25 - 10 - 2022
رشد اقتصادی ۴/۶ درصدی؛ افسانه یا واقعیت
اعلام رشد اقتصادی ۶/۴ درصدی در سه ماهه اول سال ۱۳۹۳ توسط بانک مرکزی منجر به بروز مباحث کارشناسی متفاوتی طی روزهای اخیر شد. برخی کارشناسان اقتصادی رشد اقتصادی ۶/۴ درصدی بانک مرکزی را غیرواقعی (و حتی افسانه) خواندند ولی در مقابل برخی نیز آمارهای مذکور را صحیح و منطقی میدانند. در راستای بحث یادشده این سوال اساسی قابل طرح است که رشد اقتصادی سه ماهه اول سال ۱۳۹۳ واقعی است یا غیرواقعی؟ در پاسخ به سوال مذکور مباحث زیر قابل ارایه است.
۱- رشد اقتصادی کشور (به قیمتهای ثابت ۱۳۸۳) طی دوره ۹۲-۱۳۹۰ به ترتیب ۳/۴، ۸/۶- و ۹/۱- درصد بوده است. براین اساس اقتصاد ایران از ابتدای سال ۱۳۹۱ وارد دوره رکودی شده است. شایان ذکر است تولید ناخالص داخلی کشور (به قیمتهای ثابت ۱۳۸۳) طی دوره یادشده به ترتیب ۲۱۵۷۹۳، ۲۰۱۱۵۵ و ۱۹۷۲۸۵ میلیارد تومان بوده است.
۲- رشد اقتصادی فصلی به قیمتهای ثابت ۱۳۸۳ (نشانگر رشد تولید ناخالص داخلی هر فصل نسبت به مشابه سال قبل) در سال ۱۳۹۱ به ترتیب ۹-، ۹-، ۹/۶- و ۲- درصد بوده است. رشد اقتصادی فصلی سال ۱۳۹۲ نیز به ترتیب ۱/۴-، ۹/۰-، ۸/۱- و ۱/۱- درصد بوده است. آمارهای مذکور نشان میدهد اقتصاد ایران هشت فصل پیاپی رشدهای اقتصادی منفی تجربه کرده است.
۳- رشد ارزش افزوده بخش صنعت و معدن (به قیمتهای ثابت ۱۳۸۳) طی دوره ۹۲-۱۳۹۰ به ترتیب ۴/۶، ۱/۸- و ۶/۳- درصد بوده است. بر این اساس بخش صنعت و معدن از ابتدای سال ۱۳۹۱ وارد دوره رکودی شده است. شایان ذکر است ارزش افزوده بخش صنعت و معدن طی دوره یادشده به ترتیب ۳۸۲۳۲، ۳۵۱۴۱ و ۳۳۸۷۱ میلیارد تومان بوده است.
۴- رشد ارزش افزوده فصلی بخش صنعت و معدن (به قیمتهای ثابت ۱۳۸۳) در سال ۱۳۹۱ به ترتیب ۳/۷-، ۷/۶-، ۳/۱۲- و ۶- درصد بوده است. رشد ارزش افزوده فصلی سال ۱۳۹۲ نیز به ترتیب ۶/۷-، ۳/۵-، ۱/۲- و ۰/۰ درصد بوده است.
براساس مباحث مذکور توجه به چند نکته حایز اهمیت است؛ نکته اول آنکه بالاترین سطح تولید ناخالص داخلی ایران مربوط به سال ۱۳۹۰ (با رقمی معادل ۲۱۵۷۹۳ میلیارد تومان) است که پس از آن روندی نزولی داشته است. براساس محاسباتی ساده میتوان عنوان کرد چنانچه اقتصاد ایران در سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ رشدهای اقتصادی حدود ۷/۴ درصدی تجربه کند در پایان سال ۱۳۹۴ به سطح تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۰ بازخواهد گشت. این به آن مفهوم است که تمام تلاشهای صورت گرفته در سالجاری و سال آتی برای احیای مجدد اقتصاد و بازگشت به نقطه صفر (یعنی بالاترین سطح از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۰) است. نکته دوم آن است که اکثر زیربخشهای اقتصادی ایران همچون نفت و صنعت و معدن طی سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ رشد منفی داشتهاند بنابراین ارزش افزوده آنها کاهش داشته است.
به بیان دیگر حجم اقتصاد در سطح کلان و میزان ارزش افزوده زیربخشهای اقتصادی در سال ۱۳۹۲ به سطح پایینی کاهش و تنزل یافته است. نکته سوم آنکه بدیهی است روند نزولی رشد اقتصادی ایران در یکجا متوقف شده و افزایش تولید از سر گرفته شود اما افزایش تولید در سال ۱۳۹۳ نسبت به سال ۱۳۹۲ را نباید به معنای رونق اقتصادی تلقی نمود بلکه باید به معنای آغازی بر پایان رکود اقتصادی محسوب کرد.
به عنوان مثالی ساده فرض کنید اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۰ معادل ۱۰۰ دستگاه خودرو و در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ به دلیل شرایط رکودی به ترتیب ۹۳ و ۹۱ دستگاه خودرو تولید کرده است (در این مثال فرض شده است اقتصاد ایران تنها کالای خودرو تولید میکند و رشد اقتصادی دوره ۹۲-۱۳۹۱ به ترتیب ۸/۶- و ۹/۱- درصد درنظر گرفته شده است). در سال ۱۳۹۳ رشد اقتصادی ۶/۴ درصدی تجربه میشود و سطح تولید خودرو به ۹۶ دستگاه افزایش مییابد. نکته قابل تامل آن است که رشد تولید در سال ۱۳۹۳ نسبت به سال ۱۳۹۲ سنجیده میشود که سطح تولید خودرو به شدت کاهش یافته است و دیگر آنکه اقتصاد ایران هنوز در سال ۱۳۹۳ به سطح تولید خودرو در سال ۱۳۹۰ نتوانسته است دست یابد. شایان ذکر است براساس آمارهای منتشره وزارت صنعت، معدن و تجارت میزان تولید محصولات منتخب صنعتی طی سه ماهه اول سالجاری روندی صعودی داشته است. به عنوان مثال تولید الیاف اکریلیک ۳/۱۲۳ درصد، وانت ۳/۹۶ درصد، الایدی و السیدی ۵/۷۹ درصد رشد داشتهاند همچنین انواع سواری ون و دودیفرانسیل، تجهیزات صنعتی، ماشین لباسشویی، یخچال و فریزر، سموم دفع آفات نباتی، کامیون کشنده، روغن نباتی، دارو، کاغذ، فولاد خام، نئوپان، انواع پاپوش، کنسانتره زغالسنگ، پتروشیمی، لاستیک خودرو، فیبر، کاتد مس، ریختهگری (چدن و فولاد)، چرم، نخ پلیاستر، فرش ماشینی، آلومینا، روغن موتور و پودر شوینده نیز از دیگر اقلام صنعتی و معدنی دارای رشد تولید در بهار ۱۳۹۳ بودهاند (البته برخی محصولات نیز رشد تولید منفی داشتهاند ولی در مجموع رشد محصولات منتخب صنعتی مثبت بوده است). براساس آنچه عنوان شد میتوان گفت که رشد ۶/۴ درصدی در فصل اول سال ۱۳۹۳ نسبت به فصل مشابه سال ۱۳۹۲ را اولا نباید افسانه پنداشت و ثانیا نباید به معنای رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال جدید تلقی کرد بلکه مفهوم واقعی آن را باید تلاش اقتصاد ایران برای احیای مجدد خویش به منظور بازگشت به نقطه صفر ارزیابی کرد، آغاز مسیر دشواری که در سناریویی خوشبینانه در انتهای سال ۱۳۹۴ محقق خواهد شد.
*کارشناس اقتصادی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد