رشد در امارات، رکود سهم ایران
جهان‌صنعت– بخش گردشگری امارات‌متحده عربی در سال۲۰۲۴ رشد چشمگیری را تجربه کرد. این کشور توانست جایگاه خود را در میان کشورهای پیشرو در این صنعت تثبیت کند. طبق آخرین گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری(WTTC)، صنعت گردشگری امارات ۳/۲۵۷ میلیارد درهم (۱/۷۰میلیارد دلار آمریکا) به تولید ناخالص داخلی ملی این کشور اضافه کرده که معادل ۱۳درصد از کل اقتصاد است. این عملکرد نه‌تنها نشان‌دهنده رشد ۲/۳درصدی نسبت به سال۲۰۲۳ است بلکه افزایشی ۲۶درصدی نسبت‌به سال۲۰۱۹ را هم به دنبال داشته و امارات را به یکی از سریع‌ترین اقتصادهای گردشگری در حال رشد در سطح جهان تبدیل کرده است. با سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک، بهبود زیرساخت‌ها و تمرکز بر پایداری و فراگیری، امارات توانسته توجه مسافران و سرمایه‌گذاران جهانی را جلب کند. گزارش‌ها همچنین از افزایش قابل توجه هزینه‌های گردشگری بین‌المللی و داخلی در این کشور خبر می‌دهند که موجب تقویت گردشگری امارات در سطح جهانی شده است.
درحالی‌که امارات متحده عربی با سرعت بالا در حال رشد در بخش گردشگری است، ایران مسیر متفاوتی را طی کرده است. ایران در دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی با امضای برجام شاهد رشدی چشمگیر در حوزه گردشگری بود اما پس از خروج آمریکا از این توافق در اردیبهشت‌ماه۱۳۹۷، گردشگری کشور روندی نزولی پیدا کرد و شیوع کرونا نیز ضربه‌ای جدی به این صنعت وارد آورد. شهادت سردار سلیمانی، حادثه هواپیمای اوکراینی، وقایع پاییز سال۱۴۰۱، تشدید تنش‌ها با رژیم صهیونیستی، ترور اسماعیل هنیه، روی کار آمدن ترامپ و در نهایت جنگ ۱۲روزه تحمیلی، همه عوامل بحران‌سازی بودند که گردشگری ایران را با رکودی عمیق مواجه ساخت.
هشدار کشورهای مختلف به اتباع خود درباره سفر به ایران نیز این رکود را تشدید کرد و امروز فعالان گردشگری کشور با کاهش درآمدها و تعدیل نیرو روبه‌رو شدند. مجموع این عوامل باعث شده که ایران باوجود داشتن جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و تنوع اقلیمی کم‌نظیر، نتواند در عرصه رقابت گردشگری با کشورهای منطقه‌ای مانند امارات، ترکیه و عربستان پیشرفت قابل‌توجهی داشته باشد. در این میان، نزدیکی امارات به ایران و رشد سریع آن در سال‌های اخیر، خطر جذب گردشگران را از سوی این کشور همسایه بیشتر کرده است.
رشد رکوردشکن و چشم‌انداز استراتژیک
بخش گردشگری امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۴ شاهد رکوردشکنی‌های دیگری بود. سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی ملی این کشور به ۳/۲۵۷میلیارد درهم رسید که نسبت به سال۲۰۲۳، افزایش ۲/۳درصدی و نسبت به سال۲۰۱۹، افزایش ۲۶درصدی را نشان می‌دهد. این رشد، امارات را به یکی از سریع‌ترین اقتصادهای گردشگری در حال رشد در سطح جهان تبدیل کرده است. موفقیت این صنعت در امارات نتیجه یک استراتژی جامع است که بر تنوع‌بخشی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و جذب گردشگران بین‌المللی متمرکز است. رهبری امارات، گردشگری را به یکی از ارکان اصلی اقتصاد خود تبدیل کرده و موجب جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان در این بخش شده است.
گزارش‌های WTTCاز بهبود قابل‌توجه زیرساخت‌های گردشگری این کشور می‌گویند که امارات توانسته مسافران تفریحی و تجاری را از سراسر جهان جذب کند. از نظر هزینه‌های گردشگری بین‌المللی، امارات تبدیل به یک بازیگر مهم جهانی شده است. در سال۲۰۲۴، هزینه‌های گردشگران بین‌المللی به ۳/۲۱۷
میلیارددرهم(۲/۵۹میلیارد دلار آمریکا) رسید که نسبت به سال۲۰۲۳، رشد ۸/۵درصدی و نسبت‌به سال۲۰۱۹، افزایش ۴/۳۰درصدی را نشان می‌دهد. هزینه‌های گردشگری داخلی نیز رشد خوبی داشته و به ۶/۵۷میلیارد درهم(۷/۱۵میلیارد دلار آمریکا) رسید که نسبت‌به سال قبل، افزایش ۴/۲درصدی داشته است.
پیش‌بینی‌ها برای سال۲۰۲۵ نیز امیدوارکننده است. انتظار می‌رود هزینه‌های گردشگری بین‌المللی امارات به ۵/۲۲۸میلیارد درهم برسد و هزینه‌های گردشگری داخلی نیز به ۶۰میلیارددرهم افزایش یابد.
ارتقای گردشگری با تاکید بر تفریح و تجارت
صنعت گردشگری امارات عمدتا توسط سفرهای تفریحی هدایت می‌شود که ۷/۸۴درصد از کل هزینه‌های سفر در سال۲۰۲۴ را به خود اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر، سفرهای تجاری ۳/۱۵درصد از هزینه‌ها را تشکیل می‌دهند که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری امارات در پذیرایی از مسافران تفریحی و شرکتی است. این کشور با داشتن جاذبه‌های متنوع از استراحتگاه‌های لوکس گرفته تا رویدادهای جهانی و جاذبه‌های فرهنگی، همچنان در حال رشد است.
گردشگران بین‌المللی سهم قابل‌توجهی از هزینه‌های گردشگری امارات را به خود اختصاص داده‌اند. در سال۲۰۲۴، ۷۹درصد از هزینه‌های گردشگری متعلق به گردشگران خارجی بود. بازارهای اصلی این گردشگران شامل هند(۱۴درصد)، بریتانیا و روسیه(هرکدام ۸درصد)، چین و عربستان سعودی(هرکدام ۵درصد) بودند. این جذابیت بین‌المللی موفقیت امارات را در جذب گردشگران از سراسر جهان برجسته می‌کند.
در ایران اما برخلاف ماه‌های ابتدایی پس از برجام، گردشگری با افت شدید مسافران ورودی مواجه است و عمده گردشگران ورودی به ایران از کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان هستند. این گردشگران به‌‌طور معمول هزینه‌های کمتری نسبت‌به گردشگران غربی صرف می‌کنند و بنابراین تاثیر اقتصادی زیادی بر اقتصاد کشور ندارند.
مسیر دوگانه گردشگری پایدار در امارات و ایران
درحالی‌که امارات با وجود رشد سریع گردشگری، همچنان به پایداری توجه دارد، این موضوع در ایران کمتر مشاهده می‌شود. در سال۲۰۲۳، انتشار کربن ناشی از گردشگری در امارات تنها ۳/۱۳درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای این کشور را تشکیل داد که نشان‌دهنده تلاش‌های امارات برای کاهش اثرات زیست‌محیطی صنعت گردشگری است. همچنین امارات در راستای شمول اجتماعی، در تلاش است تا فرصت‌های اقتصادی را برای زنان و جوانان فراهم کند. به‌عنوان مثال، در سال۲۰۲۳، زنان ۳/۱۶درصد از نیروی کار گردشگری و جوانان ۱۵ تا ۲۴ساله ۷/۹درصد از آن را تشکیل می‌دادند.
در ایران اقدامات قابل‌توجهی در راستای توسعه گردشگری پایدار انجام نشده است. مصرف بالای آب و انرژی در هتل‌ها و عدم توجه به توسعه گردشگری سبز و پایدار از جمله مشکلات این صنعت در کشور است. البته باید توجه داشت مشارکت زنان در بخش گردشگری ایران در مقایسه با کشورهای منطقه کم و بیش مناسب است.
در مجموع و در یک نگاه کلی باید اذعان داشت که بخش گردشگری امارات در سال گذشته میلادی به یکی از موفق‌ترین و سریع‌ترین بخش‌های اقتصادی دنیا تبدیل شده است. این رشد چشمگیر نتیجه استراتژی‌های هوشمندانه و سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌ها، بازاریابی موثر و توجه به نیازهای مسافران است. در مقابل ایران با چالش‌های مختلفی روبه‌رو است که باعث کاهش ورود گردشگران خارجی شده و از پتانسیل‌های بالای این صنعت بهره‌برداری مناسبی صورت نگرفته است. به نظر می‌رسد در ایران برای بهبود وضعیت گردشگری باید سیاست‌های جدیدی در زمینه جذب گردشگران، ارتقای زیرساخت‌ها و ایجاد ثبات در روابط دیپلماتیک و اقتصادی طرف توجه قرار گیرد.
