ درصد صرفه‌جویی در لوازم خانگی و حدود ۳ برابر شدن قیمت خودروها، نشان می‌دهد خرید کالاهای دست‌دوم از یک اجبار اقتصادی به یک انتخاب هوشمندانه و فرهنگی تبدیل شده است.

این روند باعث شده خانواده‌ها نه فقط در خرید صرفه‌جویی کنند، بلکه از دورریز منابع جلوگیری کنند و به نوعی به پایداری اقتصادی و محیط زیست هم کمک کنند. حتی بازار مبلمان و وسایل شخصی هم شاهد رشد محسوس کالاهای دست‌دوم و بازسازی‌شده است. فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی سعی می‌کنند تجربه خرید مطمئن و شفاف ارائه دهند، از تست‌های چندروزه تا گارانتی محدود، که این امر اعتماد مصرف‌کننده را تقویت کرده است.

بازار خودرو دست‌دوم هم نمونه بارز این تغییرات است. تفاوت قیمت میان خودرو صفر و کارکرده، حجم بالای معاملات و تنوع مدل‌ها باعث شده خانواده‌ها حتی با توان مالی متوسط، سراغ مدل‌های چندساله بروند. این روند حکایت از تحولی فرهنگی است که مصرف هوشمندانه و اقتصادی را در اولویت قرار می‌دهد.

به عبارت دیگر افزایش محبوبیت کالاهای دست‌دوم در سال ۱۴۰۴ بازتابی از واقع‌گرایی جامعه نسبت به وضعیت اقتصادی است. این بازار اگرچه از دل سختی‌های اقتصادی زاده شده، اکنون به یکی از جریان‌های پایدار مصرف در ایران تبدیل شده و نشان می‌دهد جامعه توانسته با هوشمندی و سازگاری با شرایط، راهکارهای نوآورانه برای مدیریت منابع مالی و کاهش هزینه‌ها پیدا کند.

منبع: اقتصادنیوز